تحلیل روایی حکایت‌های گلستان سعدی، مطالعۀ موردی، باب ششم

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 4، دوره 8، شماره 27، مرداد 1397، صفحه 47-66   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فخرالدین سعیدی ابواسحاقی¹؛ محمد حکیم آذر^{* 2}؛ مظاهر نیکخواه²

¹علوم انسانی دانشکده ادبیات دانشگاه آزاد واحد شهرکرد

²گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی،‌شهرکرد، ایران

چکیده

گلستان سعدی یک اثر روایی است که از تکنیک‌های مختلف زمان روایی، جنبه‌های مختلف به لحاظ محتوایی، آموزشی، تربیتی، خلاقیت‌های زبانی، کوتاهی، تحریک‌پذیری و ایجاد حس کنجکاوی در مخاطب، مفاهیم و موضوعات متنوع اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و تربیتی، نوع روایت و کنش‌ها و واکنش‌ها، تنوع شخصیت راوی و پرهیز از تبدیل‌شدن راوی به کلیشه یا شخصیت قراردادی، چگونگی زاویۀ دید، کارکرد و جنبه‌های بلاغی به‌خوبی بهره برده است. حکایت‌های گلستان به دلیل استفاده از شگرد فشرده‌نویسی، نغزگویی و انتقال مفاهیم به مخاطب نیز جای بحث و بررسی دارد. در اینجا سعی شده تا بر اساس محورهای مذکور حکایت‌های باب ششم مورد بررسی قرار گیرد. تاکنون در مورد کتاب گلستان پژوهش‌های بسیاری صورت گرفته است؛ امّا هدف در این پژوهش، بررسی ظرفیت‌های روایی در گلستان سعدی بوده است که با دیگر‌ پژوهش‌ها و نگاه‌هایی که به این کتاب شده تفاوت دارد و به بررسی نقش مضمون در غنی‌کردن کیفیت و تنوع ساختار کُنش‌ها و رخدادهای روایی در حکایت‌های آمده در باب ششم گلستان است‌. سعی نگارندگان بر آن بوده که ویژگی‌ها و مؤلفه‌های‌ روایی خاص حکایت‌های باب ششم کتاب را از نقطه‌نظر ساختار و روایت موردبررسی قرار گیرد و نشان دهیم که سعدی، به لحاظ برخورداری از فهم ادبی توانسته حکایت‌های کتاب خود را بر پایه‌ها و اصول و کنش‌هایی بنیان‌گذاری کند که قرن‌ها بعد در داستان‌نویسی و داستان‌ کوتاه‌نویسی پایه و مبنای نگارش مدرن قرار بگیرد.

کلیدواژه‌ها

گلستان؛ سعدی؛ حکایات؛ روایت؛ رخداد؛ توالی

مراجع

1. اخوت، احمد، (1371)، دستور زبان داستان، اصفهان: فردا، چاپ اول.

2. اسکولز، رابرت ای، (1383)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: نشرمرکز.

3. آلن، گراهام، (1380)، بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدان‌جو، تهران: مرکز.

4. بارت‌، رولان، (۱۳۸۷)، درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت‌ها، ترجمۀ محمد راغب‌، تهران: نشر بیدگل‌.

5. برتنس، یوهانس ویلم، (1384)، مبانی نظریۀ ادبی، ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی.

6. تولان‌، مایکل، (۱۳۸۳)، درآمدی نقادانه - زبان‌شناختی بر روایت‌، ترجمۀ ابوالفضل حرّی، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.

7. خزائلی، محمد، (1387)، شرح گلستان سعدی، تهران: بدرقۀ جاویدان، چاپ سیزدهم.

8. سجودی، فرزان، (1382)، نشانه‌شناسی کاربردی، تهران: نشر قصه، چاپ اول.

9. سعدی، مصلح بن عبدالله، گلستان، به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی، چاپ دوازدهم.

10. شمیسا، سیروس، (1386)، سبک‌شناسی نثر، تهران: میترا، چاپ دهم.

11. فتوحی، محمود، (1390)، «نامۀ نقد»، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی نظریۀ نقد ادبی در ایران، الهام حدادی، تهران: خانۀ کتاب.

12. مکوئیلان، مارتین، (1388)، گزیده‌ مقالات روایت‌، ترجمۀ فتاح محمدی، تهران: مینوخرد.

13. مکاریک، ایرنا ریما، (1385)، دانش‌نامۀ نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ محمد نبوی و مهران مهاجر، تهران: آگه، چاپ دوم.

14. میرصادقی، جمال، (1387)، راهنمای داستان‌نویسی، تهران: سخن.

15. ------------ و میمنت میرصادقی، (1377)، واژه‌نامۀ هنر داستان‌نویسی، تهران: نشرمهناز.

16. Daivid, C. (1992), An Encyclopedic Dictionary of languge and languge, Oxford, P. 262.

17. Gerald, P. (1989), Narrative.In Erie Barnouwn, International of communication, New York: Oxford up. P. 164.

18. Lebow, W, (1972), The Transform of Experience in Narrative, London, Routledge, P. 229.

19. Trask, R. L. (1999), Key concepts in languge and linguistics, London, Routledge.