ارزیابی اثر کاربرد سلنیوم بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه و روغن کلزا در شرایط کشت نرمال و تاخیری

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 11، دوره 10، شماره 34، آذر 1397، صفحه 121-131   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عبدالرضا داودی¹؛ بهرام میرشکاری^{* 2}؛ امیرحسین شیرانی راد³؛ فرهاد فرح وش²؛ ورهرام رشیدی⁴

¹دانشجوی دکتری، گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

²دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

³استاد، موسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال و بذر، کرج، ایران

⁴استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

به منظور ارزیابی اثر سلنیوم بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه و روغن ژنوتیپ‌های مختلف کلزا در تاریخ‌های کاشت مرسوم و تأخیری، آزمایشی به صورت فاکتوریل اسپلت پلات بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج، طی دو سال زراعی93-1392 و 94-1393 اجراء گردید. عامل اول تاریخ کاشت، در سه سطح شامل کاشت در تاریخ 15 مهرماه (کشت مرسوم)، 25 مهر و 5 آبان‌ماه (کشت تأخیری)، عامل دوم سلنیوم در دو سطح شامل عدم کاربرد و کاربرد آن و عامل سوم ژنوتیپ، در شش سطح شاملOpera,L72,KR1, GKH3705,GKH0224,Neptune که عامل اول و دوم به صورت فاکتوریل در کرت‌های اصلی و عامل سوم به صورت اسپلیت پلات در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. بر اساس نتایج آزمایش اثر سال، تاریخ کاشت، سلنیوم و ژنوتیپ بر کلیه صفات مورد بررسی و برهمکنش دوجانبه تاریخ کاشت و ژنوتیپ بر تعداد خورجین در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، اروسیک اسید و گلوکوزینولات دانه معنی‌دار بود. اگرچه کاربرد سلنیوم در هر سه تاریخ کاشت باعث افزایش عملکرد دانه گردید اما این افزایش درشرایط کشت مرسوم (15مهر) در رقم Opera، 7/8% و درشرایط کشت تأخیری (5 آبان) در لاین امیدبخش KR1، 4/13% بود، به‌طوری ‌که مشخص شد کاربرد سلنیوم در شرایط کشت تأخیری، سبب ارتقای عملکرد دانه از 2536 به 2876 کیلوگرم در هکتار در لاینKR1 گردید.

کلیدواژه‌ها

اجزای عملکرد؛ اروسیک اسید؛ تاریخ کاشت؛ درصد روغن؛ گلوکوزینولات دانه

مراجع

بای بوردی، ا و م.ج. ملکوتی. 1382. اثرات سطوح ازت و منگنز بر عملکرد و کیفیت دو رقم کلزای پاییزه در شهرستان اهر آذربایجان شرقی. مجله علوم خاک و آب. جلد 12. شماره 1: 8-1. 

پاسبان اسلام، ب.1390. بررسی امکان کشت تاخیری کلزا (Brassica napus L.) در آذربایجان شرقی. مجله به زراعی نهال و بذر. جلد27. شماره 3: 284-269.

حاجی بلند، ر. کیوانفر،ن. جودمند، ا. رضائی، ح. و م. یوسف نژاد. 1393. تأثیر تیمار سلنیوم روی تحمل تنش خشکی در گیاه کلزا. مجله پژوهش­های گیاهی. جلد 27. شماره 4: 568- 557.

ربیعی، م. کریمی، م. و ف. صفایی. 1383. بررسی اثرات تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و برخی صفات زراعی ارقام کلزای پاییزه به عنوان کشت دوم بعد از برنج در منطقه کوچصفهان. مجله علوم کشاورزی ایران. جلد 35، شماره1: 187-177.

شیرانی راد،ا.م.، عزیزی،م.، فرجی،ا. و ب. مجد نصیری. 1390. تدوین استانداردهای تعیین پتانسیل و ارزیابی خسارت به تفکیک عوامل مدیریتی و قهری در مزارع کلزا. گزارش نهایی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر. 350 صفحه.

فلاح­هکی،م. یدوی،ع. موحدی­دهنوی،م. و ح.ر.بلوچی. 1390. بررسی روغن، پروتئین و عملکرد دانه ارقام کلزا در تاریخ کاشت­های مختلف در منطقه یاسوج. مجله تولید گیاهان زراعی.جلد4: 222-207.

مصطفوی­راد،م. شریعتی،ف. و س. مصطفوی­راد. 1391. بررسی تأثیر تاریخ کاشت بر عملکرد کمی و کیفی چهار رقم کلزای سازگار با مناطق سرد در اراک. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی. جلد پنجم. شماره2: 167-159.

Adamsen, F.J. and T.A. Coffelt. 2005. Planting date effects on flowering, seed yield and oil content of rape and crambe cultivars. Ind. Crops Prod. 21: 293–307

Alisial, M., Arian, M. A., Khanzada, S., Nagvi., M. H., Lemardahat, M. and N. A. Nizamani. 2005.Yield and quality parameters of wheat genotypes as affected by sowing date and high temperature stress. Pakistan J. of Bot. (3):576-584.

Badri, A.R., Shiran Rad, A.H., Sharifzadeh, S. and Z. Bitarafan. 2011. Sowing date effect on spring safflower cultivars. International J. of Science and Advanced Tech. 1(9): 139-144.

Bashir, M. U., Akbar, N., Iqbal, A., and Zaman, H. 2010. Effect of different sowing date on yield and yield components of direct seed coarse rice. Pakistan J. of Agri. Sci. 74 (4): 361-365.

Camas, N., Cirak, C. and  E.Esendal. 2007. Seed yield, oil content and fatty acids composition of safflower (Carthamus tinctorius L.) grown in northern Turkey conditions. J. of Faculty of Agri. OMU, 22(1): 98-104.

Cirilo, A.G., Dardanelli, J., Balzarini, M. and H.M .Pedrol. 2009. Morpho-physiological traits associated with maize crop adaptations to environments differing in nitrogen availability. Field Crops Res.113:116–124.

Faraji, A., Latifi, N., Soltani, A., and A. H. Shirani-Rad. 2009. Seed yield and water use efficiency of canola (Brassica napus L.) as affected by high temperature stress and supplemental irrigation. Agri. W. Manag. 96: 132- 140.

Gan, Y., Angadi, S. V., Cutforth, H., Potts, D., Angadi, V.V., and , C. L. Mc Donald. 2004.

Canola and mustard response to short periods of temperature and water stress at different

developmental stages. Canadian J. of P. Sci. 84(3): 697-704.

Gilbertson, P.K., Johnson, B.L., Berti, M.T., and M.A. Halvorson. 2007. Seeding date and performance of speciality oilseeds in North Dakota. In: Janick, J., and A. Whipkey (eds.): Issues in New Crops and New Uses. ASHS Press, Alexandria, VA.112: 105-110.

Hajiboland, R. 2012. Effects of micronutrient deficiencies on plants stress responses. In: A.

Parvaiz, M.N.V. Prasad, (Eds.) Abiotic stress responses in plants: metabolism, productivity

and sustainability. Springer Verlag, pp. 282–326.

Han-Wens S., Jing H., Shu-Xuan L., and K. Wei-Jun. 2010. Protective role of selenium on garlic growth under cadmium stress. Communications in Soil Sci. and P. Analy., 41: 1195-1204.

Koutroubas, S.D. and Papadoska, D.K. 2005. Adaptation, grain yield and oil content of safflower in Greece. Proceedings of the 5th International Safflower Conference, Istanbol, 6-10 June: 161-166.

Rafiei, S., Delkhosh, B., Shirani Rad, A.H. and P. Zandi. 2011. Effect of sowing dates and irrigation regimes on agronomic traits of Indian mustard in semi-arid area of Takestan. J. of American Sci., 7(10): 721-728.

Robertson, M. J. and Holland, J. F .2004. Production risk of canola in the semi-arid sub-tropics of Australia . Australian Journal of Agricultural Research

Seppänen, M.M., Kontturi, J., Lopez Heras, I., Madrid, Y., Cámara, C. and H. Hartikainen. 2010. Agronomic biofortification of Brassica with selenium enrichment of SeMet and its identification in Brassica seeds and meal. P. Soil. 337:273–283.

Seppanen M, Turakianen M and H.Hartikainen . 2003. The effect of selenium on photoxidative stress tolerance in potato. Plant Sci. 165: 311-319.

Tailin X., Hartikainen H., and V. Piironen. 2001. Antioxidative and growth-promoting effect of selenium on senescing Lettuce. Plant and Soil J. 237: 55-61.

Turakainen M. 2007. Selenium and its effects on growth, yield and tuber quality in potato. Crop Science, 30: 1-50.

Xue, T. L., Hartikainen, H., and V.Piironen. 2001. Antioxidative and growth-promoting effects of selenium on senescing lettuce. Plant soil J. 273: 55-61.

Yang, M., Shi, L., Xu, F.S., Lu, J.W. and Y.H. Wang. 2009. Effects of B, Mo, Zn and their interactions on seed yield of rapeseed (Brassica napus L.). Pedosphere, 19(1):53-59.

Zhu Y.G., Huang Y., Hu Y., Liu Y., and Christie P. 2004. Interaction between selenium and iodine uptake by spinach (Spinacia oleracea L.) in solution culture. Plant Soil  J. 261: 99-105.