بررسی علل شکل‌گیری اسکان غیررسمی (مطالعه موردی: محله کوی زینبیه شهر پاکدشت)

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 6، دوره 7، شماره 25، اردیبهشت 1397، صفحه 73-86   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین حاتمی نژاد^{* 1}؛ محمد حسین موسوی²؛ محمد حاجیان حسین آبادی²؛ محمد رضا زرافشان²؛ وحید یوسفی²

¹دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران

²دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران

چکیده

با وقوع انقلاب صنعتی در اروپا جمعیت جهان بویژه در شهرها رشد فزاینده ای پیدا نمود به گونه ای که در سال 1804میلادی برای اولین بار جمعیت جهان به یک میلیارد نفر رسید. افزایش جمعیت در نواحی شهرنشین در ابتدا در کشورهای اروپایی و توسعه یافته رخ نمایی کرد به گونه ای که در حدود 200 سال یعنی از سال 1750 تا 1950میلادی جمعیت شهرنشین اروپا و همچنین امریکا افزایش پیدا کرد اما این افزایش با سرعت معقولی انجام می گرفت به گونه ای که در حدود 200 سال صرفا جمعیت به حدود 1 میلیارد نفر رسید. اما از 1950 به بعد این افزایش جمعیت وارد مرحله ای تازه ای شد و آن ورود به دنیای کشورهای در حال توسعه بود. برعکس دوره قبل این مرحله با افزایش سریع جمعیت شهرنشینی همراه بود به گونه ای که جمعیت شهرنشین به بیش از 2 میلیارد نفر رسید و پیش یبینی می شود که این افزایش جمعیت تا سال 2030 میلادی نیز ادامه پیدا کند. این افزایش جمعیت خود منجر به مشکلاتی بویژه برای مدیران شهری شد که از جمله آنها: آلودگی، افزایش بزهکاری، افزایش بیکاری بویژه در میان جوانان، کمبود مسکن، بدمسکنی، اسکان غیر رسمی و.... امروزه یکی از مهمترین چالش های پیش روی مدیران شهری اسکان غیر رسمی است به گونه ای که در بسیاری از نقاط دنیا شاهد آن هستیم. در ایران نیز از دهه 1320 شاهد شکل گیری این پدیده بوده ایم اما این پدیده در دهه 1350 رشد فزاینده ای به خود گرفت

کلیدواژه‌ها

اسکان غیررسمی؛ فقر شهری؛ پاکدشت؛ کوی زینبیه

مراجع

1- افتخاری راد، زهرا (1382)؛ چهره نمایی بافت‌های اسکان غیررسمی و عوامل مؤثر در شکل‌گیری آن؛ مجموعه مقالات حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی، جلد اول، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی.

2- پور آقایی، عبدالله (تابستان 1385): «علل شکل‌گیری اسکان غیررسمی در شهر رشت و راهکارهای ساماندهی آن»، مجله مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، سال 1، شماره 2، رشت، صص 27-5.

3- پیری، عیسی و مهدی رضاییان (بهار 1393): «امکان‌سنجی توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی بر بنیان سیاست‌های دارایی مبنای توسعه اجتماعات محلی، مطالعه موردی: سکونتگاه‌های غیررسمی کلان‌شهر تبریز»، فصلنامه مطالعات شهری،سال 3، شماره 10، کردستان، صص72-63.

4- تقوی گودرزی، سعید، بیرانوندزاده، مریم، فتحی و محمد بیرانوند (بهار 1391): «اسکان غیررسمی چالشی فراروی مدیریت شهری: نمونه موردی محله فلک الدین شهر خرم‌آباد»، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال 4، شماره 2، گرمسار، صص 122-103.

5- جمشیدی، علیرضا، جمینی، داود، جمشیدی، معصومه و رامین چراغی (زمستان 1392): «اسکان غیررسمی، اولویت‌بندی چالش‌های محله جعفرآباد شهر کرمانشاه»، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، سال 45، شماره  4، تهران، صص 242-221.

6- حسامیان، فرخ، اعتماد، گیتی، حائری، محمدرضا. (1377). شهرنشینی در ایران. موسسه انتشارات آگاه. چاپ دوم. تهران.

7- حیدریان، پیمان، رنگزن، کاظم، ملکی، سعید، تقی زاده، ایوب و سارا عزیزی قلایی (بهار 1393): «مکان‌یابی محل دفن پسماند شهری با استفاده از مدل‌های ای اچ پی و تاپسیس در محیط جی‌آی‌اس: مطالعه موردی شهر پاکدشت استان تهران»، مجله بهداشت و توسعه، سال 3، شماره 1، کرمان، صص13-1 .

8- سیف‌الدینی، فرانک، منصوریان، حسین، پوراحمد، احمد و روشنک درویش زاده (تابستان 1393): «فرایندها و الگوهای شهرنشینی در ایران»، فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 6، شماره 21، اصفهان، صص 84-61.

9- عابدین درکوش، سعید. (1372). درآمدی به اقتصاد شهری. مرکز نشر دانشگاهی. ویراست سوم. تهران.

10- فرهودی، رحمت‌الله و پروانه شاه‌حسینی (پاییز 1382): «چگونگی شکل‌گیری شهر پاکدشت»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 18، شماره 3، مشهد، صص 16-5.

11-کاظمی زاد، شمس اله، موسوی، میر نجف، قنبری، حکیمه و زهره هادیانی (بهار 1393): «تحلیلی بر علل شکل‌گیری اسکان غیررسمی با استفاده از مدل تحلیل مسیر، مطالعه موردی: محله‌ی شادقلی‌خان شهر قم»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 29، شماره 114، مشهد، صص88-73.

12- مبارکی، امید و صمد اکبری (1393): «بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری حاشیه‌نشینی در شهر ارومیه»، مجله جمعیت، سال ۲۱، شماره ۹۰ و ۸۹، تهران، صص 52-37.

13- مهندسین مشاور طرح و معماری (1393) برنامه ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی شهر پاکدشت.

14- میره، محمد، حاتمی‌نژاد، حسین، سیف‌الدینی، فرانک (1384)، بررسی ساماندهی اسکان غیررسمی در شهر قم مورد شیخ‌آباد؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.

15- هیراسکار، جی کی (1376)؛ درآمدی بر مبانی برنامه‌ریزی شهری، ترجمه محمد سلیمانی و احمدرضا یکانی فرد؛ تهران: جهاد دانشگاهی تربیت‌معلم.

16- Adjei Mensah, C, (2014:Urban Housing Crisis: Tracing the factors behind the growth of

 informal settlements in Kumasi, Ghana, Journal of Human and Social Science Research, Vol. 5, No. 1 (2014), 09-20,webpage: http://www.oricpub.com/hssr-journal.

17- Billah, M. (2009): Rising slums and role of NGOs. Chicago. University Of Chicago Press.

18-Blight, G.and C. Mbande, (1998): Waste management problems in Developing Countries. In E. Thomas-Hope (Ed.) Solid waste management. Critical issues for Developing Countries. Kingston: Canoe Press UWI, 11-26.

19-Davis, M, (2004): Planet of Slums. Urban involution and the informal proletariat. New Left Review 26, March 2004, 5-34. Retrieved June 04, 2004 from http://www.newleftreview.net/NLR26001.shtml.

20- Malpezzi, S,.and J.Sa-Adu, (1996):What have African housing policies wrought? Real Estate Economics 24(2), 133-160.

21- Debusmann, R. and S. Arnold, (1996):Land law and land ownership in Africa: Case studies from colonial and contemporary Cameroon and Tanzania, Bayreuth African Studies No 41. Bayreuth: Cambridge University Press.

22- De Soto, H. (2000):The mystery of capital: Why capitalism triumphs in the West and fails everywhere else. New York: Basic Books.

23- Fazli, M. (2016): Factors Behind the Growth of Informal Settlements in Kabul, 6th Annual Conference on Architecture and Urbanism. 2016, s. 81-86. ISBN 978-80-214-5418-7.

24- Fekade, W. (2000): Deficits of formal urban land management and informal responses under rapid urban growth, an international perspective. Habitat International, 24(2): 127-150.

25- Flood, J. (2000): Sydney divided: Factorial ecology revisited, Residential differentiation in Australian cities. Paper presented at ANZRSA Annual Meeting, Hobart, December.

26- Global Urban Observatory (2003):Slums of the World: The face of urban poverty in the new millennium. United Nations Habitat Working Paper. Retrieved February 14, 2004, from http://www.unhabitat.org.

27- Hall, P. and U. Pfeiffer, (2000): Urban future 21: A global agenda for 21st century cities. London: E & FN Spon.

28- Huchzermeyer, M. (2002): Production and intervention in twentieth-century Brazil and South Africa. Latin American Perspectives, 29 (1): 83-105.

29- Jacopsen, K, and S.Hasan Khan, and A. Alba, (2002): Building a foundation, poverty, development and housing in Pakistan. Harvard International Review, 23 (4): 20-24.

30- Kengne ,F.and R. Sietchiping, (2000): Migration de retour, changements économiques et prédation du milieu dans la campagne proche de Yaoundé. Revue de Géographie du Cameroun 14(2), 209-233.

31-Righa, E M. (2012): Factors influencing growth of informal settlements: a case of Bangladeshi slum, Changamwe constituency, Mombasa county, Kenya, Theses and Dissertations -College of Education and External Studies (CEES), http://erepository.uonbi.ac.ke:8080/xmlui/handle/123456789/6672.

32- Sietchiping, R. (2004): A Geographic Information Systems and Cellular Automata- Based Model of Informal Settlement Growth. Ph.D. thesis. School of Anthropology, Geography and Environmental Studies The University of Melbourne, Australia. URL: http://repository.unimelb.edu.au/10187/1036.

33- Smith, M. P. (1980):The city and social theory. Oxford: Blackwell.

34- UN-Habitat. (2006): Urbanization, Growing Slums and Global Change: a Challenge Commonwealth Countries Need to Address Urgently. Briefing paper Produced for the Commonwealth Civil Society Consultation. London. Marlborough House.

35- UN-Habitat (2003): The challenges of slums: Global report on human settlements. London: Earthscan.