مکان‌یابی بهینه جایگاه‌های سوخت (CNG) (مورد مطالعه: شهر زنجان)

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 1، دوره 6، شماره 24، بهمن 1396، صفحه 7-20   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اکبر حسین زاده¹؛ منیژه احمدی²؛ سمیرا مرادی مفرد^{* 3}؛ مریم قاسمی⁴

¹دانشجوی دکتری جغرافیا، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی، دانشگاه تبریز

²استادیار گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان

³دانشجوی دکتری جغرافیا، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهیدچمران اهواز

⁴دانشجوی کارشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان

چکیده

با افزایش استفاده از وسایل نقلیه و موتوری بحث مکان-یابی جایگاه‌های سوخت‌رسانی به این وسایل نقلیه در شهرها مورد توجه قرار گرفت. پراکنش نامناسب مکانی جایگاه‌های سوخت گاز طبیعی در شهرها از جمله مشکلاتی است که ذهن بسیاری از محققان مسائل شهری را به خود مشغول نموده است. موقعیت مکانی نیز از مهم ترین عوامل موثر در موقعیت یک جایگاه سوخت محسوب می‌شود و منجر به کسب درآمد بیشتر برای آن-ها و ارائه خدمات مناسب‌تر برای استفاده‌کنندگان با حداقل هزینه‌های ممکن می‌شود. روش تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی می باشد که از ابزار گردآوری داده مشتمل بر مطالعات کتابخانه ای و روش اسنادی بهره برده است. هدف این تحقیق شناخت و ارزیابی وضع موجود توزیع مراکز جایگاه‌های سوخت‌رسانی و ارزیابی مکان‌یابی این جایگاه‌ها در سطح شهر زنجان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل فازیAHP در راستای توزیع عادلانه خدمات و ارتقاء رفاه جامعه و شهروندان می باشد. نتایج نشان می دهد که جایگاه‌های سوخت CNG موجود در شهر زنجان نسبت به سایر کاربری‌های سازگار در شرایط مناسب از جهت رعایت حریم در حالت کلی قرار نگرفته اند. از جهتی به لحاظ توزیع متناسب جایگاه-ها در سطح شهر نیز به صورت یکسان و متناسب با گره-های جمعیتی صورت نگرفته است. لذا نیاز است که مگان یابی مناسبی حداقل برای جایگاه‌هایی که در آینده در سطح شهر احداث خواهد شد صورت پذیرد یا از ایستگاه‌های CNG سیار در راستای جبران این نقیصه اقدام گردد.

کلیدواژه‌ها

مکانیابی؛ جایگاه سوخت؛ سازگاری؛ زنجان

مراجع

1. ابرازی، روزبه و سید علی میر حسنی(1390): «مکان‌یابی جایگاه‌های سوخت‌پذیر بریا مسادل با سایز بزرگ»، اولین کنفرانس بین المللی رویکردهای نوین در نگهداشت انرژی، 1و 2 آذرماه،  دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.

2.بیک محمدی، حسن، مومنی، مهدی و اعظم زارع (1389): «مکان‌یابی بهینه دفن پسماند در شهرها با استفاده از GIS مطالعه موردی: شیراز»، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره2، شماره4، صص65-81.

3.دهقانی کاظمی، واحد، جعفری، حمیدرضا و بهرام ملک محمدی (1391): «کاربرد تکنیک‌های تصمیم‌گیری گروهی، منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی در مکان‌یابی ایستگاه بازیافت پسماند»، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره12، شماره27، صص 185-204.

1. شریعتمداری، سیده طلیعه، شتاب بوشهری، سید نادر و قدرت افتخاری (1390): «استفاده از راه‌حلی ابتکاری در مکان‌یابی جایگاه‌های CNG(مطالعه موردی: شهر مشهد)»، فصلنامه مهندسی ترافیک، سال سیزدهم، شماره50، صص 5-10.

5.صحرائیان، زهرا، زنگی آبادی، علی و فرامرز خسروی (1392): «تحلیل فضایی و مکان یابی مراکز بهداشتی-درمانی و بیمارستان با استفاده از GIS نمونه موردی: شهر جهر»، فصلنامه علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، دوره 13، شماره43، صص 153-170.

6.عبدلی، محمدعلی و رودابه سمیعی زفرقندی(1390): «معیارهای انتخاب مکان دفن پسماند»، ششمین کنگره ملی مهندسی عمران، 6 و 7 اردیبهشت، دانشگاه سمنان، سمنان.

1. عبدی، علی، جوانشیر، حسن و ناصری علوی، میرپویا(1391): «مکان‌یابی جایگاه‌های سوخت CNG با استفاده از سیستم اطلاعات مکانی (GIS) و روش ارزیابی چند معیاره AHP (مطالعه موردی: شهر رشت)»، نهمین کنگره بین المللی مهندسی عمران، 21-29 اردیبهشت دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان.

8.عتابی، فریده، عابدی، زهرا، اصفهانیان، وحید و کامران ماهوتچی سعید (1386): «تحلیل هزینه-منفعت احداث و بهره برداری از جایگاه سوخت‌رسانی تک منظوره CNG برای بخش خصوصی در شهر تهران»، مطالعات اقتصاد انرژی، دوره4، شماره14، صص 97-119.

9.عموزاد خلیلی، حسین، توکلی مقدم، رضا و رضا عموزاد خلیلی (1387): «چالش‌ها و مزایای استفاده از CNG در صرفه جویی اقتصادی و کاهش الودگی محیط»، همایش ملی سوخت، انرژی و محیط زیست، 7 خرداد، پژوهشگاه مواد و انرژی تهران .

10. قدسی‌پور، حسن(1392): فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP)، انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر، چاپ دوم، تهران.

11. مافی، عزت الله، قاسمی خوزانی، محمد، خیام پور، روح الله و سلمان حیاتی(1392): «تحلیل مکان‌ابی جایگاه‌های سوخت CNG در شهر مشهد با استفاده از مدل AHP در GIS»، جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، سال 11، شماره20، صص22-42.

12. محمدی، جمال و میثم رضائی (1391): «تحلیل فضایی و مکان یابی جایگاه‌های سوخت CNG شهر شیراز»، مجله علمی تخصصی برنامه ریزی فضایی، سال اول، شماره چهارم، صص 111-132.

13. نصیری، علیرضا و چهرقانی، ابوالقاسم (1389): «تعیین معیارهای موثر بر مکان‌یابی شبکه‌ها و زیر ساختهای برون شهری صنعت گاز با رویکرد GIS با تاکید بر مکان‌یابی جایگاه‌های سوخت CNG استان قم»، آمایش سرزمین، سال دوم، شماره دوم، صص 133-164.

1. Adsavakulchai S., and Huntula C. (2010): Optimum site selection of natural gas vehicles station in Bangkok using geographic information system, Journal of Petroleum and Gas Engineering, Vol. 1(5), pp89-94.
2. Bento, N. (2008): Building and interconnecting hydrogen networks: insights from the electricity and gas experience in Europe. Energy Policy 36 (8), 3019–3028.
3. Chung, S.H., and Kwon, C. (2015): Multi- period planning for electric car charging station locations: a case of Korean expressways. European Journal of Operational Research, 242(2), 677–687.
4. Frick, M., Axhausen, K.W., Carle, G., and Wokaun, A. (2007): Optimization of the distribution of compressed natural gas (CNG) refueling stations: Swiss case studies, Transportation Research Part D 12 (2007) 10–22.
5. Hosseini, M., and MirHassani, S.A. (2015): Refueling-station location problem under uncertainty, Transportation Research Part E 84 (2015) 101–116.
6. Lim, S., and Kuby, M. (2015): Heuristic algorithms for siting alternative-fuel stations using the Flow-Refueling Location Model, European Journal of Operational Research 204 (2010) 51–61.
7. Shukla, A., Pekny, J., and Venkatasubramanian, V. (2011): an optimization framework for cost effective design of refueling station infrastructure for alternative fuel vehicles. Comput. Chem. Eng. 35, 1431–1438.
8. Wang, Y. (2008): locates battery exchange stations to serve tourism transport. Transp. Res. Part D 13 (3), 193–197.
9. Wang, Y., Lin, C. (2013): Locating multiple types of recharging stations for battery-powered electric vehicle transport. Transp. Res. Part E 58, 76–87.
10. Yıldız, B., Arslan, O., and Karasan, O.E. (2016): a branch and price approach for routing and refueling station location model, European Journal of Operational Research 248 (2016) 815–826.

Zeng, W., Castillo, I., Hodgson, M.J. (2009): a generalized model for locating facilities on a network with flow-based demand. Networks and Spatial Economics. Doi: 10.1007/s11067-008-9073-8.