جایگاه سیاق در تفسیر آیات از دیدگاه امام رضا، علیه¬السّلام

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 4، دوره 2، شماره 8، دی 1390، صفحه 73-90   

نویسندگان

محمدرضا ستوده نیا؛ مجید خزاعی؛ زهرا قاسم نژاد

چکیده

سیاق یکی از قرائن پیوسته در متن قرآن است که به مثابه ابزاری برای فهم بهتر قرآن به کار می‌رود. ابعاد گوناگون سیاق عبارتند از: سیاق کلمات، سیاق جمله‌ها، سیاق آیات و سیاق سوره‌ها.
امام رضا، علیه‌السّلام، که از بزرگ‌ترین مفسران قرآن کریم هستند و قرآن در اندیشه، گفتار و کردار ایشان تجسّم و عینیت تمام یافته است، سیاق و روند کلی کلام را یکی از قواعد زبان‌شناختی در تفسیر قرآن کریم دانسته و در موارد زیادی با توجه به بافت کلمات، جملات و آیات به شرح و بیان آیات قرآن کریم پرداخته‌اند.
در این مقاله، نمونه‌هایی از تأثیر و جایگاه سیاق در تفسیر آیات از دیدگاه امام رضا، علیه‌السّلام، بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم؛ امام رضا؛ تفسیر؛ سیاق؛ بافت

مراجع

1. قرآن کریم.
2. ابن اثیر، مجدالدین. (1383). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق طاهر احمد الراوی و محمود محمد الطناحی، دار احیاء الکتب العربیه لعیسی البابی الحلبی.
3. ابن دقیق العید، محمد بن علی. (بی­تا). احکام الاحکام شرح عمده الأحکام، بیروت: دارالکتاب العلمیه.
4. ابن فارس، احمد. (1420). معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسّلام محمّد هارون، بیروت: دارالجیل.
5. ابن قیم الجوزیه، محمد بن ابی بکر. (بی­تا). التبیان فی اقسام القرآن، تحقیق: محمد حامد الفقی، بیروت: المعرفه.
6. ابن منظور، محمد بن مکرم. (2005). لسان العرب، بیروت: صادر.
7. ایزدی، کامران. (1376). شروط و آداب تفسیر و مفسّر، تهران: امیرکبیر.
8. بابایی، علی اکبر و دیگران. (1381). مکاتب تفسیری، مکتب روایی محض و تفاسیر روایی محض، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه و سمت.
9. بستانی، بطرس. (1993). محیط المحیط، بیروت: الکتب العلمیه.
10. جوهری، اسماعیل بن حماد. (1990). الصحاح، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت: العلم للملایین.
11. حرّ عاملی، محمد بن حسن. (1409). وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل بیت.
12. حمیری، عبدالله بن جعفر. (بی­تا). قرب الاسناد، تهران: کتابخانه نینوی.
13. خوری شرتونی، سعید. (1403). اقرب الموارد، قم: مکتبه المرعشی.
14. رجبی، محمود و دیگران. (1379). روش­شناسی تفسیر قرآن، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه و سمت.
15. رشید رضا، محمد. (بی­تا). تفسیر القرآن الحکیم، بیروت: المعرفه.
16. زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله. (1410). البرهان فی علوم القرآن، تحقیق مرعشی و دیگران، بیروت: المعرفه.
17. زمخشری، محمود بن عمر. (بی­تا). اساس البلاغه، تحقیق عبدالرحیم محمود، بیروت: المعرفه.
18. شافعی، محمد بن ادریس. (بی­تا). الرساله، تحقیق و شرح احمد محمد شاکر.
19. صدر، سیدمحمد باقر. (1410). دروس فی علم الاصول، قم: نشر اسلامی.
20. طبرسی، فضل­بن­حسن. (1372). مجمع­البیان فی علوم­القرآن، تهران: ناصرخسرو.
21. طریحی، فخرالدین محمد. (1408). مجمع­البحرین، تهران: مرتضوی.
22. عبدالفتّاح محمود، المثنی. (2008). نظریه السیاق القرآنی دراسه تأصیلیه دلالیه نقدیه، اردن: وائل.
23. عطار، حسن. (1420). حاشیه جمع الجوامع، بیروت: الکتب العلمیه.
24. علّامه طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417). تفسیر المیزان، قم: اسلامی جامعة مدرسین حوزه علمیه قم.
25. فیومی، احمد بن محمد بن علی، (1912)، مصباح المنیر، مطبعه الامیریه.
26. کنعانی، سیدحسین. (1384). «سیر تحول کاربرد سیاق در تفسیر»، فصلنامه مشکاة، ش 87.
27. محدّث نوری. (1408). مستدرک الوسائل، قم: آل بیت.
28. مهدوی راد، محمدعلی. (1382). آفاق تفسیر، تهران: هستی­نما.
29. واقف­زاده، شمسی. (1389)، «ولایت در قرآن کریم»، فصلنامه فدک. جیرفت. س1، ش4، 163-179.
    1. قرآن کریم.
    2. ابن اثیر، مجدالدین. (1383). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق طاهر احمد الراوی و محمود محمد الطناحی، دار احیاء الکتب العربیه لعیسی البابی الحلبی.
    3. ابن دقیق العید، محمد بن علی. (بی­تا). احکام الاحکام شرح عمده الأحکام، بیروت: دارالکتاب العلمیه.
    4. ابن فارس، احمد. (1420). معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسّلام محمّد هارون، بیروت: دارالجیل.
    5. ابن قیم الجوزیه، محمد بن ابی بکر. (بی­تا). التبیان فی اقسام القرآن، تحقیق: محمد حامد الفقی، بیروت: المعرفه.
    6. ابن منظور، محمد بن مکرم. (2005). لسان العرب، بیروت: صادر.
    7. ایزدی، کامران. (1376). شروط و آداب تفسیر و مفسّر، تهران: امیرکبیر.
    8. بابایی، علی اکبر و دیگران. (1381). مکاتب تفسیری، مکتب روایی محض و تفاسیر روایی محض، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه و سمت.
    9. بستانی، بطرس. (1993). محیط المحیط، بیروت: الکتب العلمیه.
    10. جوهری، اسماعیل بن حماد. (1990). الصحاح، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت: العلم للملایین.
    11. حرّ عاملی، محمد بن حسن. (1409). وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل بیت.
    12. حمیری، عبدالله بن جعفر. (بی­تا). قرب الاسناد، تهران: کتابخانه نینوی.
    13. خوری شرتونی، سعید. (1403). اقرب الموارد، قم: مکتبه المرعشی.
    14. رجبی، محمود و دیگران. (1379). روش­شناسی تفسیر قرآن، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه و سمت.
    15. رشید رضا، محمد. (بی­تا). تفسیر القرآن الحکیم، بیروت: المعرفه.
    16. زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله. (1410). البرهان فی علوم القرآن، تحقیق مرعشی و دیگران، بیروت: المعرفه.
    17. زمخشری، محمود بن عمر. (بی­تا). اساس البلاغه، تحقیق عبدالرحیم محمود، بیروت: المعرفه.
    18. شافعی، محمد بن ادریس. (بی­تا). الرساله، تحقیق و شرح احمد محمد شاکر.
    19. صدر، سیدمحمد باقر. (1410). دروس فی علم الاصول، قم: نشر اسلامی.
    20. طبرسی، فضل­بن­حسن. (1372). مجمع­البیان فی علوم­القرآن، تهران: ناصرخسرو.
    21. طریحی، فخرالدین محمد. (1408). مجمع­البحرین، تهران: مرتضوی.
    22. عبدالفتّاح محمود، المثنی. (2008). نظریه السیاق القرآنی دراسه تأصیلیه دلالیه نقدیه، اردن: وائل.
    23. عطار، حسن. (1420). حاشیه جمع الجوامع، بیروت: الکتب العلمیه.
    24. علّامه طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417). تفسیر المیزان، قم: اسلامی جامعة مدرسین حوزه علمیه قم.
    25. فیومی، احمد بن محمد بن علی، (1912)، مصباح المنیر، مطبعه الامیریه.
    26. کنعانی، سیدحسین. (1384). «سیر تحول کاربرد سیاق در تفسیر»، فصلنامه مشکاة، ش 87.
    27. محدّث نوری. (1408). مستدرک الوسائل، قم: آل بیت.
    28. مهدوی راد، محمدعلی. (1382). آفاق تفسیر، تهران: هستی­نما.
    29. واقف­زاده، شمسی. (1389)، «ولایت در قرآن کریم»، فصلنامه فدک. جیرفت. س1، ش4، 163-179.