سنجش آسیب پذیری مراکز آموزشی از منظر پدافند غیرعامل؛ (مطالعه موردی: مدارس ابتدائی کلان شهر اهواز)

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 3، دوره 7، شماره 27، آبان 1397، صفحه 43-60   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعید امان پور¹؛ مصطفی محمدی ده چشمه²؛ علیرضا پرویزیان^{* 3}

¹دانشیار رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

²استادیار رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران

³دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا وبرنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

فضای آموزشی از جمله کاربری‌های استراتژیک شهری می‌باشند که بعضاً به دلیل عدم توجه به شرایط مکانی به صورت ناموزون، به عنوان کاربری‌های غیرسازگار با کاربری آموزشی همجوار شده‌اند؛ هدف اصلی این تحقیق سنجش آسیب‌پذیری مراکز آموزشی از منظر پدافند غیرعامل مطالعه موردی: مدارس ابتدائی کلان‌شهر اهواز می‌باشد. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی است. داده-های نظری پژوهش به روش کتابخانه‌ای و میدانی گردآوری شد و به منظور سنجش آسیب‌پذیری مراکز ابتدائی با توجه به دو اصل مکانیابی و مقاوم‌سازی پدافند غیرعامل از بانک داده مکانی بهره گرفته شد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم‌افزارهای(Excel GIS, Geoda, Spss,) استفاده شده است. مدل به کار رفته نیز تحلیل سلسله مراتب فازی (FAHP) با نظرخواهی از 7 نفر از کارشناسان بوده است. تحلیل یافته‌ها نشان می‌دهد که از لحاظ ماتریس سازگاری مدارس در مناطق مختلف کلانشهر اهواز، مناطق دو، سه و شش آسیب‌پذیرترین مناطق می‌باشد و مناطق هفت و چهار ایمن‌ترین مناطق شناخته شده است. میزان تأثیر طیف‌های طبقه‌بندی پژوهش در سنجش آسیب‌شناسی مدارس ابتدائی با استفاده از مدل برازش رگرسیونی حکایت از آن دارد که تمامی طیف‌های پنج‌گانة با سطح اطمینان 100% معنی‌دار بوده، جهت سنجش آسیب‌پذیری مدارس ابتدائی از منظر اصل مقاوم‌سازی از شش شاخص با استفاده از روش‌های خودهمبستگی فضایی و Anselin local Morans استفاده شد، نتایج نشان می‌دهد که 28/41 درصد مدارس ابتدائی در شهر اهواز در وضعیت کاملا ایمن و 35/18 درصد نیز در وضعیت کاملا ناایمن قرار گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها

واژه های کلیدی: سنجش؛ آسیب پذیری؛ مراکز آموزشی؛ پدافند غیرعامل؛ اهواز

مراجع

1. ادیبی، فاطمه، سعدی نژاد، ببراز، حق پناه، یعقوب، ابوذری، پانته­آ. (1390). ارزیابی توزیع فضایی مدارس ابتدائی شهر اسلام شهر با استفاده ازGIS، فصلنامه علمی پژوهشی نگرش­های نو در جغرافیای انسانی – سال سوم، شماره سوم ، تابستان152-164

2. بافقی زاده، محم، آبیار، شهناز، شریفی، عبدالنبی. (1393). ارزیابی تناسب مکانی کاربری آموزشی با استفاده از تلفیق مدل FDAHP  در  GIS مطالعه موردی: دبیرستان­های منطقه 2 و 4 شهر اهواز، مجله: پژوهش­های بوم شناسی شهری، پاییز و زمستان 1393 - شماره 10 ، صص 9 -28).

3. پرویزیان، علیرضا. (1395). ارزیابی الزامات پدافند غیرعامل در همجواری صنایع؛ (مطالعه موردی: کلانشهر اهواز)، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، استاد راهنما: سعید امانپور، دانشگاه شهید چمران اهواز.

4. پورمحمدی، محمدرضا، عساکره، ماجده(1391)، ارزیابی مکان یابی کاربری‌های آموزشی مدارس ابتدایی شهر شادگان، مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال سوم، شماره نهم، تابستان، صص 1-20

5. پورمحمدی، محمدرضا، برندکام، فرهاد، ملکی، کیومرث، شفاعتی، آرزو. (1391). برنامه­ریزی شهری متناسب با پدافند غیرعامل با تأکید بر ارزیابی و برنامه­ریزی بهینه کاربری اراضی شهری نمونه موردی شهر سنندج، دوره بیست و یکم، شماره هشتاد و سوم، صص97-107

6. تقوایی، مسعود، جوزی خسلویی، علی. (1391). مدیریت و برنامه­ریزی بحران در فضاهای شهری با رویکرد پدافند غیرعامل و مدل SWOT؛ مطالعه‌ی موردی: مسیرهای راهپیمایی شهر اصفهان، مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره: 2، شماره: 6، کد COI مقاله: JR_GPS-2-6_004

7. جوکار، سجاد. (1390). بررسی الگوهای مراکزخرید و مجتمع‌های تجاری در شهر اهواز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا  و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز.

8. حسین‌زاده‌دلیر،کریم، کیومرث، ملکی، شفاعتی، آرزو، حیدریفر، محمد رئوف (1391)، پدافند غیرعامل و توسعۀ پایدار شهری با تأکید برکاربرهای تهدیدپذیر کلانشهر تبریز از منظر جنگ، جغرافیا و پایداری محیط، سال دوم، شماره 5، زمستان، صص1-24

9. حسینی امینی، حسن, اسدی، صالح، برنافر، مهدی. (1389). ارزیابی ساختار شهر لنگرود جهت برنامه ریزی پدافند غیرعامل، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی) : پاییز 1389, دوره  15 , شماره  18، صص 129-149

10. رحمانپور، علی اکبر. (1389). معیارهای مکانیابی مدارس و ارزیابی آن­ها، آموزش جغرافیا، دوره­ی بیست و چهارم، شماره­ی سوم، بهار، صص24-31

11. زابلی، زهرا. (1390). تحلیل الگوی پدافند غیر عامل در نواحی روستایی محمد آباد سیستان، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، استاد راهنما: توکلی، مرتضی، دانشگاه زابل

12. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.(1388). فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های شهرستان اهواز، جلد اول

13. ستارپور، لیلا. (1393). مکانیابی مدارس ابتدایی شهر بندر عباس با استفاده روش تحلیل سلسله مراتبی فازی، نخستین همایش ملی کاربرد مدلهای پیشرفته تحلیل فضایی در آمایش سرزمین، یزد، صص10-20

14. سجادیان، ناهید، علیزاده، مهدی، پرویزیان، علیرضا. (1394). سنجش استقرار بیمارستان­های کلان شهر اهواز مبتنی بر اصول پدافند غیرعامل، مجله آمایش فضا گلستان، مجله آمایش جغرافیایی فضا /سال هفتم /شماره مسلسل بیست و چهارم/ تابستان، صص 169-184

15. سلیمانی مقدم، پرویز، امانپور، سعید، غفارزاده، فرحناز. (1394). تحلیل توزیع فضایی کاربری‌های شهری منطقه 3 شهر اهواز با تاکید یر کاربری آموزشی، فصلنامه پژوهش‌های بوم شناسی شهری، سال6، شماره(1).

16. شجاعیان، علی، ملکی، سعید، امیدی­پور، مرتضی. (1392). ساماندهی مکان­گزینی مراکز آموزشی شهری با استفاده از منطق بولین و تصمیم گیری چند معیاره فازی مطالعه موردی: مدارس مقطع راهنمایی مناطق 8 گانه شهر اهواز، دو فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی آموزشی، سال دوم، شماره چهارم، پاییز و زمستان، صص 137-165

17. صابری، عظیم و رنگزن، کاظم و نگاهداری، جواد و دهقانیان، اسفندیار. (1390). اریابی و مکان یابی مدارس مقطع راهنمایی با استفاده از سیستم اطلاعات حغرایایی به روش AHP مطالعه موردی: شهر اهواز، همایش ژئوماتیک، اردیبهشت 1390.

18. صالحی، رحمان، رضاعلی، منصور. (1383). ساماندهی فضایی مکان‌های آموزشی مقطع متوسطه شهر زنجان به کمکGIS، فصـلنامه پژوهشهای جغرافیـای انسـانی، دانشگاه تهران، دوره 37 ، شماره 1، صص4-15

19. صفایی‌پور و حسینی شه پریان. (1393). کنفرانس ملی الکترونیکی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه ریزی، معماری و شهرسازی، کد COI مقاله، GPACONF01_283

20. عساکره، ماجده. (1389). بررسی مکان یابی و ارائه مدل مدل بهینه کاربری آموزشی مدارس ابتدایی شهر شادگان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز.

21. فرج زاده، منوچهر؛ سرور. (1391). مدیریت و مکانیابی مراکز آموزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره67

22. فرهادی گوگه، رودابه؛ پرهیزکار، اکبر. (1391). تجزیه و تحلیل توزیع فضایی و مکانیابی مدارس ابتدایی منطقه6 تهران با استفاده ازGIS ، فصلنامه مدرس علوم، انسانی، دوره 6 شماره 14، صص 97-116

23. کاظمی، شهربانو، تبریزی، نازنین. (1394). ارزیابی ایمنی فضای شهری با تأکید بر شاخص­های پدافند غیر عامل نمونه موردی: شهر آمل، فصلنامه مطالعات برنامهریزی شهری، سال سوم، شمارهی نهم، بهار، صص11-26

24. کیانی، اکبر، فاضل­نیا، غریب، سالاری سردری، فرضعلی. (1392). مقایسه تطبیقی رویکرد مدیریت سنتی و جدید شهری در ایران، مجله: پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، دوره 4، شماره 8، پاییز و زمستان، صص81-100

25. محمدی ده چشمه، مصطفی، حیدری­نیا، سعید. (1394). مدل سازی مکانی همجواری کاربری­های ویژه از دیگاه پدافند غیرعامل در کلان شهر اهواز، فصل نامه برنامه­ریزی و آمایش فضا، دوره نوزدهم، شماره2، تابستان، صص211-236

26. معینی­فر، مریم، شکوهی، علی، شیخی، زهرا. (1394). ارزیابی نحوة استقرار فضاهای آموزشی با استفاده از مدل تلفیقی تاپسیس و آنتروپی شانون، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورة 47، شمارة 2، تابستان، صص 250-264

27. ملکى، کیومرث، برندکام، فرهاد. (1391). دفاع و امنیت شهری از منظر پدافند غیر عامل و خلق فضاهای دفاع پذیر بر پایه شهر امن از گذشته تا به امروز، مجله سپهر، دوره بیست و یکم، شماره هشتاد و یکم، صص90-103

28. Alexander, D.,( 2002). "From Civil Defense to Civil Protection", Journal of Disaster Prevention and Management, Vol. 11, No. 3,.

29. Amit, U. Raysoni; Thomas, H. Stock; Jeremy, A. Sarnat; Teresa, M. S, Stefanie; Ebelt, S. Fernando Holguin; Roby. G, Brent; Johnson, W.W. Li; .(2002). “Characterization of traffic-related air pollutant metrics at four schools in El Paso

30. Billie, G.C; Gina, W; Terri, P; Vincent, L; Max, B; Kimberly, Van Niel; Anna T; Gavin, M; Karen, V. ( 2011). “School site and the potential to walk to school: The impact of street connectivity and traffic exposure in school neighborhoods”. Health & Place, 17(2): pp. 545-550.

31. Favier, P., Bertrand, D., Eckert, N., Naaim, M. (2012).Optimal de sigh of defense structures using reliability. Journalese fiabilitedes matrix structures.

32. Gibson, gary,.(1997). an interoduction to seismology, disaster prevention and management, volume 6, number 5, mcb university press, emerald group limited

33. Leritina, G., Hauskenc, K.(2011).Preventive strike vs. false targets and protection in the fence strategy. Reliability engineering and system safety, vol96, issue8 (p.912-924).

34. Liu, X. Lv, X. Qin, H. Guo, Y. Yu, J. Wang, and G. Mao. (2007). “An integrated GIS-based analysis system for land-use management of lake areas in urban fringe,” Landscape and Urban Planning 82, pp. 233-246.

35. Malchephski, Y. (2006), GIS and multi-criteria decision analysis, translated by Akbar Parhizgar & Ata Gilandeh, publisher S.M.T, Tehran: 16.

36. Merwe, V. D. & J. Hendrik, (1997). “GIS-aided land evaluation and decision making for regulating urban expansion: A South African case study,” Geo Journal 43, pp. 135-151.

37. Nagi, E, W.T.E. W.C, Chan. (2005), Evolution of knowledge management tools using AHP, expert systems with applications: 59.

38. Quarol, M. .( 2005). Does democracy preempt civil wars? Journal of politician Economy. vol. 21. LondonP8

39. Robert J; Geller, I; Leslie, R; Janice, T; Nodvin, W; Gerald, T; Howard, F .(2007). “Safe and Healthy school Environments”. Pediatric Clinics of North America, 54(2) 2: pp. 351-373. www.epa.gov/schools/ siting/resources

40. Tang, A. & Wen, A, .(2009). An intelligent simulation system for earthquake disaster assessment, Computers & Geosciences, 35, 871– 879