بررسی روانکاوانه مفاهیم کلیدی قرآنی عرفانی و تجلّی آن در حوزه ادبیّات فارسی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 8، دوره 2، شماره 8، دی 1390، صفحه 145-168   

نویسندگان

منصوره مشایخی؛ مریم پیکان پور

چکیده

آثار ادب فارسی گستره‌ای پهناور از مفاهیم معنوی، ادبی و اخلاقی است. هر پویندۀ صاحب‌نظری می‌تواند جلوه‌ای از اندیشۀ خویش را در آثار ادبی پربار ایران بازیابد و این نشانگر آنست که ادیبان ایران بیشتر عارف، دانشمند، فیلسوف، منجّم، روانشناس، جامعه‌شناس و امثال آن بوده‌اند. در این مقاله قسمت‌هایی از قرآن و ادبیّات عرفانی ایران به پژوهش گرفته شده است تا بار دیگر پیوستگی غیرقابل انکار روانشناسی با علوم قرآنی و ادب عرفانی و به تبع آن عناصر سازندۀ آن یعنی قرآن، عرفان، شعر و سخن منظوم و منثور مسجوع و موسیقی کلام بتواند تأثیر پیشگیری کننده‌ای در نابسامانی‌های روانی داشته باشد و در کنار درمان‌های علمی و اصولی برای نجات بشریّت از گرداب سرگشتگی و بیماری مؤثر و مفید واقع شود. 

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ عرفان؛ روانشناسی؛ ادبیّات

مراجع

قرآن کریم.

1- میتوس، آندرو. (1372). راز شاد زیستن. ترجمه وحید افضلی راد. تهران: شرکت انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.

2- ابن قیم جوزیه، محمّدبن ابی بکر. (1371). مدارج السالکین. قم: بی­نا.

3- پور طولمی، منیرالسادات. (1389). «رحمت الهی و رزق بندگان در هستی­شناسی قرآن». فصلنامه دین­پژوهی و کتاب­شناسی قرآنی فدک، جیرفت. س 1، ش 4، 37-56.

3- حافظ شیرازی، شمس­الدین محمّد. (1377). دیوان. تصحیح محمّد قزوینی و قاسم غنی. تهران: اساطیر.

4- شولتس، دوآن. (1369). روانشناسی کمال. ترجمه گیتی خوش­دل. تهران: نو.

5- رزمجو، حسین. (1386). انسان آرمانی و کامل در ادبیّات حماسی و عرفانی فارسی. تهران: امیرکبیر.

6- شریعتی، علی. (بی­تا). فلسفه نیایش، تهران: شماره ثبت کتاب­خانه ملی.

7- قشیری، ابوالقاسم. (بی­تا). رساله قشیریه، تصحیح بدیع­الزمان فروزانفر. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

8- مجلسی، محمّدتقی. (1385). بحارالانوار. تهران: المکتبه الاسلامیه.

9- منطقی، مرتضی. (1370). سبب­شناسی و درمان بیماری­های روانی در قلمرو اسلامی. تهران: جهاد دانشگاهی.

23- مولوی، جلال­الدین محمّد. (بی­تا). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. تهران: امیرکبیر.