بررسی و تحلیل آیین های مربوط به ازدواج در مثنوی معنوی و غزلیات شمس

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 4، دوره 8، شماره 28، آبان 1397، صفحه 55-66   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

وحید رحمانی خلیلی^{* 1}؛ پروین دخت مشهور¹؛ سید حسین سیدی²

¹گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران.

²گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

مولانا در مثنوی و غزلیات شمس به عنوان یک عارف عاشق، از اجتماع و موضوعات پیرامون مردم غافل نبوده و آثار خود را به محل تلاقی مسائل شخصی و اجتماعی بدل کرده است. در میان این مسائل، پرداختن به آیین ازدواج درخور توجه است. در مقالۀ حاضر، با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی، آداب و رسوم مربوط به ازدواج در مثنوی و غزلیات شمس بررسی شده تا به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که کارکرد اصلی ذکر آیین‌هایی چون «خواستگاری و خوزه‌گری، چادر و روبند افکندن و مستوری عروس، مهریه، تعیین روز و ماه سعد، بردن هدیه (دست‌پیمان، نشانی و قماش)، آذین بستن کوی و برزن، آراستن عروس و حنابستن او، دست-افشانی و سماع و ساز و آواز، جهیزیه و شب گِردک یا زفاف»، در دو اثر مذکور چه بوده است؟ به نظر می‌رسد مولانا از ین طریق، به تشریح و تبیین بخشی از منظومۀ فکری خود پرداخته و موجب سهولت در فرایند درک مخاطب از مهین‌ترین موضوعات عرفانی، دینی، تعلیمی و عاشقانه شده و به مفاهیم انتزاعی، عینیت بخشیده است. ضمن اینکه تشریح کیفیت آیین‌های پیرامون ازدواج در فرهنگ ایرانی به جنبه‌های اجتماعی و مردمی شعر مولانا قوت بیشتری بخشیده است.

کلیدواژه‌ها

مولانا؛ مثنوی؛ غزلیات شمس؛ فرهنگ ایرانی؛ ازدواج

مراجع

1. اخیانی، جمیله، (1388)، بزم­آرایی در منظومه­های داستانی تا پایان قرن ششم، تهران: سخن، چاپ اول.
2. خلف تبریزی، محمدحسین، (1342)، برهان قاطع، 5ج، به اهتمام دکتر محمد معین، مقدمه به قلم علی­اکبر دهخدا و ابراهیم پورداوود و علی­اصغر حکمت و سعید نفیسی، 2ج، تهران: کتابفروشی ابن سینا، چاپ دوم.
3. دهباشی، علی، (1382)، تحفه­های آن­جهانی (سیری در زندگی و آثار مولانا جلال­الدین)، تهران: سخن.
4. دهخدا، علی­اکبر، (1377)، لغت­نامه، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.
5. رستگار فسایی، منصور، (1380)، انواع شعر فارسی، تهران: توس، چاپ دوم.
6. زمانی، کریم، (1374)، شرح جامع شش دفتر مثنوی، تهران: اطلاعات، چاپ سوم.
7. ستوده، هدایت­الله، (1382)، آسیب­شناسی اجتماعی؛ جامعه­شناسی انحرافات، تهران: آوای نور، چاپ دهم.
8. سلطانی، فاطمه، (1388)، ازدواج در ایران باستان و بازتاب آن در متون منظوم فارسی، مقدمه و ویرایش و نظارت نهایی از سید علیرضا حجازی، قم: فارس­الحجاز، چاپ اول.
9. شمیسا، سیروس، (1393)، انواع ادبی، تهران: میترا، چاپ پنجم.
10. عبادیان، محمود، (1379)، انواع ادبی (شمه­ای از سیر گونه­های ادب در تاریخ ادبیات فارسی)، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی (حوزۀ هنری)، چاپ اول.
11. عبدالحکیم، خلیفه، (1389)، عرفان مولوی، ترجمۀ احمد احمدی و احمد میرعلایی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ ششم.
12. غیاث­الدین محمد بن جلال­الدین بن شرف­الدین، رامپوری (1337)، غیاث­اللغات، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: کانون معرفت.
13. گوهرین، صادق، (1362)، فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی، تهران: زوار، چاپ دوم.
14. معین، محمد، (1353)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
15. مولوی، جلال­الدین محمد، (1376)، کلیات شمس تبریزی، به تصحیح بدیع­الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر، چاپ چهاردهم.
16. ------------------ ، (1390)، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: هرمس، چاپ پنجم.
17. ناتل خانلری، پرویز، (1377)، شعر و هنر، تهران: توس، چاپ دوم.