بررسی تاثیر تغییر اقلیم بر طول دوره رشد و مراحل فنولوژیک رشد گندم در منطقه زابل

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 16، دوره 10، شماره 34، آذر 1397، صفحه 181-191   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حمید محمدی¹؛ محمود رمرودی²؛ محمد بنایان³؛ محمد رضا اصغری پور^{* 4}؛ حمیدرضا فنایی⁵

¹دانشجوی دکترای زراعت، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

²دانشیار گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

³دانشیار گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

⁴گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل زابل، ایران

⁵دانشیار پژوهش بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، زابل، ایران

چکیده

تغییر اقلیم می‌تواند با تغییر در طول دوره رشد و عملکرد محصولات کشاورزی، همچنین میزان تبخیر و تعرق گیاهان و تقاضای آب در کشاورزی را تحت تأثیر قرار دهد. در این مطالعه تعدادی از مدل‌های گردش عمومی انتخاب و پیش بینی میانگین دمای سالانه زابل مورد آزمون صحت سنجی قرار گرفت. ارزیابی نتایج مدل‌های اقلیمی، تا اواخر قرن حاضر افزایش میانگین دمای 2 تا 5 درجه سانتی گراد در زابل را پیش بینی می‌کنند. به همین منظور سه سناریوی دمایی (صفر، 2+ و 5+) به ترتیب به عنوان سناریو عدم تغییر دما، حداقل افزایش و حداکثر افزایش تعریف شده و به داده دمایی روزانه دیده بانی شده اضافه شد. تاثیر تغییر اقلیم بر طول دوره رشد و مراحل فنولوژیک گندم (Triticum aestivum) و همچنین تبخیر وتعرق در منطقه زابل براساس تاریخ و میانگین رقم‌های مورد کشت رایج مورد بررسی قرار گرفتند. برای محاسبه مراحل فنولوزیک از روش GDD استفاده شد. برای اندازه‌گیری اثر سناریوهای تغییر اقلیم بر تبخیر وتعرق مدل هارگریوز -سامانی استفاده شد. نتایج نشان داد نسبت به سناریوی عدم افزایش در اثر افزایش 2 درجه سانتی گراد میانگین دمای روزانه تا اواخر قرن طول دوره رشد گندم 14 روز کاهش می‌یابد. همچنین تبخیر و تعرق در مرحله آغازین رشد 20 درصد افزایش خواهد یافت. افزایش 5 درجه سانتی گراد دما باعث کاهش 32 روزه طول دوره رشد گندم و افزایش 46 درصدی تبخیر و تعرق در مرحله آغازین رشد گندم در منطقه خواهد شد. تغییر اقلیم نظام تولید گندم را در منطقه تحت تاثیر قرار خواهد داد.

کلیدواژه‌ها

مدل های اقلیمی؛ سناریوها؛ ریز مقیاس نمایی؛ GDD

مراجع

اشرف، ب .، ا. علیزاده، م. موسوی بایگی و م. بنایان اول. 1393. صحت سنجی داده های دما و بارش شبیه سازی شده توسط اجرای منفرد و گروهی پنج مدلAOGCM  برای منطقه شمال شرق ایران. نشریه آب و خاک 28(2):266-253.

بابائیان، ا. و م کوهی. 1391. ارزیابی شاخص های تغییر اقلیم کشاورزی تحت سناریو های تغییر اقلیم در ایستگاه‌های منتخب خراسان رضوی. آب و خاک. شماره 26: 967-953.

دلقندی، م.، ع. مساح بوانی. م. آجرلو. س. برومندنسب و ب. اندرزیان. 1393. ارزیابی ریسک تأثیرات تغییر اقلیم بر عملکرد و فنولوژی رشد گندم )مطالعۀ موردی: شهرستان اهواز(. مدیریت آب و آبیاری. جلد4، شماره2: 175-161 .

رحمانی، م.، م. جامی الاحمدی. ع. شهیدی و م. هادی زاده ازغندی. 1394. تأثیر تغییر اقلیم بر طول مراحل رشد و نیاز آبی گندم و جو (مطالعه موردی: دشت بیرجند). نشریه بوم شناسی کشاورزی. 7(4): 460-443.

سلیمانی، م.، م. پارسی نژاد. ش. عراقی نژاد و ع. مساح بوانی. 1391. تاثیر رخداد تغییر اقلیم برزمان کاشت طول دوره رشد و نیاز آبی گندم زمستانه (مطالعه موردی: بهشهر). مجله پژوهش آب. شماره 20:10-11.

رضایی، پ.، ا. سلطانی. ف. اکرم و ا. زینلی. 1387. کمی سازی وقوع تنش های دمایی در زراعت گندم در گرگان. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی. جلد15، شماره4: 107-77 .

عباسی، ف.، ا. بابائیان. ش. ملبوسی. م. اثمری و ل. مختاری. 1391. ارزیابی تغییر اقلیم ایران در دهه های آینده (2025 تا 2100 میلادی) با استفاده از ریز مقیاس نمایی داده های مدل گردش عمومی جو. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. 104: 230-205.

عزیزی، ق و م. روشنی. 1388. تحلیلی بر مفاهیم و اثرات تغییر اقلیم روی دما و تقویم زراعی برنج درگیلان. فصلنامه فضای جغرافیایی. 4 شماره 8: 155-143.

کوچکی، ع. و غ. کمالی. 1389. تغییر اقلیم و تولید گندم دیم در ایران. پژوهش های زراعی ایران. 3 :520-508.

کوچکی، ع.، م. نصیری محلاتی. 1395. تأثیر تغییر اقلیم بر کشاورزی ایران: 2- پیش بینی تولید محصولات زراعی و راهکارهای سازگاری. نشریه پژوهش های زراعی ایران.14(1):117-105

 کوچکی،ع.، م. نصیری محلاتی. ح. شریفی. ا. زند و ع. کمالی. 1380. شبیه سازی رشد، فنولوژی و تولید ارقام گندم در اثر تغییر اقلیم در شرایط مشهد. نشریه بیابان. 6 (2): 128-117.

مساح بوانی، ع. و ر. مرید. 1384. اثرات تغییر اقلیم بر منابع آب و تولید محصولات کشاورزی مطالعه موردی: حوضه زاینده رود اصفهان. تحقیقات منابع آب ایران 1(1): 47-40.

محمدی، ا.، ح. یزدان پناه و ف. محمدی. 1393. بررسی رخداد تغییر اقلیم و تأثیر آن بر زمان کاشت و طول دوره رشد گندم دوروم(دیم) مطالعة موردی: ایستگاه سرارود کرمانشاه. پژوهش های جغرافیای طبیعی. جلد 46(2): 246-231.

نصیری محلاتی، م. و ع. کوچکی. 1384. اثرتغییر اقلیم برشاخص های اگرو کلیماتیک مناطق کشت گندم در ایران . مجله پژوهش های زراعی ایران. جلد 3(2): 303-291.

Asseng, S., P.D. Jamieson, B. Kimbal, P. Painter, K. Sayer and J.W. Bowden. 2004. Simulated wheat growth affected by rising temperature,  increased water deficit and elevated atmospheric CO_{2 .} J. Field Crops Research .85: 85-102.

Bates, B.C., Z.W. Kundzewicz, and J. P. Palutikof. 2008. Climate change and water. Technical Paper of the Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC Secretariat, Geneva, 210 p.

Doll P. 2002. Impact of climate change and variability on irrigation requirements: a global perspective. J. Climatic Change. 54: 269–293.

Fulco, L., and A. Senthold. 2006. Climate change impacts on wheat production in a Mediterranean environment in Western Australia. Agricultural Systems, 90: 159-179

Hargreaves, G.L.,  and Z.A. Samani. 1982. Estimating potential evapotranspiration. J. Irrig. Drain. Eng., ASCE 108 (3): 225–230.

Menzel, A., T.H. Sparks, N. Estrella, E. Koch, A. Aasa, R. Ahas, K. Alm-Kubler,  P.Bissolli, O.G. Braslavska, A.Briede, F.M. Chmielewski, Z. Crepinsek, Y. Curnel, A. Dahl, C. Defila, A. Donnelly, Y. Filella, K. Jatczak, F. Mage, A. Mestre, O. Nordli, C. Penuelas, P. Pirinen, V. Remisova, H. Scheifinger, M, Striz, A. Susnik, A.J.H Van Vliet, F-E Wielgolaski, S. Zach and A.N.A Zust. 2006. European phenological response to climate change matches the warming pattern. Glob. Chang. Biol. 12, 1969–1976.

Taoa, F., Z.B Zhao, D. Xiaoa, p. Reimund and H. Zhang.2014. Responses of wheat growth and yield to climate change in different climate zones of China, 1981–2009. Agricultural and Forest Meteorology. 190:91–104.