سبک‌شناسی و جلوه‌های غنایی غزلیات حسن خان شاملو

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 4، دوره 7، شماره 25، بهمن 1396، صفحه 53-68   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مجتبی محمدی¹؛ سید مهدی نوریان^{* 2}؛ مهرداد چترایی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واد نجف آباد

چکیده

حسن خان شاملو (متوفیّ ١050 ه.ق) شاعر، نویسنده، خطاط، بیگلر بیگی و امیرالامرای کل خراسان و حاکم هرات، در قرن دهم و یازدهم هـ.ق [17م]است. او از شاعران توانا، ناشناخته و نازک خیال است که متأسفّانه نه تنها دیوان و دیگر آثار وی تصحیح نشده، حتیّ در تذکره ها و تاریخ ها مطلب چندانی درباره شعر و سبک شعر او نیامده است. مهم ترین اثر وی، دیوان که به گفته نصرآبادی حدود سه هزار بیت است که بخش اعظم آن را غزلیات تشکیل داده است. غزلیات حسن خان شاملو گنجینه ای سرشار از مضامین و بن مایه های غنایی است. فضای کلیّ و حال و هوای غزل وی را عشق و عاشقی و عرفان تشکیل می دهد. نیز مضامین دیگری چون: اخلاق، پند و اندرز و حکمت های عملی، طنز و طعنه، شکوه، مفاخره و... که از گونه های شعر غنایی هستند، در شعر او دیده می شود. حسن خان شاملو در شاعری، به ویژه غزل سرایی، توانایی بالایی داشته است. غزل های پخته و سنجیدة وی با مضامین رنگارنگ و گوناگون و تصویرسازی های زیبا و شوق انگیز در هم آمیخته شده است. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی، بر آن است تا ضمن سبک شناسی غزلیات وی، شعر غنایی حسن خان شاملو را معرفّی کند و نشان دهد غزلیات وی از نمونه های برجسته در حوزة ادبیات غنایی است.

کلیدواژه‌ها

حسن خان شاملو؛ غزل؛ سبک شناسی؛ شعر غنایی؛ سبک هندی