ارزیابی معیارهای پویایی در بازار تاریخی شهر تبریز

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 6، دوره 6، شماره 24، بهمن 1396، صفحه 75-86   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

هوشنگ سرور^{* 1}؛ امید مبارکی¹؛ سجاد فلاح پور²

¹استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مراغه

²کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه

چکیده

یکی از عناصر مهم کالبدی در شهرهای ایرانی – اسلامی بازارها هستند که از قدمت طولانی برخوردار بوده و نقش مهمی در ساختار اقتصادی و اجتماعی شهرها ایفا نموده‌اند. در جغرافیای شهری ایران شهر و بازار از پیوندهای عمیقی برخوردار هستند. این عنصر از گذشته تابحال علاوه بر کارکردهای اقتصادی و تأمین بخش زیادی از کالاها و خدمات مورد نیاز مردم فضای مهمی برای تعاملات اجتماعی محسوب گردیده و همواره در طول روز پذیرای انبوهی از جمعیت می‌باشد. با گذشت زمان، بازارها برای پاسخگویی به نیازهای روز تحولات کالبدی و فضایی زیادی را تجربه کرده‌اند. در بسیاری از شهرهای قدیمی ایران از جمله شهر تبریز کالبد بازار در قالب طرحهای مرمت و ساماندهی دچار تغییرات زیادی گردیده است. این پژوهش با هدف ارزیابی میزان پویایی و سرزندگی در بازار تاریخی شهر تبریز انجام شده است. نوع پژوهش به لحاظ ماهیت توصیفی –تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات بصورت ترکیبی از روش اسنادی-کتابخانه ای و مطالعات میدانی (پرسشنامه‌ای) می‌باشد. برای تحلیل داده‌ها و اطلاعات از نرم‌افزار مینی تب، و آزمون‌های آماری تی تک نمونه‌ای و خی‌دو استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که 90 درصد از افراد مراجعه کننده به بازار، به سؤالات مطرح شده در ارتباط با وجود مؤلفه‌های پویایی و سرزندگی در بازار پاسخ مثبت داده و در مجموع می‌توان بصورت نسبی تحولات کالبدی و فضایی بازار تبریز را ارگانیگ محسوب نمود.

کلیدواژه‌ها

پویایی؛ فضای شهری؛ بازار تاریخی؛ شهر تبریز

مراجع

1. آلبر، گراهام، (1385): دید، فرم، فضا، ترجمه مریم مدنی، تهران،چاپ دوم، انتشارات مارل کی.
2. اردلان، نادر و بختیار، لاله، (1380):  حس وحدت، ترجمه حمید شاهرخ، اصفهان، انتشارات نشر خاک.
3. اسمعیلی سنگری، حسین و عمرانی، بهروز، 1386، تاریخ و معماری بازار تبریز، تبریز، انتشارات ستوده.
4. ایزدی جیران، اصغر، (1388): بررسی انسان‌شناختی فرهنگ شهری در تبریز، مجله پل فیروزه، شماره 19، صص 107-115.
5. برق جلوه، شهیندخت، (1380): ساختارهای کلبدی مراکز کالبدی ایران، فصلنامه صفه، شماره 33، سال 11، ص 42-43.
6. بورکهارت، تیتوس، (1369): هنر مقدس، ترجمه جلال ستاری، تهران، انتشارات سروش دانش.
7. پارسی، حمیدرضا، (1381): شناخت محتوای فضای شهری، مجله هنرهای زیبا، شماره 11، تهران.
8. پاکزاد، جهانشاه، (1383): مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران، چاپ اول، انتشارات شهیدی.
9. پوراحمد، احمد: جغرافیا و کارکرد بازار کرمان، (۱۳۷۶):  مرکز کرمان شناسی، کرمان
10. یرنیا، محمد کریم، (1387): سبک شناسی معماری ایرانی، انتشارات سروش دانش.
11. تقوایی، مسعود و رعنا، شیخ بیگلو، (1387): برنامه‌ریزی و طراحی مراکز خرید و مجتمع‌های تجاری، چاپ اول، اصفهان، انتشارات کنکاش.
12. تیمر، ونسا و کیت سیمور، نیکلا، (1389): پیش درآمدی بر ویژگی‌های شهر سرزنده، ترجمه لینا طاهری، فصلنامه جستارهای شهرسازی، سال 9، شماره 32.
13. تیموری، راضیه، کرمی، فریبا، تیموری، زینب و صفدری، امین، (1393): عوامل مؤثر بر گردشگری مکان‌های تاریخی شهری نمونه موردی: بازار تاریخی کلانشهر تبریز گردشگری شهری، دورة 1، شمارة 1، زمستان 93، ص، 78 – 63.
14. خاماچی، بهروز، (1375): بازار تبریز در گذر زمان، انتشارات اطاق بازرگانی و صنایع و معادن تبریز.
15. خاوریان گرمسیر، امیررضا، دهقانی تفتی، حسین، علیان، مهدی وفلاح تفتی، مجتبی، (1392): تحلیلی بر خلق منظر شهری سرزنده در شهر ایرانی در راستای شهرسازی و معماری پایدار، اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط‌زیست پایدار، همدان، شهریور 92.
16. رجبی، آزیتا و سفاهن، افشین، (1389): بازارهای ایرانی تجسم اندیشه‌های پایدار، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا، دوره 3 شماره 11، ص 113-127.
17. سرور، هوشنگ، کاشانی اصل، امیر، صلاحی، وحید و اسلامی، مهدی، (1393): نقش نمادها و المان‌های شهری در زیباسازی شهرها (نمونه موردی شهر تبریز)، مجموعه مقالات همایش ملی عمران، معماری و توسعه نوین شهری، تبریز.
18. سلطان­زاده، حسین، (1376): تبریز خشتی استوار در معماری ایران، تهران، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
19. سلطان­زاده، حسین، (1380): ریخت شناسی بازارهای ایرانی، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، تهران، انتشارات آگاه.
20. شفقی، سیروس، 1374، نقش بازار در ساختار فضایی شهرهای اسلامی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی.
21. شکویی، حسین، (1383): دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، چاپ هفتم، تهران، انتشارات سمت.
22. صلاحی ساریخان بیگلو، وحید، (1394): نقش مراکز تجاری در پویایی و ایجاد فضاهای جدید شهری (نمونه موردی مجتمع تجاری لاله پارک تبریز)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: هوشنگ سرور، دانشگاه مراغه.
23. طباطبایی، محمدرضا، (1304): تاریخ اولادالاطهار، طراحی شهری، چاپ دوم، تبریز، انتشارات نشر درخشش.
24. عباس زادگان، مصطفی و آذری، عباس، (1388): بررسی نفش فضایی بازار در ساختار شهرهای ایرانی با بهره‌گیری از روش چیدمان (نمونه‌های موردی تهران، تبریز،کرمان و اصفهان)، فصلنامه تخصصی شهرسازی و معماری آبادی، شماره 64.
25. فروتن، منوچهر، عراقچیان، محمدرضا و صنعتگر کاخکی، مریم، (1392): نقش بازارهای سنتی در ساختار فضایی شهرهای اسلامی-ایرانی، اولین همایش پروژه اسلام در زندگی شهری، تهران.
26. قربانی، کریم، (1382): احیاء و ساماندهی بافت تجاری/ سنتی شهری- بازار تبریز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه­ریزی شهری، استاد راهنمای: محمدرضا پورجعفر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
27. لاری بقال، کیانوش، (1380): اصول طراحی فضای عمومی مطلوب در شهر، ماهنامه پژوهشی آموزشی اطلاع‌رسانی شهرداری‌ها، شماره 30.
28. مخلصی، محمدعلی، (1371): فهرست بناهای تاریخی آذربایجان شرقی، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور.
29. مدنی پور، علی، (1387): فضاهای عمومی و خصوصی شهر، تهران، انتشارات شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.
30. مرصوصی، نقیسه و خانی، محمدباقر، (1390): تحلیل کارکردهای اقتصادی بازار تبریز و حوزه نفوذ آن، نشریه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، بهار 90، شماره 75، صص 133 تا 152.
31. مشهدی‌زاده دهاقانی، ناصر، (1389): تحلیلی از ویژگی‌های برنامه‌ریزی شهری در ایران، دانشگاه علم و صنعت، تهران.
32. Raymond, A. (1992): of large cities, translator, Hussein Soltanzadeh Aspects Of Urban Form, New York, Pergamon Press.

Raymond, A. (1992): of large cities, translator, Hussein Soltanzadeh Aspects Of Urban Form, New York, Pergamon Press.