ناسازگاری قطعات، راهی برای انحصارگری در خدمات

مدلسازی اقتصادی

مقاله 4، دوره 12، شماره 42، مرداد 1397، صفحه 73-97   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

کیومرث شهبازی¹؛ جلیل بادپیما^{* 2}

¹دانشیار دانشگاه ارومیه

²دکترای اقتصاد دانشگاه ارومیه

چکیده

هدف این مقاله دستیابی به تعادل سازگاری قطعات است. بدین منظور، سازگاری قطعات در بنگاه­های تولیدکننده­ تجهیزات تولیدی بررسی شد. در این پژوهش با درنظر گرفتن گزینه‌های پیش­­ِروی تولیدکنندگان تجهیزات و ارائه­‌دهندگان خدمات، یک بازی سه مرحله­ای طراحی شده است که بنگاه­ها تصمیمات در مورد سازگاری را قبل از رقابت قیمتی در مراحل فروش و ارائه‌ خدمات اتخاذ می‌کنند. سپس با استفاده از راه‌حل بازی ایستا با اطلاعات ناقص، تعادل بازی­ استخراج شده است. نتایج مدل‌سازی نشان داد در تجهیزات بیان­ شده، ناسازگاری قطعات، تعادل بازی است و بنگاه­ها با انگیزه­ انحصارگری در ارائه­ خدمات پس از فروش، تولیدات ارائه­ شده خود را ناسازگار تولید می‌نمایند. بر اساس نتایج، پیشنهاد می­شود خریداران تجهیزات تولیدی در صورت امکان قبل از خرید، میزان خرابی تجهیزات تولیدی را برآورد نمایند و همزمان با خرید سیستم، قطعات یدکی را نیز خریداری نمایند.

کلیدواژه‌ها

طبقه‌بندی JEL: L15 L96؛ .D21؛ واژگان کلیدی: ناسازگاری، انحصار، تجهیزات تولیدی، بازی ایستا با اطلاعات ناقص

اصل مقاله

1. مقدمه

محصولی را در نظر بگیرید که می­توان آن را به دو قطعه (مکمل مطلق) تفکیک کرد. برای مثال، یک سیستم رایانه را می­توان به یک واحد پایه و نمایشگر تفکیک کرد. واحد پایه و نمایشگر، مکمل مطلق هستند؛ زیرا مصرف­کننده نمی­تواند از یک قطعه بدون وجود قطعه دیگر استفاده کند. قطعه­ اول (واحد پایه) را با X و قطعه­ دوم (نمایشگر) را با Y نشان می‌دهیم. زمانی  قطعات ناسازگارند که قطعات تولید شده­ سازنده­های مختلف را نتوان سوار کرد و یک سیستم درست کرد؛ یعنی سیستم­های  و  وجود نداشته باشد. قطعات تولید شده­ سازنده‌های مختلف سازگارند؛ اگر بتوان آنها را بدون هزینه در یک سیستم ترکیب کرد؛ یعنی سیستم‌های  و  وجود داشته باشد.

تصمیم یک بنگاه برای سازگاری، تأثیری بیرونی را بر بنگاه تحمیل می‌کند؛ بدین معنا که سازگاری قطعات یک رابطه متقارن است؛ یعنی اگر قطعه  با قطعه  سازگار باشد، در این صورت قطعه  نیز با قطعه  سازگار است. به عبارت دیگر، اثر بازار واداشتن بنگاه A به سازگارکردن قطعه­  خود با قطعه­  معادل همان است که بنگاه B وادار شود، قطعه  خود را با  سازگار کند. به همین ترتیب، پیامدی که در آن بنگاه B قطعه­  خود را سازگار با قطعه  بنگاه A می­سازد، معادل این پیامد است که بنگاه A  قطعه­  خود را با قطعه  سازگار کند؛ بنابراین، برای یک بنگاه کافی است درباره­ سازگاری تصمیم بگیرد تا به پیامد بازاری بیانجامد مشابه پیامدی که در آن هر دو بنگاه درباره‌ سازگاری تصمیم می‌گیرند (شهبازی، 1393: 301-302).

در حال حاضر، بیشتر مطالعات، سازگاری را به عنوان تعادل بیان می­کنند (فارل و سالونر[1]، 1985؛ ماتوتس و رجیبو[2]، 1988؛ اکونومیدز، 1989، 1991؛ اکونومیدز و وایت[3]، 1994؛ آتاناسوپولوس[4]، 2016؛ چن[5]، 2016)؛ در حالی که مشاهده می­شود قطعات تجهیزات تولیدی شرکت‌های مختلفی وجود دارند که با هم ناسازگارند. برای مثال، قطعات تجهیزات مخابراتی شرکت­های هوواوی و زد‌تی‌ای چین، زیمنس آلمان، NEAX ژاپن، اریکسون سوئد، آلکاتل ایتالیا و ... در داخل هر سیستم با هم ناسازگار هستند؛ بدین معنا که قطعات آن­ها در داخل سیستم بر هم سوار نمی­شوند و نمی‌توان آن­ها را با هم ترکیب و استفاده کرد.

سؤال این است که چرا شرکت­های سازنده مختلف­، قطعات داخل تجهیزات تولیدی را ناسازگار با هم تولید می­کنند؟ به عبارت دیگر، چه انگیزه­ای تولیدکنندگان را به سوی تولید قطعات ناسازگار سوق می­دهد؟ به منظور پاسخ‌گویی به این دو سؤال، وجود تعادل سازگاری کامل (هنگامی که قطعات تولید شده توسط همه بنگاه­ها با یکدیگر سازگارند) یا ناسازگاری کامل (هنگامی که هیچ­کدام از قطعات تولید شده بنگاه­های متفاوت سازگار نیستند و هیچ سیستم ترکیبی وجود ندارد) در تجهیزات تولیدی از طریق یک بازی سه مرحله­ای بررسی و تعادل بازی ایستا با اطلاعات ناقص تعیین می­شود. این پژوهش برای اولین‌بار ناسازگاری قطعات در تجهیزات تولیدی را بررسی می­کند و نتایج آن را به ادبیات ناسازگاری می‌افزاید.

برای تحقق اهداف، مقاله بدین صورت سازمان‌دهی شده است: در بخش دوم، ادبیات و پیشینه و در بخش سوم، روش پژوهش بیان شده است. مدل‌سازی در بخش چهارم و نتایج و پیشنهادها در بخش پنجم ارائه شده‌اند.

 

2. مروری بر ادبیات[6]

مطالعات در زمینه­ سازگاری را می­توان به دو دسته کلی تقسیم کرد: سازگاری با وجود پیامدهای خارجی شبکه و سازگاری در غیاب پیامدهای یاد­ شده. در شبکه­ها مطلوبیت ناشی از مصرف کالا با افزایش تعداد مصرف­کنندگان دیگر افزایش می­یابد و این مطلوبیتی که یک مصرف­کننده از کالا دریافت می­کند، بستگی به تعداد کاربران دیگری دارد که در همان شبکه هستند. وسعت شبکه که منجر به پیامدهای خارجی مصرف می­شود، در میان بازارها متفاوت است. ویژگی مشخصه­ بازار که وسعت شبکه­ مربوطه را تعیین می­کند این است که آیا محصولات بنگاه‌های متفاوت می‌توانند با هم کار کنند. اگر سیستم­های دو بنگاه با هم سازگار باشند، تعداد کل مصرف‌کنندگان دو بنگاه شبکه­ را تشکیل می­دهند. اگر سیستم­ها ناسازگار باشند، اندازه‌ یک سیستم منفرد سنجه­ مناسبی برای اندازه شبکه­ است (کتز و شاپیرو[7]، 1985).

آتاناسوپولوس (2016) رفتار سوقِ به سازگاری کالاهای شبکه‌ای بادوام بنگاه‌های مسلط و اثرات رفاهی ناسازگاری را مورد بررسی قرار داد. وی با به‌کارگیری یک بازی متوالی، یک رقیب کوچک‌تر توانای خلاق را به عنوان رهبر بازار معرفی کرد. با این شرایط وی به این نتیجه دست یافت که بنگاه مسلط باید از سازگاری حمایت کند؛ همچنین هنگامی که مصرف‌کنندگان مستقل از اعضای دیگر گروه در تصمیم‌گیری خریدشان رفتار می‌کنند، بنگاه‌های مسلط با ایده‌های خلاقانه احتمالاً زمانی که اندازه بازار در نرخی زیر نرخ رشد آستانه رشد می‌کند، در مقایسه با رقبایشان بیشتر سازگار خواهند شد. 

اکونومیدز و وایت (1994) تعدادی مفاهیم مهم را با درنظر گرفتن شبکه­ها و سازگاری توسعه دادند. آنان اشاره می­کنند که مفهوم آشنای مکمل بودن در دل مفهوم سازگاری قرار دارد. این پژوهش­گران به طور خاص ادغام­های عمودی، سرمایه­گذاری مشترک سازگارمحور و محدودیت‌های عمودی را بررسی کرده­ و نشان داده­اند که همانند اکثر روابط عمودی (از طریق ادغام، یکپارچگی یا قرارداد)، استدلال­های قوی‌تری برای سودمندی سازگاری بیشتر و ترتیبات شبکه وجود دارد (اکونومیدز و وایت، 1994).

کتز و شاپیرو (1985) تصمیم سازگاری در شبکه­ها را مورد بررسی قرار دادند. آنان بیان کردند بنگاه­ها می­توانند در مورد سازگاری تصمیم بگیرند و بنابراین، می­توانند تعیین کنند که کدام یک از فروش بنگاه انفرادی یا کل بازار انتخاب مناسب­تری در ارزیابی پیامدهای خارجی مصرف است. بنابراین، سؤال مهم این است که آیا بنگاه­ها انگیزه­های مناسبی برای تولید کالاها یا خدمات سازگار دارند؟ آن­ها با استفاده از مدل، انگیزه­های فردی و اجتماعی برای تولید محصولات سازگار را با هم مقایسه کرده­اند. این پژوهشگران دریافته­اند که بنگاه­های با شهرت خوب یا شبکه­های موجود بزرگ تمایل دارند که سازگار نباشند، حتی هنگامی که رفاه با حرکت به سوی سازگاری افزایش یابد. در مقابل، بنگاه­های شبکه­های کوچک یا با شهرت کم متمایل به سازگاری محصول هستند، حتی در تعدادی موارد که هزینه­های اجتماعی سازگاری بیشتر از مزایای آن است. آن­ها با درنظر گرفتن بنگاه­ها به عنوان تصمیم­گیرنده جمعی در مدل خود دریافتند که انگیزه­های مشترک بنگاه­ها برای سازگاری محصول از انگیزه­های اجتماعی پایین­تر است (کتز و شاپیرو، 1985). آنان همچنین در پژوهشی دیگر بیان می­کنند که تعادل در بازارهای سیستمی از بهینه­ اجتماعی دور می‌شود (کتز و شاپیرو، 1994).

در مورد سازگاری در غیاب پیامدهای خارجی شبکه مطالعاتی صورت گرفته است. لی[8](2017) رابطه‌ سازگاری و سرمایه‌گذاری در بازار وسایل نقلیه‌ الکتریکی آمریکا را مورد مطالعه قرار می‌دهد. وی بیان می‌کند که بازار وسایل نقلیه‌ الکتریکی آمریکا در پنج سال اولش ده برابر شده است؛ در حالی که سه استاندارد ناسازگار برای ایستگاه‌های شارژ وجود دارد. وی یک مدل انتخاب وسیله‌ نقلیه‌ مصرف‌کننده و سرمایه‌گذاری تولیدکننده‌ ماشین را توسعه می‌دهد که اثر مبهم استانداردهای سازگاری اجباری روی عایدی بازار و رفاه را نشان می‌دهد. وی استدلال می‌کند که با سازگاری ایستگاه‌های شارژ، ممکن است مصرف‌کنندگان از طریق فراهم‌شدن دسترسی به همه ایستگاه‌های شارژ موجود منتفع شوند؛ با وجود این، بنگاه‌ها ممکن است که سرمایه‌گذاری‌هایشان روی ایستگاه‌های شارژ را کاهش دهند؛ زیرا منافع سرمایه‌گذاری آنان به رقبایشان سرریز می‌شود و بنابراین، پاسخ بنگاه به سرمایه‌گذاری ممکن است که عایدی مصرف‌کننده از سازگاری را از بین ببرد (لی، 2017).

سنگ‌هیون و چوی[9](2015) در مطالعه‌ای انگیزه­های خصوصی و اجتماعی برای سازگاری در یک مدل رقابت جزئی دو بعدی بازارهای سیستمی را مورد بررسی قرار دادند. آن­ها نشان دادند تفاوت اساسی بین انگیزه­های خصوصی و اجتماعی برای سازگاری در میان مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان وجود دارد. مصرف­کنندگان سازگاری را بسیار جذاب­تر می‌یابند؛ زیرا به آن­ها تنوع بیشتری از سیستم­ها را اجازه می­دهد و آن­ها می­توانند به آسانی یک سیستم نزدیک به ویژگی­های ایده­آل­شان را به طور متوسط پیدا کنند. با وجود این، وجود تنوع بیشتر تحت سازگاری دلالت بر رقابت شدید و سود پایین­تر برای بنگاه در بازار را دارد. اگر تعداد بنگاه­ها در یک بازار سیستمی ثابت باشد، بنگاه­ها ناسازگاری را به سازگاری ترجیح می‌دهند. با وجود این، رفاه اجتماعی تحت سازگاری بالاتر است. گفتنی است این نتیجه، در تضاد کامل با ادبیات پیشین است که همترازی انگیزه‌های خصوصی و اجتماعی برای سازگاری را نشان می‌دهند (سنگ‌هیون و چوی، 2015).

فارل و سیمکو[10](2012) چهار راه را برای رسیدن به سازگاری محصول ارائه می­کنند: پذیرش غیرمتمرکز، مذاکره برای سازمان تنظیم استاندارد فراگیر[11]، پیرو یک رهبر بودن و استفاده از مبدل یا چند سیستم ناسازگار[12]. این چهار مسیر برای سازگاری، هزینه­ها و مزایای متفاوتی دارند. هنگام انتخاب یک مسیر برای سازگاری، بده­ بستانی میان احتمال هماهنگی، هزینه­های مورد انتظار و منابع و پیامدهای رقابت و نوآوری پس از آن وجود دارد. همچنین دلالت­هایی وجود دارد که رهبر پلت­فرم این هزینه­ها و مزایا را درونی می­سازد و مسیر بهینه­ اجتماعی برای سازگاری را انتخاب می­کند (فارل و سیمکو، 2012).

دنیکولو[13](2000) در مطالعه‌ای انتخاب‌های سازگاری و بسته‌بندی را در یک بنگاه تولیدکننده‌ سیستم دو قطعه‌ای و دو بنگاه عرضه‌کننده‌ اختصاصی هر کدام از قطعه‌های سیستم (تنها عرضه‌ یک قطعه) مورد مقایسه قرار می‌دهد. وی نشان می‌دهد که بنگاه‌ عرضه‌کننده‌ سیستم دو قطعه‌ای ممکن است انگیزه‌ای برای عرضه سیستم ناسازگار یا بسته‌بندی کامل[14] داشته باشند، هنگامی که یک قطعه به میزان کمتری متمایز از دیگری است. در این مورد، سیستم بسیار متمایزتر از قطعه به‌ نسبت غیرمتمایز است و بنابراین تحت ناسازگاری، بنگاه عرضه‌کننده‌ قطعه اختصاصی که قطعه غیرمتمایز را تولید می‌کند، قیمت رقابتی را قرار خواهد داد؛ بنگاه تولید‌کننده‌ قطعه اختصاصی کمترمتمایز، از ناسازگاری عایدی کسب خواهد کرد و بنگاه عمومی (تولیدکننده‌ سیستم) ممکن است از بسته‌بندی، حتی در غیاب حذف رقیب نیز عایدی کسب نماید (دنیکولو، 2000).

در ادبیات اقتصادی در حال رشد سازگاری و استانداردسازی اغلب فرض می­شود که سازگاری به تنهایی توسط طراح محصول تعیین می­شود و سازگاری محصول دارای وضعیت همه یا هیچ است؛ در حالی که فارل و سالونر(1992) در پژوهشی بیان می­کنند که مبدل­ها و آداپتورها اغلب می­توانند یک تکنولوژی را به طور جزئی سازگار با دیگری نمایند و در واقع سازگاری درجه­ای است؛ در حالی که نتایج بازار بدون مبدل­ها اغلب ناکارا هستند، وجود مبدل­ها می­تواند واقعاً موضوع را بدتر سازد. مبدل­ها در حقیقت، هنگامی که مبدل­ها بدون هزینه و کامل هستند، به جهت ایجاد سازگاری، مزایای سازگاری بدون از دست دادن تنوع را ارائه می­دهند. اما این حالت به ندرت رخ می­دهد و در حالت کلی، اثر رفاهی وجود مبدل­ها مبهم است. اگر هیچ مبدلی وجود نداشته باشد و سازگاری نسبتاً کم­اهمیت باشد، مبدل­ها به این سو متمایل می­شوند که سازگاری و رفاه اجتماعی را افزایش دهند. هنگامی که یک تکنولوژی توسط یک بنگاه مسلط عرضه می­شود، مدل آنان پیشنهاد می­دهد که آن بنگاه مانع از تلاش­های رقبایش برای رسیدن به سازگاری از طریق مبدل­ها ­شود (فارل و سالونر، 1992).

اکونومیدز (1989) بنگاه­هایی را که قطعات انفرادی سازگار با قطعات سازندگان دیگر تولید می­کنند را به جای این که سیستم­های ترکیبی از قطعات که ناسازگار با قطعات سازندگان رقیب هستند، با هم مقایسه می­کند. وی در یک بازی دو مرحله­ای، که بنگاه­ها در مرحله اول بین سازگاری و ناسازگاری یکی را انتخاب می­نمایند و در مرحله دوم قیمت­ها را انتخاب می‌کنند، رژیم سازگاری را به عنوان تعادل کامل منحصر به فرد بیان می­کند. این یک نتیجه آنی از این واقعیت است که سودها و قیمت­ها در حالت سازگاری بالاتر هستند (اکونومیدز، 1989).

وی در مطالعه­ای دیگر نشان داده است که این تمایل به سوی سازگاری کامل حتی هنگامی که بنگاه­ها فرصتی برای تغییر درجه سازگاری قطعات­شان با قطعات رقیب دارند، نیز برقرار است. درجه سازگاری توسط هزینه آداپتوری که نیاز است تا یک تابع سیستمی ترکیبی ساخته شود، اندازه‌گیری می­شود. وی نشان می­دهد که در یک بازی انحصار دو جانبه­ دو مرحله­ای، جایی که درجه­ سازگاری در مرحله اول انتخاب و قیمت­ها در مرحله دوم انتخاب می­شوند تعادل کامل در سازگاری کامل است که با وجود هزینه آداپتور صفر، تقاضا برای کالاهای تولیدکننده تکی و ترکیبی دارای اندازه یکسان هستند. همچنین اگر تقاضا برای ترکیبی پایین باشد یا اگر تقاضا برای سیستم­هایی که حداقل شامل یک قطعه ساخته ‌شده توسط بنگاه هستند پایین باشد، حداقل یک بنگاه ناسازگاری را انتخاب می­کند. بنابراین، تقارن سیستم تقاضا برای سازگاری ضروری است (اکونومیدز، 1989).

اکونومیدز (1991) در پژوهشی دیگر انتخاب سازگاری در یک مدل با دو نوع محصول مکمل را مطالعه کرده است. وی فرض می­کند که صنعت برای نوع اول قطعات مکمل انحصار دوجانبه است که در آن بنگاه­ها سود مثبت کسب می‌کنند؛ در حالی که صنعت برای نوع دوم قطعات مکمل رقابت انحصاری است. دو رژیم با هم مقایسه شده­اند. در رژیم سازگاری، همه قطعات به آسانی قابل ترکیب­اند. در رژیم ناسازگاری، تولیدکننده نوع B باید دو نسخه­ متفاوت از محصولش را تولید نماید که هر کدام سازگار با یک نوع خاص قطعه A است. وی نشان داده است در تعادل بلندمدت با آزادی ورود[15]، تعداد تولیدکنندگان فعال نوع B در رژیم ناسازگاری کمتر است. هنگامی که هیچ افزایش معناداری در تقاضای صنعت به عنوان نتیجه افزایش در تعداد تنوع­های نوع B وجود ندارد، سود بنگاه­های نوع A در رژیم ناسازگاری بالاتر است و این بنگاه­ها این رژیم را ترجیح خواهند داد. در مقابل، به هنگام افزایش معنادار در تقاضای صنعت، بنگاه نوع A سودهای بالاتری در رژیم سازگاری دارد. این مقاله نشان می‌دهد که یکی از شایع­ترین نتایج در ادبیات سازگاری، یعنی، قیمت­ها و سودها در سازگاری کامل بالاتر از رژیم قطعات ناسازگار است، می­تواند در یک صنعت دارای رقابت شدید در تنوع­ها معکوس شود (اکونومیدز، 1991).  

ماتوتس و رجیبو (1988) برای بررسی سازگاری محصول، یک بازی ایستای دو مرحله­ای را طراحی کردند که در آن دو بنگاه تصمیمات سازگاریشان را قبل از رقابت در قیمت­ها می‌گیرند. تعادل نش کامل متقارن این بازی، سازگاری کامل را نشان می‌دهد. اگر چه سازگاری منجر به قیمت­های بالاتر نسبت به ناسازگاری می­شود، اما در عین حال تنوع سیستم‌های در دسترس را نیز افزایش می­دهد؛ به طوری که تعدادی از مصرف‌کنندگان با سازگاری در وضعیت بهتری قرار می‌گیرند، در حالی که دیگران متضرر می‌شوند.

اگر استانداردسازی بدون هزینه باشد، سازگاری مازاد اجتماعی را افزایش می­دهد، اما ممکن است مازاد مصرف­کننده را کاهش دهد. در صورتی که سازگاری به صورت یک­جانبه برقرار شود (مورد آداپتور)، به شرطی که هیچ هزینه­ای برای دستیابی به استانداردسازی وجود نداشته باشد، همواره از نظر اجتماعی بهینه است.

هر هزینه­­ای برای دستیابی به سازگاری، همچون مخارج تحقیق و توسعه­ اضافی، انگیزه­ بنگاه­ها را برای تولید قطعات سازگار کاهش خواهد داد و باید قبل از هرگونه قضاوت درباره رفاه، از مازاد اجتماعی کسر گردد. اگر هزینه­های استانداردسازی و قیمت­های رزرو به اندازه کافی بالا باشند، بنگاه­ها تمایل به انتخاب سازگاری دارند؛ در حالی که از نظر اجتماعی یک صنعت ناسازگار برتری دارد. به طور مشابه، ممکن است برای قیمت‌های رزرو پایین، سازگاری که از نظر جامعه مطلوب است به دست نیاید. با افزایش تعداد سیستم­های موجود، سازگاری محصول دامنه­ انتخاب مصرف‌کننده را افزایش می­دهد، که ظاهراً با ادعای فارل و سالونر متناقض است که سازگاری محصول الزاماً تفاوت محصول را کاهش می­دهد. اما این دو قضیه به دو جنبه­ متفاوت از تنوع محصول اشاره دارند. از یک سو، سازگاری محصول تعداد سیستم­هایی را که مصرف‌کنندگان می­توانند انتخاب کنند، افزایش می­دهد. از طرف دیگر، دستیابی به سازگاری ممکن است نیازمند این باشد که قطعات در جنبه­های دیگر مشابه­تر شوند (ماتوتس و رجیبو، 1988).

فارل و سالونر (1985) در مطالعه­ای مساله نوآوری هماهنگی یا تغییر استاندارد در یک صنعت را تحلیل کرده­ند که در آن، محصولات ناسازگار با دیگران دارای عدم مزیت قابل ‌توجه هستند و سازگاری محصول تفاوت محصول را کاهش می­دهد (فارل و سالونر، 1985).

      

3. روش پژوهش

مدل­سازی نظریه‌ بازی در اقتصاد بین­الملل، اقتصاد کار، اقتصاد کلان و مالیه عمومی عادی شده است و در حال پیشروی به سوی اقتصاد توسعه و تاریخ اقتصادی است. مدل­سازان زیادی از نظریه‌ بازی استفاده می‌کنند؛ زیرا به آنها اجازه می­دهد که همانند یک اقتصاددان بیندیشند هنگامی که نظریه قیمتی پاسخگو نیست (گیبونز[16]، 1997). در پژوهش حاضر نیز به منظور دستیابی به اهداف پژوهش از نظریه‌ بازی‌ها بهره گرفته شده است.

بازی‌ها دارای ابعاد زیادی هستند و به همین دلیل، طبقه‌بندی‌های مختلفی از آن‌ها را می‌توان ارائه داد؛ مهم‌ترین طبقه‌بندی، طبقه‌بندی بازی‌ها به بازی‌های همکارانه[17] و غیرهمکارانه[18] است. نظریه‌پردازان،  بازی‌های غیرهمکارانه را به ایستا و پویا تقسیم می‌کنند. هر کدام از بازی‌های ایستا و پویا خود به دو دسته‌ بازی‌های با اطلاعات کامل و اطلاعات ناقص تقسیم می‌شوند. بنابراین، می‌توان بازی‌های غیرهمکارانه را به چهار دسته‌ بازی‌های ایستا با اطلاعات کامل[19]، بازی‌های پویا با اطلاعات کامل[20]، بازی‌های ایستا با اطلاعات ناقص[21] و بازی‌های پویا با اطلاعات ناقص[22] تقسیم نمود. در ادامه، تعادل بازی در هر کدام از انواع بازی‌های غیرهمکارانه تشریح می‌گردد (عبدلی، 1386: 257؛  سوری، 1391: 107).

الف) بازی‌های ایستا با اطلاعات کامل:در این بازی‌ها، بازیکنان به طور هم­زمان عمل (استراتژی) خود را انتخاب می‌کنند و هر بازیکن عایدی بازیکنان در بازی را کاملا می­داند و به عبارت دیگر، هر مجموعه‌ اطلاعات فقط دارای یک گره تصمیم است (عبدلی، 1391: 5؛ مس‌کالل، وینستون و گرین[23]، 1394: 302). تعادل در بازی‌های ایستا با اطلاعات کامل به تعادل نش[24] معروف است. یک پیامد زمانی تعادل نش است که اگر تمامی بازیکنان دیگر از استراتژی‌هایی که در پیامد نش بازی کرده‌اند، منحرف نشوند، انحراف از آن به نفع هیچ­یک از بازیکنان نباشد (شهبازی، 1393).  

ب) بازی‌های پویا با اطلاعات کامل: بازی‌های پویا با اطلاعات کامل بازی‌هایی هستند که در آن بازیکنان به صورت متوالی تصمیم می‌گیرند و در آن پیامد بازیکنان برای هر ترکیب استراتژی به صورت اطلاعات عمومی بوده و همه بازیکنان از آن اطلاع کامل دارند (عبدلی، 1386: 257). به‌کارگیری تعادل نش در بازی‌های پویا با اطلاعات کامل، تعادل‌های با تهدید یا قول‌های باورکردنی و باورنکردنی را نشان می‌دهد؛ در حالی که تعادل‌های مبتنی بر قول یا تهدید باورنکردنی عملاً رخ نمی‌دهند. راه حل تعادل در بازی‌های پویا با اطلاعات کامل، تعادل نش کامل بازی فرعی[25](SPE) است که با حذف تعادل‌های مبتنی بر قول یا تهدید باورنکردنی موجب تقویت تعادل نش می‌شود (عبدلی، 1391: 128).

ج) بازی‌های ایستا با اطلاعات ناقص: در این بازی‌ها، بازیکنان به طور هم­زمان استراتژی‌های خود را انتخاب می‌کنند و بعضی از آن­ها عایدی رقیب (رقبا) را برای برخی یا تمام ترکیب استراتژی‌ها نمی‌دانند؛ یا به عبارت دیگر، بعضی از بازیکنان اطلاعاتی درباره عایدی بازیکنان رقیب ندارند. حتی ممکن است برخی بازیکنان دارای اطلاعات خصوصی در بازی باشند که دیگران آن اطلاعات را ندارند. در چنین حالتی، بازیکنانی که اطلاعات کمتری دارند مجبورند در شکل‌گیری انتظارات و انتخاب استراتژی خود، اطلاعات خصوصی رقبا را مد نظر قرار دهند. از آنجا که انتخاب استراتژی از سوی بازیکنان هم­زمان است، امکان هیچ‌گونه تبادل اطلاعاتی وجود ندارد و به همین دلیل در نظر گرفتن اطلاعات خصوصی دیگران توأم با حدس و گمان خواهد بود. تعادل در این بازی‌ها را تعادل بیزین نش خالص گویند (عبدلی، 1391: 5-8؛ سوری، 1391: 108).

د) بازی‌های پویا با اطلاعات ناقص: در این بازی‌ها، بازیکنان به صورت متوالی انتخاب خود را انجام می‌دهند و پیامد بازی، دانش مشترک بین بازیکنان نبوده، بلکه اطلاعات به صورت نامتقارن است (عبدلی، 1391). در بازی‌های بیان ­شده، بعضی از تعادل‌های نش فرم استراتژیک، منطقی‌تر از تعادل‌های دیگر هستند. به منظور کنارگذاشتن تعادل‌های غیرمنطقی، تعادل بیزین نش کامل[26] ارائه شده است. در این تعادل، برخی تعادل‌های نش غیرعقلایی که حتی با تعادل SPE نیز قابل کنارگذاشتن نیستند، پالایش می‌شود (عبدلی، 1391).

در این پژوهش از بازی­های ایستا با اطلاعات ناقص بهره گرفته می­شود.

 

4. مدل‌سازی بازی تولیدکننده (فروشنده) و خریدار تجهیزات تولیدی

در داخل هر سیستم، تولیدکنندگان می­توانند در مورد نحوه­ ساخت تجهیزات سخت­افزاری و طراحی بخش نرم­افزاری خویش تصمیم­گیری نمایند. تولیدکنندگان می­توانند تجهیزات خود را سازگار و یا ناسازگار با هم تولید کنند. به منظور تحلیل سازگاری قطعات بیان ­شده، یک بازی سه مرحله­ای طراحی شده است که در آن در مرحله 1، دو بنگاه­ i و j درباره سازگاری طراحی قطعات خود با قطعات تولید شده بنگاه رقیب، تصمیم می­گیرند و در مرحله 2، با مشخص بودن طراحی قطعات، بنگاه­ها برای ورود به بازار و فروش تجهیزات خویش در یک مناقصه با هم به رقابت قیمت می‌پردازند. در مرحله 3 بنگاه­ها برای ارائه خدمات (تعمیر، تأمین قطعات خراب ‌شده و ارتقای قطعات) با هم رقابت قیمتی دارند. در ادامه، ابتدا فروض حاکم بر مدل، متغیرهای مورد نیاز و سپس بازی تشریح می‌شود.

فروض مدل: به منظور ساده­‌کردن مدل‌سازی، نیاز به برخی فروض­ وجود دارد که در ادامه به آن­ها پرداخته شده است. فرض­های حاکم بر مدل به قرار زیر است:

-         تکنولوژی و هزینه تولید تمامی بنگاه­ها یکسان است.

-         تولیدکنندگان خود فروشنده­ محصول خود هستند و نمایندگی یا واسطه­ای وجود ندارد.

-         تولیدکنندگان به دنبال حداکثر کردن سود انتظاری رزرو خویش می­باشند.

-         هزینه سازگاری تجهیزات تولیدی یک تولیدکننده با تولیدکنندگان دیگر صفر است.

-         دوره تغییر تکنولوژی سال است و خریدار از همان دوره اول، تکنولوژی جدید را به کار می‌گیرد. هر سال یک دوره نامیده می­شود. دوره ضمانت بعد از خرید وجود ندارد.

-         تجهیزات ممکن است کاملا سالم یا کاملا معیوب باشند. تجهیزات معیوب هیچ ارزشی برای خریدار ندارند و نمی­توان آن‌ها راحتی به عنوان ضایعات فروخت.

-         نرخ بازده انتظاری تولیدکننده از نرخ بازده انتظاری تولیدکننده‌کمتر است.

معرفی متغیرهای مدل: در این بخش به منظور سهولت در درک مدل، متغیرهای مورد استفاده در مدل معرفی شده است.

: هزینه تولید کل یک سیستم تجهیزات تولیدی است.

 و : به ترتیب نرخ بازده انتظاری تولیدکنندگان  و که  است.

و : برای توضیح این متغیرها باید یک تجهیزات تولیدی به مثابه­ یک سیستم نگریسته شود؛ این سیستم را به قسمت تقسیم نموده و هر قسمت یک زیرسیستم نامیده می‌شود. فرض می­شود که تولیدکنندگان نسبت به دوام تجهیزات تولیدی خود آگاهی دارند. در این صورت نرخ خرابی در هر زیرسیستم و با فرض خرابیزیرسیستم در هر دوره، نرخ خرابی در کل سیستم برابر با خواهد بود. فرض می­شود که این نرخ­ها ثابت­اند. همچنین فرض میشود درآمد از دست رفته‌ ناشی از خرابی هر اندازه از زیرسیستم برای خریدار تجهیزات تولیدی بیشتر از هزینه کامل تعویض زیرسیستم است.

و: به ترتیب بیانگر قیمت تولیدکننده‌ i در مرحله دوم (مناقصه)، قیمت تولیدکننده‌ i در مرحله سوم، قیمت تولیدکننده‌ j در مرحله دوم (مناقصه) و قیمت تولیدکننده‌ j در مرحله سوم است؛ همچنین کوچک‌ترین واحد پولی است.

حال به منظور تشریح بازی، در زیر ابتدا قیمت­گذاری تجهیزات تولیدی و خدمات آن در صورت سازگاری قطعات و سپس در حالت ناسازگاری قطعات مورد بحث قرار می­گیرد.

4-1. قیمت­ و سود در مراحل دوم و سوم در حالت سازگاری قطعات

در صورت سازگاری قطعات، در هر دو مرحله فروش تجهیزات و ارائه خدمات، رقابت قیمت حاکم خواهد شد. در‌ مسیر فعالیت رقابتی، هر یک از رقبا حداکثر تلاش را دارد تا دیگران را از فعالیت در بازار دور کند و قدرت تعیین قیمت بالاتر از هزینه نهایی را کسب کند (شهیکی‌تاش و نوروزی، 1393). حال ابتدا مرحله سوم و سپس مرحله دوم بحث می‌شود. مرحله سوم خود دارای دوره است. در هر دوره  درصد قطعات در زیرسیستم خراب می‌شوند. در این مرحله سازگاری قطعات موجب ایجاد رقابت قیمتی در بین فروشندگان خواهد شد و بنابراین بنگاه می­تواند خدمات خود در هر دوره را با پایین­ترین قیمت یعنی به خریدار ارائه دهد[27]. در این صورت، سود دوره مرحله سوم برابر است با:

(1)      

حال مرحله دوم مورد بررسی قرار می‌گیرد. مناقصه­گران به دلیل اطلاع از تقاضای آتی ناشی از خرید خدمات در مرحله سوم[28]، مجموع سود دو مرحله را مبنای تصمیم‌گیری خود قرار می‌دهند و در نتیجه پیامد مناقصه­گر نماینده i با پیشنهاد قیمت بعد از اتمام مناقصه به صورت رابطه‌ (2) خواهد بود:

 (2)

در تعادل بیزین نش هر مناقصه­گر با درنظر گرفتن قیمت پیشنهادی حریف، قیمتی را پیشنهاد می­دهد که پیامد انتظاری او را حداکثر کند. پیامد انتظاری مناقصه­گر نماینده برابر است با:

 

(3)   

که در آن احتمال برنده شدن بازیکناست.

فرض کنید استراتژی بازیکن نماینده i به صورت زیر باشد:

(4)                                                                            

در این حالت، استراتژی مناقصه­گران به دلیل شکل تبعی و پارامترهای یکسان، متقارن و تعادل به دست آمده نیز متقارن خواهد بود؛ توزیع احتمال یک‌نواخت در نظر گرفته می­شود. در این صورت، توزیع احتمال به صورت زیر خواهد بود:

 

و تابع توزیع آن به صورت زیر خواهد بود:

 

و  توزیع یک‌نواخت دارند، پس  و  نیز که به ترتیب تابعی خطی از و  هستند، توزیع یک‌نواخت خواهند داشت. بنابراین،  دارای توزیع یک‌نواخت در بازه  خواهد بود.

به دلیل متقارن بودن بازی، محاسبات را برای مناقصه­گر A انجام و به مناقصه­گر B تعمیم داده می­شود. اگر مناقصه­گر پیشنهادی بیشتر از بدهد برنده نمی­شود و اگر پیشنهادی کمتر از بدهد، حتماً برنده می­شود؛ زیرا رقیب در بازه پیشنهاد می‌دهد. در صورتی که مناقصه­گر  در بازه یاد شده، پیشنهاد دهد احتمال برنده شدن او برابر خواهد بود با[29]:

 

(5)    

در توزیع­های پیوسته، احتمال برابر بودن  با مقدار معینی برابر صفر است. پس با قرار دادن جواب احتمالات محاسبه­شده در تابع پیامد مناقصه­گر رابطه‌ زیر به دست می‌آید:

(6)

برای به دست آوردن قیمت پیشنهادی بهینه از رابطه­ (6) نسبت به  مشتق گرفته و آن را برابر صفر قرار داده و بدین صورت  به دست می­آید. قیمت پیشنهادی مناقصه­گر در مرحله دوم برابر با رابطه‌ (7) خواهد بود[30].

(7)                              

از مقایسه­­ رابطه (7) با رابطه (4) می­توان نتیجه گرفت که  و    می‌باشد[31]. لذا قیمت در مرحله دوم به صورت رابطه‌ (8) خواهد بود.

(8)                                  

بنابراین، مجموع سود مرحله دوم و سوم مناقصه‌گر به صورت زیر خواهد بود[32]:

     (9)                                                               

البته باید توجه نمود که بازه قیمتی مجاز برای مرحله مناقصه (مجموعه عمل بازیکنان) اعداد منفی را دربر نمی­گیرد و در صورت محاسبه عدد منفی برای قیمت این مرحله، همان قیمت صفر لحاظ می­گردد؛ در این حالت، سود تولیدکننده‌ برنده‌ مناقصه بیشتر از سود محاسبه شده‌ خواهد بود، زیرا اثر کاهش در سود ناشی از یک عدد منفی (قیمت در مرحله مناقصه) حذف شده است. مطلب بیان­ شده در جدول (1) آورده شده است.

 

جدول 1. سود تولیدکننده در حالات مختلف قیمت مرحله مناقصه

حالات مختلف قیمت مناقصه	قیمت در مرحله مناقصه	حداکثر قیمت مانع ورود در مراحل ارائه خدمات	سود کل
1) قیمت در مرحله مناقصه مثبت باشد
2) قیمت در مرحله مناقصه صفر یا منفی محاسبه گردد	صفر

 منبع: یافته­های پژوهش

 

ردیف دوم جدول (1) نشان می­دهد که سود در حالتی که قیمت تجهیزات مربوطه در مرحله مناقصه مثبت باشد، همان سود محاسبه­ شده در رابطه ‌(9) است. ردیف سوم نیز بیان می‌کند هنگامی که قیمت در مرحله مناقصه صفر یا منفی محاسبه گردد، سود بیشتر از سود محاسبه ‌شده در رابطه ‌(9) خواهد شد.

4-2. قیمت­ و سود در مراحل دوم و سوم در حالت ناسازگاری قطعات

ابتدا مرحله سوم و سپس مرحله دوم بحث می‌شود. مرحله سوم خود دارای دوره است. در این مرحله­، ناسازگاری قطعات موجب خواهد شد که بنگاه تأمین­کننده­ تجهیزات، قدرت انحصاری پیدا کند و بتواند قیمت ارائه خدمات خود را در هر دوره تا قیمت تعویض کامل زیرسیستم یعنی  افزایش دهد. در صورت خرابی درصد از زیرسیستم در هر دوره این مرحله، تولیدکننده درآمدی برابر با   را در دوره کسب می‌نماید. از طرف دیگر، تولیدکننده در دوره، هزینه­ای برابر با را خواهد داشت. در این صورت سود تولیدکننده در مرحله سوم بازی برابر است با:

 

(10)                                                             

در مرحله دوم، مناقصه­گران به دلیل اطلاع از تقاضای آتی ناشی از خرید خدمات، مجموع سود رزرو دو مرحله را مبنای تصمیم­گیری خود قرار می‌دهند و در نتیجه پیامد مناقصه­گر نماینده i با پیشنهاد قیمت بعد از اتمام مناقصه به صورت رابطه ‌(11) خواهد بود:

(11)

    

در تعادل بیزین نش، هر مناقصه­گر با در نظر گرفتن قیمت پیشنهادی حریف قیمتی را پیشنهاد می­دهد که پیامد انتظاری او را حداکثر کند. پیامد انتظاری مناقصه­گر نماینده برابر است با:

 

  (12)                

که در آن احتمال برنده شدن بازیکن است.

فرض کنید استراتژی بازیکنان همان رابطه ‌(4) باشد؛ در این صورت، همانند حالت سازگاری، در صورتی که مناقصه­گر در بازه  پیشنهاد دهد احتمال برنده شدن او برابر خواهد بود با[33]:

 

 (13)

در توزیع­های پیوسته احتمال برابر بودن  با مقدار معینی برابر صفر است. پس با قرار دادن جواب احتمالات محاسبه شده رابطه ‌(13) در تابع پیامد مناقصه­گر رابطه ‌(14) به دست می‌آید:

 

   (14)

در رابطه (14)، W برابر با  است.

برای به دست آوردن قیمت پیشنهادی بهینه از رابطه­ی (14) نسبت به مشتق گرفته و آن را برابر صفر قرار داده و بدین صورت به دست می­آید. قیمت پیشنهادی مناقصه­گر در مرحله دوم برابر با رابطه‌ (15) خواهد بود[34].  

(15)             

از مقایسه­ رابطه به دست آمده‌ (15) با رابطه (4) می­توان نتیجه گرفت که اگر و   باشند، رابطه (15) می­تواند تعادل باشد[35]. لذا تعادل بیزین نش بازی مناقصه به صورت رابطه ‌(16) خواهد بود:

(16)                      بنابراین، مجموع سود مرحله دوم و سوم مناقصه‌گر به صورت رابطه ‌(17) خواهد بود[36]:

     (17)                                                          

البته باید توجه نمود که بازه قیمتی مجاز برای مرحله مناقصه (مجموعه عمل بازیکنان) اعداد منفی را در بر نمی­گیرد و در صورت محاسبه عدد منفی برای قیمت این مرحله، همان قیمت صفر لحاظ می­گردد؛ در این حالت، سود تولیدکننده‌ برنده‌ مناقصه بیشتر از سود محاسبه­ شده‌ خواهد بود زیرا اثر کاهش در سود ناشی از یک عدد منفی (قیمت در مرحله مناقصه) حذف شده است. مطلب بیان ­شده در جدول (2) آورده شده است.

ردیف دوم جدول (2) نشان می­دهد، سود در حالتی که قیمت تجهیزات مربوطه در مرحله مناقصه مثبت باشد همان سود محاسبه شده در رابطه ‌(17) است. ردیف سوم نیز بیان می‌کند هنگامی که قیمت در مرحله مناقصه صفر یا منفی محاسبه گردد، سود بیشتر از سود محاسبه ‌شده در رابطه ‌(17) خواهد شد.

 

جدول 2. سود تولیدکننده در حالات مختلف قیمت مرحله مناقصه

حالات مختلف قیمت مناقصه	قیمت در مرحله مناقصه	حداکثر قیمت مانع ورود در مرحله ارائه خدمات	سود کل
1) قیمت در مرحله مناقصه مثبت باشد
2) قیمت در مرحله مناقصه صفر یا منفی محاسبه گردد	صفر

منبع: یافته­های پژوهش

 

4-3. تعادل بازی

با توجه به سود رزرو ارائه ­شده در جداول (1) و (2)، در صورتی که قیمت در مرحله مناقصه مثبت باشد ‌سود رزرو بنگاه نماینده در حالت سازگاری و ناسازگاری با هم برابر است؛ اما هنگامی که قیمت در مرحله مناقصه صفر یا منفی محاسبه گردد سود رزرو بنگاه در دو حالت سازگاری و ناسازگاری، متفاوت خواهد بود. برای این که ناسازگاری تعادل نش بیزی تولیدکننده‌ تجهیزات باشد باید سود وی در حالت ناسازگاری حداقل به اندازه حالت سازگاری باشد. بنابراین باید رابطه‌ نامعادله‌ (18) برقرار باشد:

 (18)                                                                    

از آن‌جا که رابطه ‌(18) همواره برقرار است، بنابراین سود در حالت ناسازگاری حداقل به اندازه سود در حالت سازگاری است[37]. پس می‌توان بیان کرد که:

ناسازگاری قطعات تجهیزات تولیدی، تعادل نش بازی بیزی است.

برای درک بهتر تعادل بازی، می‌توان قیمت‌ها را در مراحل مختلف مورد بررسی قرار داد. مقایسه‌ قیمت‌ تجهیزات بیان­ شده هنگامی که قیمت در مرحله مناقصه مثبت باشد، نشان می‌دهد که قیمت در مرحله مناقصه، در حالت ناسازگاری کمتر از حالت سازگاری و در مرحله ارائه خدمات عکس آن است[38]؛ در حالی که سود در هر دو حالت با هم برابر است. بر این اساس می‌توان بیان کرد که بنگاه‌ها در حالت ناسازگاری با انگیزه‌ کسب قیمت بالاتر در مرحله ارائه خدمات، قیمت را در مرحله مناقصه کاهش می‌دهند. هنگامی که قیمت در مرحله مناقصه به صفر کاهش می‌یابد، قیمت بالاتر ارائه خدمات بنگاه برنده‌ مناقصه در حالت ناسازگاری نسبت به حالت سازگاری، سود بالاتر را برای وی به دنبال دارد؛ این بدین معنی است که انگیزه تولید ناسازگار قطعات بیان­ شده ممانعت از ورود تولیدکننده‌ دیگر به بازار ارائه خدمات و ایجاد قدرت قیمت‌گذاری انحصاری در بازار مربوطه است. 

نتیجه حاصل با مشاهدات تجربی نیز سازگار است؛ چنان که بیان شد، در حال حاضر، مشاهده می­شود قطعات تجهیزات تولیدی شرکت­های هوواوی و زدتی‌ای چینی، زیمنس آلمان، ژاپن، اریکسون سوئد، آلکاتل ایتالیا و ... در داخل سیستم تجهیزات تولیدی مخابراتی با هم ناسازگار هستند.

4-4. نکاتی در مورد تعادل

این بخش سازگاری قطعات را در تجهیزات تولیدی مورد بررسی قرار داد. در این بررسی، کالای خریداری ­شده به­طور مستقیم مورد استفاده­ مصرف­کنندگان قرار نمی‌گیرد؛ بلکه خدمات ناشی از استفاده‌ از آن (مثلاً در تجهیزات مخابراتی از طریق استفاده از تلفن ثابت و همراه، اینترنت ثابت و همراه، فکس، دیتا و ...) عاید مصرف‌کنندگان می‌گردد؛ در حالی که در مطالعات پیشین، سازگاری در کالاهای مورد استفاده‌ مستقیم مصرف­کنندگان بررسی شده­اند. این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که در هر کدام از رویکردها بازیکنان متفاوتی نقش ایفا می‌نمایند به‌گونه­ای که در مطالعات پیشین، تولیدکنندگان کالا و مصرف‌کنندگان نهایی و در مطالعه­ حاضر تولیدکنندگان تجهیزات و شرکت ارائه­دهنده­ خدمات ایفای نقش می­نمایند؛ به عبارت دیگر، در مطالعات پیشین رابطه تولیدکنندگان با مصرف‌کنندگان مطرح است؛ در حالی که در پژوهش حاضر، رابطه‌ بنگاه­های تولیدکننده با بنگاه ارائه­دهنده­ خدمات، تعیین‌کننده­ سازگاری خواهد بود. 

پژوهش حاضر با وجود هزینه سازگاری صفر به نتیجه تعادل ناسازگار قطعات در تجهیزات تولیدی می­رسد. در صورتی که هزینه سازگاری بیش از صفر باشد (که منطقی­تر نیز است) هزینه تولید افزایش و بنابراین سود کاهش می­یابد؛ از این رو، در حالت هزینه سازگاری بیش از صفر، نتیجه تعادل ناسازگار قطعات مستحکم­تر نیز خواهد شد. 

شرکت­های ارائه‌دهنده‌ خدمات بزرگ همانند شرکت‌های مخابراتی، معمولاً به‌طور مداوم در حال توسعه­ سرمایه‌های تولیدی خود هستند؛ از این‌رو، فروشندگان تجهیزات تولیدی ممکن است به منظور مشتری‌مداری و با انگیزه­ فروش آتی تجهیزات بیان ­شده، قیمت را تا میزان محاسبه‌شده در این پژوهش افزایش ندهند.

 

5. نتیجه­گیری و پیشنهادها

پژوهش حاضر سازگاری قطعات در تجهیزات تولیدی را مورد بررسی قرار داد. به منظور تحلیل سازگاری قطعات بیان­ شده در زمان حال و پیش­بینی وضعیت سازگاری قطعات در آینده، یک بازی سه مرحله­ای طراحی شد که در آن در مرحله اول، بنگاه­ها درباره سازگاری طراحی قطعات خود با قطعات تولید شده بنگاه­های رقیب تصمیم می­گیرند و در مرحله دوم، با مشخص بودن طراحی قطعات، بنگاه­ها برای ورود به بازار و فروش تجهیزات خویش با هم به رقابت قیمت برتراند می‌پردازند. در مرحله سوم، بنگاه­ها برای ارائه خدمات، با هم رقابت قیمتی دارند. نتایج نشان می‌دهد که ناسازگاری قطعات تعادل بازی ایستا با اطلاعات ناقص است. به عبارت واضح­تر، بنگاه­ها برای ایجاد قدرت انحصاری و از این طریق افزایش قیمت و سود خویش در ارائه خدمات پس از فروش، ناسازگاری را برمی­گزینند.

در این راستا پیشنهاد می­شود خریداران تجهیزات تولیدی در صورت امکان قبل از خرید، میزان خرابی تجهیزات تولیدی را برآورد نمایند و همزمان با خرید سیستم­، قطعات مازاد به اندازه نرخ خرابی‌ها را بخرند تا هم بتوان از کاهش قیمت در مرحله رقابت قیمتی بهره برد و هم از افزایش­های آتی قیمت قطعات در مرحله ارائه خدمات جلوگیری کرد. البته قابل ذکر است که خرید بیش از حد قطعات به دلیل تغییرات سریع تکنولوژی موجب عدم کارایی آتی قطعات و بنابراین افزایش هزینه و اتلاف منابع خواهد شد.

---

[1] Farrell & Saloner

[2] Matutes & Regibeau

[3] Economides & White

[4] Athanasopoulos  

[5] Chen

[6] گفتنی است که در زمینه‌ پژوهش حاضر، مطالعه­ داخلی مشاهده نشده است.

[7] Katz & Shapiro

[8] Li

[9] Sang-Hyun & Choi

[10] Farrell & Simcoe

[11] Consensus

[12] Multi-Homing

[13] Denicolo

[14] Pure Bundling

[15] The Long-run Free Entry Equilibrium

[16] Gibbons

[17] Cooperative

[18] Non Cooperative

[19] Static Games of Complete Information

[20] Dynamic Games of Complete Information

[21] Static Games of Incomplete Information

[22] Dynamic Games of  Incomplete Information

[23] Mas-Colell, Whinstone & Green

[24] Nash Equilibrium

[25] Subgame Perfect Nash Equilibrium

[26] Perfect Bayesian Nash Equilibrium(PBE) 

[27] فرض بر این است که بنگاه‌ها قیمت همدیگر را در مرحله‌ دوم مشاهده نموده و بنابراین بنگاه‌ها در مرحله‌ سوم نرخ بازدهی یکدیگر را می‌دانند.

[28] بنگاه‌ها معمولاً از کیفیت تولیدات خود آگاهی دارند و بنابراین، اطلاع از تقاضای آتی ناشی از خدمات منطقی به نظر می‌رسد.    

 [29]برای اثبات رابطه‌ (5) به  اثبات 1 پیوست مراجعه شود.

 [30]برای اثبات رابطه‌ (7) به اثبات 2 پیوست مراجعه شود.  

[31] برای اثبات مقادیر a و k، به اثبات 3 پیوست مراجعه شود.   

 [32]برای اثبات رابطه‌ (9) به اثبات 4 پیوست مراجعه شود.  

 [33]اثبات رابطه­‌ (13) همانند اثبات 1 پیوست است.

 [34]برای اثبات رابطه‌ (15)، به اثبات 5 پیوست مراجعه شود.  

[35] برای اثبات مقادیر k و a، به اثبات 6 پیوست مراجعه شود.   

[36] برای اثبات رابطه‌ (17) به اثبات 7 پیوست مراجعه شود.  

[37] اثبات مطلب بیان­ شده در اثبات 8 پیوست آمده است.

[38] اثبات مطلب بیان­ شده در اثبات‌های 9 و 10 پیوست آمده است. 

مراجع

 

-     سوری، علی (1391). نظریه بازی‌ها و کاربردهای آن. انتشارات دانشگاه علوم اقتصادی، تهران.

-     شای، آز (1393). سازمان صنعتی: نظریه و کاربردها. ترجمه: کیومرث شهبازی. مرکز نشر دانشگاهی، تهران.

-     شهیکی‌تاش، محمدنبی، نوروزی، علی (1393). محاسبه پارامتریک شاخص لرنر و ارزیابی رقابت و درجه انحصار صنایع ایران. فصلنامه مدلسازی اقتصادی، 3(27): 71-89.

-     عبدلی، قهرمان (1386). نظریه بازی­ها و کاربردهای آن(بازی های ایستا و پویا با اطلاعات کامل). انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران، تهران.

-     عبدلی، قهرمان (1391). نظریه بازی­ها و کاربردهای آن( بازی‌های اطلاعات ناقص، تکاملی و همکارانه). انتشارات سمت، تهران.

-     مس‌کالل، ای، وینستون، ام­دی، گرین، جی­آر (1394). اقتصاد خرد (ترجمه: دشتبان­فاروجی، مجید، جباری، امیر و فرامرزی، ایوب). انتشارات نور علم، تهران.

-      Athanasopoulos, T. (2016). Compatibility, Intellectual Property, Innovation and Welfare in Durable Goods Markets with Network Effects. CRESSE Conference.

-      Denicolo, V. (2000). Compatibility and bundling with generalist and specialist firms. The Journal of Industrial Economics, 48(2): 177-188.

-      Economides, N. (1989). Desirability of compatibility in the absence of network externalities. American Economic Review, 79: 1165-1181.

-      Economides, N. (1991). Compatibility and Market Structure for Network Goods. NYU Stern School of Business Discussion Paper No, 98-102.

-      Economides, N., & White, L. J.  (1994). Networks and Compatibility: Implications for Antitrust. European Economic Review, 38: 651-662.

-      Farrell, J., & Saloner, G. (1985). Standardization, compatibility, and innovation. Rand Journal of Economics, 16(1):70-83.

-      Farrell, J., & Saloner, G. (1992). Converters, Compatibility, and the Control of Interfaces. Journal of Industrial Economics, 40: 9-35.

-      Farrell, J., & Simcoe, T. (2012). Four Paths to Compatibility. Oxford University Press.

-      Gibbons, R. (1997). An Introduction to Applicable Game Theory. Journal of Economic Perspective, 11(1):127-149.

-      Katz, M. L., & Shapiro, C. (1985). Network externalities, Competition, and Compatibility. American Economic Review, 75(3): 424-440.

-      Katz, M. L., & Shapiro, C. (1994). Systems competition and network effects. Journal of Economic Perspectives, 8(2): 93-115.

-      Li, J. (2017). Compatibility AND Investment in U.S. Electric Vehicle Market. Environmental Economics and Policy Seminar.

-      Matutes, C., & Regibeau, P. (1988). "Mix and match": product compatibility without network externalities. Rand Journal of Economics, 19(2): 221-234.

-      Sang-Hyun K., & Choi, J. P. (2015). Optimal Compatibility in Systems Markets. Journal of Games and Economic Behavior, 90(1):106–118.