بررسی انواع مدح و مرثیه در دیوان وصال شیرازی

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 5، دوره 8، شماره 28، آبان 1397، صفحه 67-80   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمود صادق زاده^{* 1}؛ الهه امینی خلف بادام²

¹گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد

²کارشناس ارشد زبان وادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد

چکیده

میرزا شفیع شیرازی، معروف به میرزا کوچک و متخلّص به «وصال» یکی از بزرگ‌ترین شعرای عهد فتحعلی‌شاه و پسرش محمد شاه محسوب می‌شود. وصال در انواع شعر استاد بود و درعین تقلید از پیشینیان، صفات اصلی بهترین نمونه‌های شعر کلاسیک را حفظ کرده است.او بیشتر شاعری مدّاح و قصیده سراست ک دیوانش انباشته از مدح بزرگان است.او اندیشه های نو و مضامین بکر را در قالب قصیده و به شکل مدح ائمّه و بزرگان زمان خود بیان کرده است.دراین جستار به شیوۀ توصیفی، تحلیلی و کمّی انواع مدح ومرثیه در دیوان وصال شیرازی بررسی می‌شود. مدایح وی را می‌توان در دو دستۀ جداگانه طبقه‌بندی کرد: مدایحی که در وصف پیامبر اکرم(ص)، حضرت علی(ع) و خاندان پاک وی و یا مشایخ، علما و دانشمندان زمان است و دیگری اشعاری که در مدح فتح علیشاه و دیگر دولت مردان سروده است. به‌طورکلّی در دیوان وصال، مدایح و مراثی اغلب در قالب قصیده و ترکیب بند سروده شده؛ بسامد مدح ائمۀ اطهار(ع) به‌ویژه امام حسین(ع) نسبت به مدح امرا و پادشاهان و بزرگان خیلی بیشتر است؛ به‌طوری‌که مراثی او در سوگ سرور و سالار شهیدان(ع) از مؤثّرترین مراثی وی به‌شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها

وصال شیرازی؛ مضامین غنایی؛ مدح و منقبت؛ مراثی

مراجع

1. قرآن کریم، (1378)، ترجمة الهی قمشه ای، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
2. برقعی، الهه السادات، (1389)، «وصال شیرازی»، پژوهش شیراز، شمارۀ45، صص78- 86.
3. حکمت، علی اصغر، (1330)، پارسی نغز، تهران: انجمن ایرانی سازمان فرهنگی یونسکو.
4. داور، شیخ مفید، (1371)، مرآت الفصاحه (تذکرۀ شاعران فارسی)، شیراز: نوید شیراز.
5. روستائیان، احمد، (1333)، «وصال شیرازی»، نشریۀ هلال، ش 53، صص41- 48.
6. علی فرد، مرتضی، حمید اجتماعی، (1378)، شورش در خلق عالم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی.
7. غلامرضایی، محمد، (1379)، سبک شناسی شعر پارسی، تهران: جامی.
8. نوابی، ماهیار، (1334)، «خاندان وصال شیرازی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 34، صص 55-73.
9. وصال شیرازی، محمد شفیع بن محمد اسماعیل، (1378)، دیوان کامل وصال شیرازی، تصحیح و تنظیم محمود طاووسی، شیراز: نویدشیراز.
10. ----------------------------------، (1369)، دیوان کامل اشعار، به اهتمام محمد عباسی، تهران: ممتاز.