تأثیر آرایش کاشت بر عملکرد دانه و خصوصیات ریخت‌شناسی سویا (Glycine max L.) در رقابت با علف‌های هرز

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 13، دوره 10، شماره 33، شهریور 1397، صفحه 138-148   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهرا جوزاریان¹؛ علیرضا یدوی^{* 2}؛ محسن موحدی دهنوی²؛ عیسی مقصودی³

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

²دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

³دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر آرایش کاشت بر خصوصیات مورفولوژیک سویا در رقابت با علف‌های هرز، آزمایشی در مزرعه دانشگاه یاسوج در تابستان 1389 اجرا شد. آزمایش به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اصلی، علف‌ ‌هرز در دو سطح (با و بدون علف هرز) و عامل فرعی ترکیب فاصله ردیف (30، 45 و 60 سانتی‌متر) و تراکم کاشت سویا (40، 50 و 60 بوته در مترمربع) بود. نتایج نشان داد که تراکم کاشت و فاصله ردیف تأثیر معنی‌داری بر ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، قطر ساقه و عملکرد دانه سویا داشت. با افزایش تراکم و کاهش فاصله ردیف، عملکرد دانه سویا افزایش یافت؛ به‌طوری‌که بیشترین عملکرد دانه (60/240 گرم بر مترمربع) از تراکم 60 بوته در مترمربع و در بین فاصله‌های کاشت بیشترین عملکرد دانه (8/236 گرم بر مترمربع) از فاصله کاشت 30 سانتی‌متر به‌دست آمد. همچنین خصوصیات مورفولوژیک علف‌های هرز (سلمه‌تره و تاج‌خروس) به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر تراکم بوته و فاصله ردیف کاشت سویا قرار گرفت؛ به‌طوری‌که افزایش تراکم کاشت سویا از 40 به 60 بوته در مترمربع و کاهش فاصله ردیف سویا از 60 به 30 سانتی‌متر به‌ترتیب منجر به کاهش 7/22 و 8/29 درصدی وزن خشک علف هرز تاج‌خروس گردید. به‌طور کلی نتایج نشان داد که تغییر در آرایش کاشت (فاصله بوته و فاصله ردیف کاشت) در سویا از طریق تأثیر بر توان رقابتی گیاه زراعی در مقابل علف‌های هرز می‌تواند به عنوان یک راهکار زراعی و غیر شیمیایی برای کاهش اثر تداخلی علف‌های هرز مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

الگوی کاشت؛ رقابت؛ سطح برگ؛ مدیریت زراعی

مراجع

آقاعلیخانی، م. 1380. جنبه های اکوفیزیولوژیک رقابت تاج‌خروس ریشه قرمز با ذرت دانه‌ای. رساله دکتری زراعت، دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس. 205 صفحه

حسن‌زاده‌دلویی، م.، ح. رحیمیان‌مشهدی، م. نصیری‌محلاتی و ق. نور‌محمدی. 1381. بررسی اثرات رقابتی یولاف وحشی (Avena ludoviciana L.) با گندم زمستانه (Triticum aestivum L.) در تراکم‌های مختلف. مجله علوم زراعی ایران. جلد 2، شماره 4: 129-116.

رجبیان، م.، ج. اصغری، م. ر. احتشامی و م. ربیعی. 1389. تاثیر تراکم بوته بر دوره بحرانی کنترل علفهای هرز کلزا ( (Brassica napus L.در منطقه رشت. مجله دانش علفهای هرز ایران. جلد 5، شماره 1: 30-13.

رزمی، ن. 1389. اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر برخی خصوصیات زراعی، عملکرد دانه و اجزای آن در ژنوتیپ‌های سویا در منطقه مغان. مجله به زراعی نهال و بذر. جلد 26، شماره 2: 418-403.

صمدانی، ب.، ع. ناظریان و ف. یوسفی. 1384. بررسی تأثیرات کاهش مصرف علفکش‌ها در تلفیق با کاهش فاصله ردیف/  افزایش تراکم روی علف‌های هرز سویا. فصلنامه علوم کشاورزی و منابع طبیعی. جلد 49، 65-57.

فیض‌بخش، م. ت.، ن. ا. نعمتی، ه. مختارپور، س. ا. مساوات، ا. ر. صابری و ف. شیخ. 1386.  تأثیر حذف پنجه‌ها و تراکم بوته بر روی عملکرد‌ و اجزای عملکرد‌ بلال ذرت شیرین. پژوهش و سازندگی (در زراعت و باغبانی). جلد 20، شماره 4: 130-125.

قنبری، ا. و م. طاهری مازندرانی. 1382.  اثر آرایش کاشت و کنترل علف‌های هرز بر عملکرد و اجزاء عملکرد لوبیا قرمز رقم اختر. نشریه نهال و بذر. جلد 19، شماره 1: 47-37.

میرشکاری، ب. 1391. اختصاص بیوماس به اندام‌های هوایی تاج‌خروس در تداخل با سه رقم آذرگل، هایسان و آلستار آفتابگردان. یافته‌های نوین کشاورزی. جلد 6، شماره 4: 393-379.

Board, J. E. and B. G. Harville. 1999. Path analysis of the yield formation process for late-planting soybean. Agron. J. 89: 739- 741.

Chaniago, I., A. Taji and R. Jessop. 2003. Weed interference in soybean (Glycine max). Australian Society of Agronomy. Proceeding of the 11th Australian Agroomy Coference. www. regional.org.au/au/asa.

Crotser, M. P., W. W. Witt and L.A. Spomer. 2003. Neutral density shading and far-red radiation influence black nightshade (Solanum nigrum) and eastern black nightshade (Solanum ptycanthum) growth. Weed Sci. 51: 208–213.

Eslami, S. V., G.S. Gill, B. Bellotti and G. McDonald. 2006. Wild radish (Raphanus raphanistrum) interference in wheat. Weed Sci. 54: 749– 756.

Ghadiri, H. and M. L. Bayat. 2004. Effect of row and plant spacing on weed competition with pinto beans (Phaseolus vulgaris L.). J. Agric. Sci. Technol. 6: 1-9.

Gibson, K. D., A. J. Fischer and T. C. Foin. 2001. Shading and the growth and photosynthetic responses of Ammannia occinnea. Weed Res. 41: 59- 67.

Holshouser, D. L. and J. P. Whittaker. 2002. Plant population and row spacing effects on early soybean production system in the mid-Atlantic USA. Agron. J. 30: 222-227.

Jafroudi, A. T., A. F. Moghaddam, A. Hasanzade, S. Yazdifar and S. Rahmanzade. 2007. Row spacing and inter row spacing effects on some agro-physiological traits of two common bean (Phaseolous vulgaris L.) cultivars. Pak J Biol Sci, 10(24): 4543- 4546.

Krausz, R. F., B. G. Young, G. Kapusta and J. L. Matthews. 200.1 Influence of Weed Competition and Herbicides on Glyphosate-Resistant Soybean (Glycine max). Weed Tech. 15(3): 530- 534.

McLachlan, S. M., , M. Tollenaar,  C. J. Swanton and S. F. Weise. 1993. Effect of corn induced shading on dry matter accumulation, distribution and architecture of redroot pigweed (Amarantus retroflexus). Weed Sci. 4: 569- 573.

Mickelson, J. A. and K. A. Renner. 1997. Weed control using reduced rates of postemeregence herbicides in narrow and wide row soybean. J. Prod. Agric. 10: 431- 437.

Murphy, S. D., Y. Yakubu, S. F. Weise and C. J. Swanton. 1996. Effect of planting patterns on intrarow cultivation competition between corn and late emerging weeds. Weed Sci. 44: 865-870.

Olsen, J. M., L. Kristensen, J. Weiner and H. W. Griepentrog. 2005. Increased density and spatial uniformity increases weed suppression by spring wheat (Triticum aestivum). Weed Res. 45: 316- 321.

Purcell, L. C., R. A. Ball, J. D. Reaper and E. D. Vories. 2002. Radiation use efficiency and biomass production in soybean at different plant population densities. Crop Sci. 42: 172- 177.

Raey, Y., , K. Ghassemi Golezani, A. Javanshir, H. Alyari and S. A. Mohammadi. 2005. Interference between shatter cane (Sorghum bicolor) and soybean (Glycine max). New Zealand J. Crop and Hortic. Sci. 33: 53-58.

Rajcan, I. and C. J. Swanton. 2001. Understanding maize-weed competition: resource competition, light quality and whole plant. Field Crop Res. 71: 139- 150.

Scursoni, J. A. and E. H. Satorre. 2005. Barley (Hordeum vulgare) and wild oat (Avena fatua) competition is affected by crop and weed density. Weed Tech. 19: 790– 795.

Stefan, S., E. A. Cragi and H. D. Michael. 2004. Forage soybean yield and quality responses to plant density and row distance. Agron. J. 96: 966- 970.

Weiner, J., H. W. Griepentrog and L. Kristensen. 2001. Suppression of weeds by spring wheat (Triticum aestivum) increases with crop density and spatial uniformity. J. Applied Eco. 38: 784– 790.

Zand, E. and H. J. Beckie. 2002. Competitive ability of hybrid and open pollinated Canola (Brassica napus) with Wild Oat (Avena fatua). Canadian J. Plant Sci. 82: 473- 480.