بررسی نقش اکسید نیتریک در تحمل به خشکی ماش (Vigna radiata L.)

فیزیولوژی محیطی گیاهی

مقاله 2، دوره 13، شماره 51، آذر 1397، صفحه 17-30   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

امید صادقی پور^*

گروه زراعت-واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری- دانشگاه آزاد اسلامی- تهران-ایران

چکیده

خشکی یکی از مهمترین عوامل نامساعد محیطی است که تولید محصولات زراعی را محدود می­کند. اکسید نیتریک به‌عنوان یک مولکول پیام­رسان در واکنش گیاه به تنش­های محیطی مشارکت دارد. لذا به‌منظور بررسی اثرات این ماده در تحمل به تنش خشکی ماش رقم پرتو آزمایشی مزرعه­ای در سال 1394 در جنوب تهران اجرا شد. این تحقیق به صورت طرح بلوک­های کامل تصادفی با 9 تیمار و 4 تکرار انجام گرفت. در این آزمایش از محلول سدیم نیتروپروساید به عنوان ماده رها کننده اکسید نیتریک استفاده شد. تیمارها شامل شاهد، تنش خشکی، تیمار بذر، محلول­پاشی در مرحله رویشی، محلول­پاشی در مرحله زایشی، تیمار بذر + محلول­پاشی در مرحله رویشی، تیمار بذر + محلول­پاشی در مرحله زایشی، محلول­پاشی در مراحل رویشی و زایشی و تیمار بذر + محلول­پاشی در مراحل رویشی و زایشی بود. نتایج نشان داد که در اثر تنش خشکی بر فعالیت آنزیم­های آنتی اکسیدان سوپر اکسید دیسموتاز، کاتالاز و اسکوربات پراکسیداز و همچنین غلظت مالون دی آلدئید و پرولین اضافه شد، اما محتوی نسبی آب، شاخص سبزینگی، شاخص سطح برگ و عملکرد دانه کاهش یافت. با این وجود، کاربرد سدیم نیتروپروساید از طریق افزایش بیشتر فعالیت آنزیم­های آنتی اکسیدان و تجمع پرولین، موجب کاهش مالون دی آلدئید و بهبود محتوی نسبی آب، شاخص سبزینگی، شاخص سطح برگ و در نهایت عملکرد دانه تحت تنش خشکی شد. بین تیمارهای کاربرد سدیم نیتروپروساید، تیمار ترکیبی ­تیمار بذر + محلول­پاشی در مراحل رویشی و زایشی موثرتر بود، اگرچه با چند تیمار دیگر از جمله محلول­پاشی در مرحله زایشی تفاوت معنی­داری نداشت. با توجه به این یافته­ها، کاربرد اکسید نیتریک می­تواند به عنوان روشی مفید جهت بهبود تحمل به تنش خشکی ماش توصیه شود.  

کلیدواژه‌ها

آنزیم‌های آنتی اکسیدان؛ پرولین؛ تیمار بذر؛ سدیم نیتروپروساید؛ محلول‌پاشی

مراجع

Adimulam, S.S., Pooja, B.M. and Parankusam, S. (2017). Interaction of nitric oxide with phytohormones under drought stress. Journal of Plant Studies. 6(1): 58-61.

Aebi, H. (1984). Catalase in vitro. Methods in Enzymology. 105: 121-126.

Bates, L.S., Waldren, R.P. and Teare, J.D. (1973). Rapid determination of proline for water stress studies. Plant and Soil. 39: 205-207.

Beyer, W.F. and Fridovich, I. (1987). Assaying for superoxide dismutase activity: Some large consequences of minor changes in conditions. Analytical Biochemistry. 161(2): 559-566.

Cechin, I., Cardoso, G.S., Fumis, T.F. and Corniani, N. (2015). Nitric oxide reduces oxidative damage induced by water stress in sunflower plants. Bragantia Campinas. 74(2): 200-206.

Fan, H., Li, T., Guan, L., Li, Z., Guo, N., Cai, Y. and Lin, Y. (2012). Effects of exogenous nitric oxide on antioxidation and DNA methylation of Dendrobium huoshanense grown under drought stress. Plant Cell, Tissue and Organ Culture. 109: 307-314.

Fan, Q. and Liu, J. (2012). Nitric oxide is involved in dehydration/drought tolerance in Poncirus trifoliata seedlings through regulation of antioxidant systems and stomatal response. Plant Cell Reports. 31: 145-154.

Farooq, M., Basra, S.M.A., Wahid, A. and Rehman, H. (2009). Exogenously applied nitric oxide enhances the drought tolerance in fine grain aromatic rice (Oryza sativa L.). Journal of Agronomy & Crop Science. 195: 254-261.

Gan, L., Wu, X. and Zhong, Y. (2015). Exogenously applied nitric oxide enhances the drought tolerance in hulless barley. Plant Production Science. 18(1): 52-56.

Gill, S.S. and Tuteja, N. (2010). Reactive oxygen species and antioxidant machinery in abiotic stress tolerance in crop plants. Plant Physiology & Biochemistry. 48: 909-930.

Heath, R.L. and Packer, L. (1968).Photoperoxidation in isolated chloroplasts. I. Kinetics and stoichiometry of fatty acid peroxidation. Archives of Biochemistry & Biophysics. 125: 189-198.

Jangid, K.K. and Dwivedi, P. (2017). Physiological and biochemical changes by nitric oxide and brassinosteroid in tomato (Lycopersicon esculentum Mill.) under drought stress. Acta Physiologea Plantarum. 39: 73.

Khan, M.N., Mobin, M., Mohammad, F. and Corpas, F.J. (2014). Nitric oxide in plants: Metabolism and role in stress physiology (1st ed.). Springer Science. 

Kumari, A., Sheokand, S. and Swaraj, K. (2010). Nitric oxide induced alleviation of toxic effects of short term and long term Cd stress on growth, oxidative metabolism and Cd accumulation in chickpea. Brazilian Journal of Plant Physiology. 22: 271-284.

Li, C., Song, Y., Guo, L., Gu, X., Muminov, M.A. and Wang, T. (2018). Nitric oxide alleviates wheat yield reduction by protecting photosynthetic system from oxidation of ozone pollution. Environmental Pollution. 236: 296-303.

Mofizur Rahman, I. and Hasegawa, H. (2012). Water stress (1st ed.). Intech Publisher.

Nakano, Y. and Asada, K. (1981). Hydrogen peroxide is scavenged by ascorbate specific peroxidase in spinach chloroplasts. Plant and Cell Physiology. 22(5): 867-880.

Rahimian Boogar, A., Salehi, H. and Jowkar, A. (2014). Exogenous nitric oxide alleviates oxidative damage in turfgrasses under drought stress. South African Journal of Botany. 92: 78-82.

Santisree, P., Bhatnagar-Mathur, P. and Sharma, K.K. (2015). NO to drought-multifunctional role of nitric oxide in plant drought: Do we have all the answers? Plant Science. 239: 44-55.

Saroj, S., Dahire, A., Dewangan, M. and Jain, A. (2018). Assessment the effect of nitric oxide on yield parameters of wheat and maize under different levels of salt stress. International Journal of Current Microbiology & Applied Sciences. 7(1): 1835-1842.

Seabra, A.B. and Oliveira, H.C. (2016). How nitric oxide donors can protect plants in a changing environment: What we know so far and perspectives. Molecular Science. 3(4): 692-718.

Shallan, M.A., Hassan, H.M.M., Namich, A.A.M. and Ibrahim, A.A. (2012). Effect of sodium niroprusside, putrescine and glycine betaine on alleviation of drought stress in cotton plant. American-Eurasian journal of agricultural & environmental sciences. 12(9): 1252-1265.

Shehab, G.G., Ahmed, O.K. and EL-Beltagi, H.S. (2010). Effects of various chemical agents for alleviation of drought stress in rice plants (Oryza sativa L.). Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca.38(1): 139-148.

Sidana, S., Bose, J., Shabala, L. and Shabala, S. (2015). Nitric oxide in drought stress signalling and tolerance in plants. In: Nitric oxide action in abiotic stress responses in plants, pp. 95-114. Ed. M.N. Khan, M. Mobin, F. Mohammad and F.J. Corpas. Springer Science. 

Silveira, N.M., Hancock, J.T., Frungillo, L., Siasou, E., Marcos, F.C.C., Salgado, I., Machado, E.C. and Ribeiro, R.V. (2017). Evidence towards the involvement of nitric oxide in drought tolerance of sugarcane. Plant Physiology & Biochemistry. 115: 354-359.

Tan, J., Zhao, H., Hong, J., Han, Y., Li, H. and Zhao, W. (2008). Effects of exogenous nitric oxide on photosynthesis, antioxidant capacity and proline accumulation in wheat seedlings subjected to osmotic stress. World Journal of Agricultural Sciences. 4(3): 307-313.

Zangani, E., Zehtab-Salmasi, S., Andalibi, B. and Zamani, A.A. (2018). Protective effects of nitric oxide on photosynthetic stability and performance of Silybum marianum under water deficit conditions. Agronomy Journal. 110(2): 555-564.