ارزیابی عملکرد شهرهای کوچک در توسعه منطقه ای (نمونه موردی: شهر خورموج، استان بوشهر)

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 8، دوره 7، شماره 25، اردیبهشت 1397، صفحه 101-113   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بهسا عبدالله¹؛ زهرا سادات سعیده زرآبادی^{* 2}

¹دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی منطقه‌ای، گروه شهرسازی، دانشکده عمران، معماری و هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

²دکتری شهرسازی، دانشیار، گروه شهرسازی، دانشکده عمران، معماری و هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

طی دهه های اخیر بسیاری از کشورهای در حال توسعه به سبب تمرکز جمعیت، فعالیت و خدمات در شهرهای بزرگ با نظام سکونتگاهی نامتعادل و نابرابری های منطقه ای روبرو هستند. به عبارتی توزیع نامتعادل فعالیت و خدمات در پهنه سرزمین سبب مهاجرت های گسترده به سوی شهرهای بزرگ می شود و این امر به تدریج مسائل و مشکلات بی شماری را در نظام سکونتگاهی بوجود می آورد. از این رو جهت تمرکززدایی از شهرهای بزرگ و دستیابی به تعادل و توسعه منطقه ای، توجه برنامه ریزان شهری و منطقه ای به شهرهای کوچک معطوف شده است. نابرابری و عدم تعادل در توزیع بهینه خدمات و امکانات در استان بوشهر نیز که یکی از استان های جنوبی کشور می باشد سبب پخشایش نامتوازن جمعیت در پهنه استان و بر هم خوردن نظام سکونتگاهی شده است. در این راستا هدف از انجام این پژوهش ارزیابی عملکرد شهرخورموج به عنوان شهر کوچک در تعادل بخشی و توسعه منطقه ای استان بوشهر می باشد. بدین منظور از روش تحلیل شبکه که یکی از روش های موثر و کاربردی جهت تعیین روابط و جریان های کارکردی میان سکونتگاه های یک منطقه می باشد، استفاده شده است. پژوهش حاضر از نظر نوع روش، توصیفی- تحلیلی می باشد و در زمره تحقیقات کاربردی قرار دارد. همچنین اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی اسناد گردآوری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد شهر خورموج می تواند نقش بسزایی را در توسعه منطقه ای ایفا نماید و به عنوان مقصدی مناسب جهت سکونت و اشتغال انتخاب شود.

کلیدواژه‌ها

شهرهای کوچک؛ تعادل بخشی؛ توسعه منطقه ای؛ روش تحلیل شبکه؛ شهر خورموج

مراجع

1. اکبریان رونیزی، سعیدرضا و مرتضی محمدپور جابری (بهار 1392): «ارزیابی عملکرد شهرهای میانی در تعادل جمعیت و اقتصاد منطقه‌ای (نمونه موردی: شهر فسا- استان فارس)»، فصلنامه برنامه ریزی منطقه‌ای، دوره 3، شماره 9، مرودشت، صص 52-43.
2. تقوایی، مسعود و مریم رضایی (شهریور 1387): «نقش شهرهای کوچک در توسعه منطقه‌ای»، دوماهنامه علمی-ترویجی بنا، شماره 37، صص 48-38.
3. توکلی نیا، جمیله، کانونی، رضا، خاوریان گرمسیر، امیررضا و وحید پاسبان عیسی لو (تابستان 1394): «تحلیل نابرابری‌های توسعه منطقه‌ای در بخش بهداشت و درمان استان اردبیل»، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 5، شماره 18، مرودشت، صص 14–1.
4. رشیدی ابراهیم حصاری، اصغر، بهمند، داداله، سبحانی، نوبخت، و تقی حیدری (زمستان 1392): «نقش شهرهای کوچک اندام در تعادل ناحیه‌ای استان آذربایجان شرقی»، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، دوره 2، شماره 5، صص 158- 139.
5. زبردست، اسفندیار (1386): اندازه شهر، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، تهران.
6. زرآبادی، زهراسادات و گلنار فرزام (تابستان 1392): «ارزیابی نقش شهرهای میانی شمال استان فارس در تعادل منطقه‌ای با استفاده از روش تحلیل شبکه»، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، دوره 5، شماره 14، صص103- 89.
7. سجادی، سید فرهاد و بهرام کریمی (1393): شهرهای کوچک و توسعه منطقه‌ای (مفاهیم، نظریه‌ها و عملکردها)، نشر رخ داد نو، چاپ اول، تهران.
8. شریفی‌نیا، زهرا و محمدرضا نورا (زمستان 1389): «بررسی نقش شهرهای کوچک در توسعه روستایی با استفاده از روش تحلیل شبکه (مطالعه موردی: دهستان نظام‌آباد، شهرستان آزادشهر)»، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال سوم، شماره 1، گرمسار، صص 108-93.
9. شیروان، رحیمه و زهراسادات زرآبادی (پاییز 1391): «کارکرد شهرهای نی ریز، استهبان و گراش در توسعه اقتصادی فارس»، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، دوره 4، شماره 11، تهران، صص 46- 35.
10. ضرابی، اصغر، تقوایی، مسعود و رضا مختاری ملک آبادی (تابستان 1389): «برنامه ریزی کاربری اراضی فرهنگی- تفریحی مناطق شهری اصفهان و نقش ICT در تعادل بخشی منطقه‌ای»،  فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 8، شماره 18، 158– 135.
11. فنی، زهره (1392): شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعه منطقه‌ای، انتشارات آذرخش، تهران.
12. قاسمی، مریم (1391): «تحلیل جایگاه شهرهای کوچک در کاهش مهاجرت روستاییان به کلانشهرها (مطالعه موردی: شهرستان مشهد)»، چهارمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری. 
13. محمدی کنگرانی، حنانه و دیبا غنچه پور (بهار 1392): «ترسیم و تحلیل شبکه روابط رسمی و غیر رسمی درون سازمانی به روش تحلیل شبکه‌ای (مطالعه موردی: اداره کل منابع طبیعی استان هرمزگان)»، مجله جنگل ایران، دوره 5، شماره 1، صص53- 43.
14. معین افشار، مرضیه، میری، غلامرضا، کریمیان بستانی، مریم و رضا نیکبخت (بهار 1393): «ارزیابی کارکرد شهرهای کوچک در توسعه ناحیه‌ای روستاهای پیرامون با استفاده از مدل AHP در نرم افزار GIS (موردمطالعه: شهر بنجار، شهرستان زابل)»، فصلنامه برنامه ریزی منطقه‌ای، دوره چهارم، شماره 13، مرودشت، صص86-75.
15. ملکی، سعید، مودت، الیاس و مهران کرمی (زمستان 1394): «ارزیابی کارکرد شهرهای کوچک در نظام شهری استان لرستان با استفاده از مدل‌های ضریب کشش‌پذیری، TOPSIS و L.Q»، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 5، شماره 20، مرودشت، صص42-29.
16. نصیری، اسماعیل (پاییز 1388)، «بررسی تأثیر نقش شهرهای کوچک در سازماندهی نظم فضایی (مطالعه موردی: شهر بومهن)»، مجله جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، صص 42-27.
17. نظریان، اصغر و کتایون بهارلویی (پاییز 1392): «بررسی کارکرد شهرهای کوچک در نظام شهری و توسعه منطقه‌ای (مطالعه موردی: شهر نایین)»، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 4، صص 73- 59.
18. ---------- (1393): سالنامه آماری استان بوشهر، مرکز آمار ایران.
19. Amdam, R., (2010): Empowerment Planning in Regional Development, Journal of European Planning Studies, No.11, 1805- 1819.
20. Kamanda, U., (2007): Concept of Urban Centers and Small Town in latin America, Brazilia.
21. Owusu, G., (2005): The Role of District Capitals in Regional  Development: Linking Small Towns, Rural-Urban Linkages and Decentralisation in Ghana, PhD.-thesis, Department of Geography, Faculty of Social Sciences and Technology Management, Norwegian University of Science and Technology.
22. Rezvani, M. R., Shakoor, A., Akbarian Ronizi, S. R. and Gh. Roshan, (2009): The role and function of small towns In rural development using network analysis method case: Roniz rural district (Estahban City, Province Fars, Iran), Journal of Geography and Regional Planing, No. 9 (2).

Soltys, A. K., (2011): Small towns in Poland–barriers and facor of growth, Journal of  Procedia Social and Behavioral sciences, NO 19, 363- 370.