دیوها و پریان در شعر سنایی

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 1، دوره 8، شماره 28، آبان 1397، صفحه 9-26   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مهناز بازگیر^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

سنایی شاعر بزرگ ادبیات فارسی است وجایگاه ممتازی در میان گویندگان این مرزو بوم داردکه به واسطه عرفان وحکمت شهره است. عرفان وحکمت درشعر وی از بسامد بالایی برخوردار است ویکی ازمضمون های اصلی شعر اوست که نشان از سیر وسلوک وآگاهی گسترده وی از فرهنگ ایران دارد .سنایی این حکمت و عرفان را گاه با رمز می آمیزد وبه موجوداتی چون دیو وپری اشاره می کند که یکی دیگر از ویژگی‌های شعر اوست ،وی با بهره‌برداری از عناصر اسطوره‌ای و رمزی دریافته‌های شهودی را بیان می‌کند و از آنها به عنوان ابزار انتقال معانی بهره می‌گیرد. از میان آن عناصر به انواع دیوها و پریان اشاره می‌شود، تطور ایماژهای آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد الفاظ و تصاویر بیان شده که برای رسیدن به دنیای خاص سنایی است با مختصه‌های اساطیری و رمزی تطبیق داد می‌شود و با بیان شباهتها، حکمتها و ظرایف و نکته‌های عرفانی رمزی وارسی می‌گردد.شواهد شعری به رشته تحریر درمی آید وضمن تحلیل ومقایسه به متون کهن نیز اشاره می شود

کلیدواژه‌ها

پری؛ شیطان؛ سنایی؛ رمز

مراجع

1. قرآن کریم.
2. آنتونی، کریستی، (1373)، اساطیر چین، ترجمه باجلان و فرخی، تهران: اساطیر، چاپ دوم.
3. آموزگار، ژاله، (1374)، تاریخ اساطیر ایران، تهران: بهجت، چاپ اول.
4. اسماعیل پور، ابوالقاسم، (1381)، اسطوره آفرینش در آیین مانی، تهران: فکر روز، چاپ اول.
5. الیاده، میرچاو، (1389)، آیین‌ها و نمادهای آشناسازی، ترجمه نصرالله زنگویی، تهران: آگاه، چاپ سوم.
6. بهار، مهرداد، (1369)، فرنبغ دادگی، بندهشن، تهران: طوس، چاپ پنجم.
7.  --------، (1362)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه، چاپ اول.
8. پیگوت، ژولیت، (1373)، اساطیر ژاپن، ترجمه باجلان و فرخی، تهران: ‌اساطیر، چاپ اول.
9. تفضلی، احمد، (1364)، مینوی خرد، تهران: طوس، چاپ اول.
10. حافظ، شمس‌الدین، (1374)، دیوان، به کوشش خطیب رهبر، تهران، صفی علیشاه، چاپ سوم.
11. رستگار فسایی، منصور، (1383)، پیکرگردانی در اساطیر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول.
12. رضی، هاشم، (1391)، اوستا، تهران: بهجت، چاپ چهارم.
13. سرکاراتی، بهمن، (1350)، «پری تحقیقی در حاشیه اسطوره‌شناسی تطبیقی»، نشریة دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 97-100، صص 22-41.
14. سنایی غزنوی، مجدود بن آدم، (1374)، حدیقه‌الحقیقه، تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ سوم.
15. --------------------، (1362)، دیوان، تصحیح مدرس رضوی، تهران: کتابخانه سنایی، چاپ سوم.
16. --------------------، (1360)، سیرالعباد الی المعاد، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.
17. صفا، ذبیح‌الله، (1387)، حماسه‌سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ هشتم.
18. عطار نیشابوری، فرید‌الدین، (1388)، منطق‌الطیر، مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن، چاپ اول.
19. فره‌وشی، بهرام، (1354)، کارنامه اردشیر بابکان، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول.
20. فردوسی، ابوالقاسم، (1387)، شاهنامه، بر اساس چاپ مسکو زیر نظر. ا.برتلس، دوره دو جلدی، تهران: ققنوس، چاپ اول.
21. قلی زاده، خسرو، (1388)، فرهنگ اساطیر ایرانی بر پایة متون پهلوی، تهران: شرکت مطالعات و نشر کتاب پارسه، چاپ دوم.
22.  کریستنسن، آرتور، (1355)، نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار، ترجمة احمد تفضلی و ژاله آموزگار، جلد 2، تهران: نشر نو، چاپ اول.
23. مولوی، جلال‌الدین محمد، (1379)، غزلیات شمس، به اهتمام بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر، چاپ هشتم.
24. میرفخرایی، مهشید، (1366)، آفرینش در ادیان، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول.
25. معین، محمد، (1364)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چاپ هفتم.
26. مزداپور، کتایون، (1364)، «اهونور کلام آفریننده»، چیستا، شماره 25، صص 30- 41.
27. -----------، (1369)، شایست و نشایست، تهران: موسسه مطالعات، چاپ اول.
28. یاحقی، محمدجعفر، (1386)، فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: سروش، چاپ اول.