تأثیر الگوی کشت بر برخی صفات رشد، عملکرد دانه‌ و روغن سه رقم کلزای بهاره در منطقه اردبیل

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 2، دوره 10، شماره 32، اردیبهشت 1397، صفحه 13-25   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

غلامرضا حمزه پور^{* 1}؛ احمد توبه²؛ پریسا شیخ زاده³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته زراعت، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

²دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

³استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

چکیده
این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1393 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سامیان اردبیل انجام شد. فاکتور اول، ارقام کلزا (Brassica napus L.) در سه سطح (هایولا 308، هایولا401 و آر.جی.اس. 003)، فاکتور دوم فاصله ردیف‌ها در سه سطح (20، 30 و 40 سانتی‌متر) و فاکتور سوم فاصله بوته‌ها روی ردیف در دو سطح (5 و 10 سانتی‌متر) بود. نتایج نشان داد صفات دوره‌های رویشی و زایشی، کل دوره رشد و نمو، تعداد غلاف در بوته، تحت اثر اصلی رقم و صفات وزن هزار دانه، عملکرد دانه و روغن تحت اثر اصلی رقم و فاصله ردیف معنی‌دار شدند. همچنین برهمکنش رقم × فاصله ردیف × فاصله بوته تمامی صفات به غیر از عملکرد روغن معنی‌دار بود. کلزای بهاره رقم هایولا 308 بالاترین عملکرد دانه (55/2 تن در هکتار)، بیشترین تعداد غلاف در بوته (89/338 عدد)، تعداد دانه در بوته (9536 عدد) را در ترکیب تیماری فاصله ردیف 20 و فاصله بوته 5 سانتی‌متری بدست آورد. عملکرد روغن(05/899 کیلوگرم در هکتار) در رقم هایولا 308 و فاصله بین ردیف‌های 20 و 30 سانتی‌متر بیشترین میانگین را به خود اختصاص داد. رقم هایولا 308 با کل دوره رشد رویشی و زایشی 103 روز زودرس‌ترین رقم بود. به طور کلی نتایج نشان داد رقم زودرس و پر محصول هایولا 308 با فاصله بین بوته 5 و ردیف کشت 20 سانتی‌متر با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه مورد آزمایش، بالاترین عملکرد دانه‌ و روغن را داشت.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: طول دوره رویشی؛ فاصله ردیف کلزا؛ تراکم کشت؛ هایولا 308

مراجع

آبروان، پ و ح. س. صادق­زاده. 1382. بررسی اثرات اقلیم روی عملکرد کلزای بهاره در شرایط دیم در منطقه کلاله. اولین کنگره توسعه و تحقیق کلزا در گرگان. ایران. 79 صفحه.

اطلسی­پاک، و.، م. مسگرباشی، ر. مامقانی و م. نبی­پور. 1385. تأثیر آرایش کشت بر صفات مورفولوژیک، اجزاء عملکرد و عملکرد در کانوپی سه رقم کلزای بهاره در منطقه اهواز. نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه تهران، پردیس ابوریحان، 5-7 شهریور ماه، صفحه 17.

پاسبان­اسلام، ب.، م. ر. شکیبا، م. ر. نیشابوری، م. مقدم و م. ر. احمدی. 1380. اثرات تنش کمبود آب بر روی ویژگی­های کمی و کیفی کلزا. مجله دانش کشاورزی. جلد 13، شماره 1 :85-75.

پوردار، س. س. 1377. بررسی سازگاری و مقایسه عملکرد دانه ارقام کلزای پاییزه. چکیده مقالات پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. موسسه تحقیقات و تهیه نهال و بذر کرج. 49 صفحه.

حجازی، ا. 1379. زراعت کلزا (کاشت، داشت و برداشت)، انتشارات روزنه. 154 صفحه.

حسین­زاده، م. ه.، م. اصفهانی، م. ربیعی و ب. ربیعی. 1387. اثر فواصل ردیف کشت بر درصد جذب تابش، عملکرد دانه و شاخص­های رشد ارقام کلزا (Brassica napus L.) در کشت دوم بعد از برنج، مجله علوم زراعی ایران، جلد 10، شماره 3 :302-281.

راهنما، ع. 1381. تعیین مناسب­ترین تاریخ کشت ارقام جدید کلزا در شمال خوزستان. گزارش نهایی سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، تهران. 32 صفحه. 

ربیعی، م. 1390. اثر فاصله کشت و مقدار کود نیتروژن بر عملکرد دانه و خصوصیات زراعی کلزا رقم هایولا 308 به عنوان کشت دوم در اراضی شالیزاری گیلان. مجله به زراعی نهال بذر، جلد 27، شماره 2: 415-399.

سیدمحمدی، ن. س.، ا. دادی، س. ع. سیدمحمدی و ع. سرافراز. 1391. تنوع برخی خصوصیات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی ارقام کلزای بهاره، تحت فواصل و رژیمهای مختلف آبیاری. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز ، شماره  16 : 108-95.

سیفی، س. م.، ب. پیکرستان و م. کلهر. 1390. زراعت و پرورش دانه های روغنی، انتشارات آموزش و ترویج کشاورزی، چاپ اول : 93-151

صفری، س و ح. ر. باقری. 1385. بررسی همبستگی بین صفات و تجزیه مسیر برای عملکرد دانه و روغن در ارقام کلزا. چکیده مقالات نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. تهران. دانشگاه تهران. پردیس ابوریحان، 286 صفحه.

عسگری، ع. و ا. مرادی­دالینی. 1386. ارزیابی عملکرد، اجزای عملکرد و خصوصیات رویشی ارقام کلزا در تاریخ کشت­های مختلف در منطقه حاجی­آباد هرمزگان. مجله نهال و بذر، جلد 23، شماره 2: 430-419.

فرجی، ا. 1382. اثر تاریخ کشت و تراکم بوته بر ارقام کلزا، مجله علوم زراعی ایران، جلد 5، شماره 1 :73-64.

فرجی، ا. 2004. واکنش کلزا رقم کوانتوم به فاصله ردیف و میزان بذر. هشتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. 423 صفحه.

فرجی، ا. 1385. اثر فاصله ردیف و مقدار بذر بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا ( رقم کوانتوم) در گنبد. مجله نهال و بذر، جلد 20: 314-297.

مدنی، ح.، ق. نورمحمدی، ا. مجیدی­هروان و م. دهقان­شعار. 1385. تحلیل شاخص‌های دمایی و اهمیت آن در بهینه­سازی تولیدکلزای پاییزه، مجله علوم کشاورزی، جلد 12، شماره 4 :877-867.

مدنی، ح.، ق. نورمحمدی، ا. مجیدی­هروان، ف. درویش، ا. ح. شیرانی­راد و م. ر. نادری. 1384. مقایسه ارقام پاییزه کلزا از نظر عملکرد و اجزای عملکرد در مناطق سرد کشور. مجله علوم زراعی ایران، جلد 7، شماره 1 :68-55.

ملک­زاده­شفارودی، س. 1375. شاخص­های انتخاب در کلزا. چکیده مقالات چهارمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. 163 صفحه.

نصری، م.، م. خلعتبری، ف. پاک­نژاد، ج. حسن­پور و پ. کسرایی. 1387. تأثیر سطوح مختلف محلول­پاشی عنصر سیلیسیم و تراکم کاشت بر خصوصیات کمی کلزا  (42 ) Hyola  در شرایط آب و هوایی ورامین. فصلنامه دانش کشاورزی ایران، جلد 5، شماره 3. 287 صفحه.

واعظی، ب.، ح. حاتم­زاده، ه. نارکی و ن. رحمانی­مقدم. 1388. ارزیابی عملکرد سه گونه Brassica napus، B.rapa وB.guncea در شرایط دیم گرمسیر در گچساران. مجله به­نژادی نهال و بذر، جلد 25، شماره 1 : 194-183.

یزدان دوست همدانی، م. 1383. بررسی اثرات فاصله ردیف کشت و میزان بذر بر رشد و عملکرد کلزا. خلاصه مقالات هشتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان. 468 صفحه.

Andersson, B. and A. Bengtsson.1999. The influence of row spacing seed rate and on over wintering and yield in winter oilseed rape (B. napus). Swedish of Agri. Research. Sweden. (3): 129- 134

Azimi, J., M. Ghasemi,  A. Khatami, and  M. Hanifi. 2012. Effect of planting date and plant density on morphological traits and yield of four varieties of canola (Brassica napus L.) in Astara region, Life Sci. J. 9(4):4120-4124.

Bell, M. J., B. Harch and G. C. Wright. 1991. Plant population studies on peanut (Arachis hypogaea) in subtropical Australia. I. Growth under fully irrigated conditions. Aus. J. Exp .Agri. 31 (4): 535- 543.

Bybordi, A and J. Tabatabaei. 2009. Effect of salinity stress on germination and seedling properties in canola cultivars (Brassica napus L.). Not. Bot. Horti. Agrobo. 37(1):71-76.

Campble, D. C and Z. P. Kondra. 1987. Relationships among growth patterns yield components and yield of rapeseed. Can. J. Plant. Sci. 58: 87-93.

Diepenbrock, W. 2000. Yield analysis of winter oilseed (Brassica napus L.). Field Crops Res. 67:35-49.

Duncan, W. G. 1996. Planting pattern and soybean yield. Crop Science. 26: 584-586.

Grant, C. A and  L. D. Bailey. 1993. Fertility management in canola production. Can, J. Plant Sci. 73:651-870

Habekott, B. 1993. Quantitative analysis of pod formation, seed set and seed filling in winter oilseed rape (Brassica napus L.) under field conditions. Field Crops Res. 35: 21-33.

Kordi, N., A. Mehraban and I. Piri. 2014. Effect of planting pattern and cultivar on some quantitative characteristics of canola, International J. Far. and Allied Sci. 3 (7): 750-753

Mendham, N. J., P. A. Shipway and R. K. Scott. 1984. The effects of delayed sowing and weather on growth development and yield of winter oilseed rape (B. napus). Journal of Agricultural Science, Cambridge. 96:389-416.

Mendham, N. J., J. Russell and N. K. Jaros. 1991. Response to sowing time of three contrasting Australian cultivars of oil-seed rape (Brassica napus L.). J. Agri. Sci. 114: 275-283.

Mendham, N. J., J. Russell and N. K. Jaros. 1990. Response to sowing factors of oilseed rape. Rosliny oleiste 17:223-234.

Morrrison, M. J., P. B. E. Mcvetty and R. Scarth. 1990. Effect of altering plat density on growth characteristics of summer rape. Can. J. Plant Sci. 70: 139-149.

Naseri, R., E. Kazemi, L. Mahmoodi, A. Mirzaei and A. Soleymanifard. 2012. Study on effects of different plant density on seed yield, oil and protein content of four canola cultivars in western Iran, International J. Agri. Crop Sci. 4 (2): 70-78.

Ozer, H. 2003. Sowing date and nitrogen rate effects on growth, yield and yield components of two summer rapeseed cultivars. Euro. J. Agro. 19(3):453-463.

Sharafizadeh, M., M. R. Gholizadeh, N. Artannia and M. Razaz. 2012. Effect of planting date and planting pattern on quality and quantity yield of canola hybrid seed (Hayola 401), A. E. B. J. 6(7): 2184-2189

Sharief, A. F and M. M. Kheshta. 2002. Influence of sowing dates and plant density on growth and yield of canola (Brassica napus L.) under salt affected soils in Egypt. Sci. J. King Faisal University. 3: 45-78.

Snowdon, R., W. Lühs and W. Friedt. 2006. Brassica oilseeds. In: Ram, J.S. (Editor), Genetic resources, chromosome engineering, and crop improvement: Oilseed crops, 4th edition. CRC, p. 196-222.

Taylor, A. J and C. J. Smith. 1994. Effect of sowing date and seeding rate on yield and yield component of irrigated Canola (Brassica napus L.) grown on red brown earth in South-eastern Australia. Aus. J. Agri. Res. 43: 1629-1641.

Thurling, N. 1974. Morphophysiological determinants of yield in rapeseed (B. compestris and B. napus­ ) .II, yield components. Aust. J. Agric. Res. 25:711-721.

Thurling, N. 1991. Application of the ideotype concept in breeding for higher yield in the oilseed brassicas. Field Crops Res. 26:201-219.

Topinka, A. K. C., R. K. Doweney and G. F. W. Rakow. 1991. Effect of practices on over wintering of winter canola in southern Alberta. Proceeding of GCIRC Congress. Pp: 665-670.

Yousef, M. A., N. Navaz, G. Sarwar and B. Roidar. 2002. Effect of different Planting densities on the grain yield of Canola varieties. Asian. J. Plant Sci., 1(4): 332-333.