سطح بندی شهرستان های استان آذربایجان شرقی از لحاظ شاخص های توسعه فرهنگی

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 4، دوره 7، شماره 25، اردیبهشت 1397، صفحه 43-56   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

میرنجف موسوی^{* 1}؛ ابراهیم معمری²؛ مهدی خداداد³

¹دانشیارگروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه

²دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گرگان

³دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه گلستان، گرگان

چکیده

بکارگیری روش‌هاى علمی به‌منظور بررسی و سطح-بندی مناطق از حیث توسعه‌یافتگى در جنبه‌هاى فرهنگی، منجر به شناخت میزان نابرابری‌‌ها گردیده است و معیاری برای تلاش در حوزه کاهش و رفع نابرابری‌هاى موجود میان آنها محسوب می‌شود. به همین دلیل در این پژوهش سعی شده به بررسی تفاوت‌ها و نابرابری‌ها بین شهرستان‌های استان آذربایجان‌شرقی از نظر وضعیت و سطوح برخورداری از شاخص‌های فرهنگی پرداخته شود، تا در قالب برنامه‌ریزی توسعه‌ی ناحیه‌ای و از طریق تعیین درجه‌ی توسعه‌نیافتگی، تصویر روشن و شفافی از امکانات و خدمات فرهنگی در این استان ارائه گردد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی‌- تحلیلی و کمی بوده، جامعة‌آماری شامل کلیه شهرستان‌های استان آذربایجان‌شرقی می‌باشد. آمار واطلاعات لازم از آمارنامه‌های سازمان برنامه و بودجه استانداری آذربایجان‌شرقی تهیه و با استفاده از داده‌های 10 شاخص فرهنگی سال 1394، انجام گرفته است. جهت بدست آوردن ضریب اهمیت شاخص‌ها از روش آنتروپی‌شانون و برای تجزیه و تحلیل، از مدل-های تصمیم‌گیری چند‌معیاره TOPSIS و SAW استفاده شده است. شاخص‌های بکار رفته در این پژوهش عبارتند از؛ X1 تعداد اعضای کانون پرورش فکری کودکان، X2 تعداد سینما، X3 تعداد کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، X4 تعداد کتابخانه‌های عمومی، X5 تعداد چاپخانه، X6 سالن نمایش، X7 تعداد تماشاگران، X8 تعداد صندلی سینما‌ها، X9 تعداد سالن نمایش سینما، X10 تعداد اعضای کتابخانه‌های‌عمومی. نتایج حاصل بیانگر عدم تعادل در توزیع شاخص‌های فرهنگی در سطح استان می‌باشد. لذا انتظار می‌رود با توجه خاص مسئولین‌فرهنگی استان، سیاستگزاری‌های مؤثرتر، هماهنگی بیشتر بین ارگان‌های فرهنگی و اقدامات مناسب جهت بهبود وضعیت‌فرهنگی استان آذربایجان ‌شرقی تحقق پیدا کند.

کلیدواژه‌ها

توسعه‌یافتگی؛ توسعه‌ فرهنگی؛ TOPSIS و SAW؛ استان آذربایجان شرقی

مراجع

1. ابراهیم­زاده، ع، رئیس­پور، ک. 1390. بررسی روند تغییرات درجه توسعه­یافتگی مناطق روستایی سیستان و بلوچستان با بهره­گیری از تاکسونومی عددی طی دهه­های 1385 و 1375، جغرافیا و توسعه، شماره 24، ­صص 76-51
2. ازکیا، م، غفاری، غ. 1384. جامعه­شناسی توسعه، انتشارات کیهان، چاپ پنجم، تهران.
3. استیونسون، د. 1388. شهرهای و فرهنگ­های شهری، ترجمه­ی؛ ­پناهی، ر، پوراحمد، ا، انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، تهران.
4. حکمت­نیا،ح، طاوسیان، ع، الله­وردی، م.ع، رضایی، ح. 1394. تحلیل­فضایی توسعه­یافتگی فرهنگی شهرستان­های استان یزد، فصلنامه برنامه­ریزی و آمایش فضا، دوره نوزدهم، شماره سه، پاییز، صص 128-100
5. رهنمایی، م. ت؛ منوچهری­میاندوآب، ا، فرجی­ملائی، ا. 1390. تحلیل کیفیت زندگی شهری در بافت فرسوده شهری میاندوآب، مدیریت شهری، شماره 28،  صص223 - 240
6. سازمان برنامه و بودجه آذربایجان شرقی، نماگرهای آماری استان آذربایجان شرقی، 1394.
7. سرخ­کمال، ک، بیرانوند­زاده، م، زنجیر­چی، س. م. 1390. سطح­بندی شهرستان­های استان خراسان­رضوی از لحاظ مؤلفه­های توسعه یافتگی فرهنگی، مجله برنامه­ریزی فضایی، سال اول، شماره دوم، 95-108
8. شیخ­بگلو، ر، تقوایی، م، وارثی، ح.ر. 1391. تحلیل­فضایی محرومیت و نابرابری­های توسعه در شهرستانهای ایران، فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، سال 12، شماره 46، صص 184-214
9. صالحی­امیری، س. ر. 1386. مفاهیم و نظریه­های فرهنگی، انتشارات ققنوس، تهران.
10. صالحی­میلانی، س، محمدی، م. 1389. اهداف و شاخص­های تحقق پایداری فرهنگی، دو فصلنامه­ی دانشگاه هنر (نامه­ی معماری و شهرسازی)، شماره­ی پنجم، صص98-81.
11. صفایی‌پور، م، شنبه­پور مادوان، ف. 1395. سطح­بندی شهرستانهای استان خوزستان بر اساس شاخص­های توسعه­فرهنگی با استفاده از روش تحلیل روابط خاکستری، مجله مطالعات توسعه­اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره سوم، تابستان.
12. عربشاهی­کریزی، ا. 1394. بررسی و رتبه­بندی شهرستانهای استان هرمزگان براساس شاخص­های فرهنگی با استفاده از روش تصمیم­گیری چند­شاخصه، پژوهشنامه فرهنگی هرمزگان، دو فصلنامه علمی ترویجی، سال پنجم، شماره 10، پاییز و زمستان، صص 17-1
13. فاضل­نیا، غ. 1389. ارزیابی برنامه­های توسعه­فرهنگی در مناطق روستایی بخش­مرکزی شهرستان­رستم، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره سوم، شماره سه.
14. کلانتری، خ. 1391. مدل­های کمی در برنامه­ریزی شهری-­منطقه­ای، انتشارات فرهنگ صبا، تهران.
15. محبوب، س، قشقایی، ع. 1388. رتبه­بندی کتابخانه­های عمومی جهان مبتنی بر عملکرد کمی با استفاده از رویکرد MADMT ، پیام کتابخانه­ای، صص 32-48
16. مشکینی، ا، قاسمی، ا. 1391. سطح­بندی شهرستان­های استان زنجان بر اساس شاخص­های توسعه فرهنگی با استفاده از مدل TOPSIS، فصلنمه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال دوم، شماره 7، صص 11-1
17. مصلی­نژاد، غ.1384. دولت و توسعه اقتصادی در ایران، چاپ اول، انتشارات قومس،تهران.
18. منتظرالحجه، م، شریف­نژاد، م، امیدی، ا. 1393. ارزیابی میزان توسعه­یافتگی فرهنگی شهرستانهای استان یزد از سال 1381 تا 1390، فصلنامه­ی مطالعات توسعه­ی اجتماعی- فرهنگی، دوره­ی سوم، شماره­ی دو، پاییز، صص 183-167
19. موحد، ع، فیروزی، م،ع، روزبه، ح. 1390. تحلیل درجه توسعه­یافتگی شهرستان‌های استان­خوزستان با استفاده از روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای، پژوهش و برنامه­ریزی شهری، تابستان 1390، سال دوم، شماره پنجم، صص 43-56
20. مؤمنی، م، صابر، ا. 1391. تعیین توسعه­یافتگی شهر نائین در استان­اصفهان، مجله جغرافیا و برنامه‎ریزی محیطی، سال بیست و سوم، شماره یک، اصفهان، صص200-185
21. نظم­فر، ح، یزدانی، م،ح، علی­بخشی، آ. 1392. سنجش درجه توسعه­یافتگی شهرستانهای استان خوزستان از لحاظ شاخص فرهنگی، اولین همایش­ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، انجمن محیط زیست کومش, دانشگاه صنعت هوایی، تهران.
22. وحید، م. 1386. بحثی در سیاست­گذاری فرهنگی، فصلنامه­سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 37، شماره سوم.
23. ویسیان، م، حسینی، م، ربانی، ط، موحد، ع. 1395. سنجش نابرابری فضایی شاخص­های فرهنگی بین شهرستانی با استفاده از مدل ویکور (مطالعه­موردی: شهرستان­های کرمانشاه)، نشریه مطالعات نواحی شهری، سال سوم، شماره هفت، تابستان.
24. Bagstad Kenneth J, Shammin Md Rumi, Can the Genuine Progress Indicator better inform sustainable regional progress? A case study for Northeast Ohio, Ecological Indicators 18, 2012: 330–341.
25. James, Al and et al., The Rise of Cultural Economic Geography in Critical Concepts in Economic Geography: Volume IV, Cultural Economy (eds), London: Routledge.2006.
26. Kankala, Erja., culture in development cooperatin, Publications of the Ministry on Education and Culture, Helsinki.2011.
27. Krugman P., the role of geography in development, International Regional Science Review, No. 22 (2), 1999: 142–161.
28. Li Y. and Wei Y. H. D., The spatialtemporal hierarchy of regional inequality of China, Applied Geography, Volume 30, Issue 3, 2010: 303-316.
29. Martic´, M. and Savic´, G., An application of DEA for comparative analysis and ranking of regions in Serbia with regards to social-economic development, European Journal of Operational Research, No. 132, 2001: 343-356.
30. Shen,G., Huang, X., Advanced Research on Computer Science and Information Engineering, Wuhan, China.2011.  

World Conference on Cultural Policies., Mexico City Declaration on Culture policy: Mexico city.1982.