آدم مسجود از دیدگاه آیات قرآنى

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 7، دوره 2، شماره 7، آبان 1390، صفحه 121-142   

نویسندگان

مریم محمودی؛ مهدى ممتحن

چکیده

داستان آفرینش آدم (ص) از جمله قص ههاى قرآنى است که آیات بسیارى به آاختصاص دارد. در این داستان به جنب ههاى مختلف آفرینش تا هبوط آدم از بهشت الهى به زمین خاکى اشاره شده است. سجده فرشتگان در برابر آدم از جمله مواردى است که در آیاتى از قرآن آمده و مفسران درباره آن از چش ماندازهاى مختلف بحث و بررسى کرد هاند. ادب فارسى که نیز سرشار از مفاهیم قرآنى است از این داستان و بن مای ههاى آن بى بهره نیست. در این مقاله تاثیرپذیرى شاعران و نویسندگان ادب فارسى از این قصه قرآنى با محوریت سجده فرشتگان در برابر آدم مورد تامل و باز جست قرار م ىگیرد. متون ادب فارسى به زمان سجده فرشتگان بر آدم، معنا و مفهوم این سجده و دلیل و علت آن اشاره کرد هاند. در این بین به مورد اخیر بیشتر توجه شده و اتفاق نظر همگانى بر این است که کرامت و برترى آدم دلیلى قاطع براى این سجده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ آفرینش انسان؛ سجده فرشتگان؛ تفاسیر؛ متون ادب فارسى؛ روح الهى؛ برترى آدم؛ خضوع

مراجع

قرآن مجید، ترجمه مهدى الهى قمشه اى
ابوالفتوح رازى ( 1382 )، تفسیر روض الجنان و روح الجنان، تصحیح على اکبر غفارى، تهران، کتابفروشى اسلامیه.
احمد جام ( 1387 ) کنوز الحکمه، تصحیح حسن نصیرى جامى، تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى .
اسفراینى، ابوالمظفر شاهفور بن طاهر ( 1375 ) تاج التراجم فى القران للاعاجم ،تصحیح نجیب مایل هروى
و على اکبر الهى خراسانى، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
امین، سیده نصرت ( 1361 ) مخزن العرفان، تهران: نشر نهضت زنان مسلمان.
جامى، عبدالرحمن ( 1370 )، نقد النصوص، تصحیح ویلیام چیتیک، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات
فرهنگى.
خواندمیر ( 1380 ) حبیب السیر، مقدمه جلال الدین همایى، تهران: خیام.
زمخشرى، جار الله محمود بن عمر( 1415 ) الکشاف، قم: نشر البلاغه.
سنایى، مجدود بن آدم ( 1483 ) حدیقه الحقیقه، تصحیح مدرس رضوى، تهران: دانشگاه تهران.

شمس مغربى، شیرین بن عبدالعزیز( 1381 ) دیوان، تحقیق و بررسى ابوطالب میر عابدینى، تهران :امیر کبیر.
شهیدى، سید جعفر ( 1375 ) شرح مثنوى، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى .
صائب، محمد على ( 1370 )، دیوان، تصحیح محمد قهرمان، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى .
طبرى، محمد بن جریر ( 1386 ) تاریخ الرسل و الملوک، ترجمه ابو على بلعمى، تصحیح ملک الشعراى بهار
و محمد پروین گنابادى، تهران: هریس.
طباطبایى، محمد حسین ( 1374 ) تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوى، تهران: حوزه علمیه.
طوسى، ابوالجعفر محمد بن حسن( 1409 ) التبیان فى التفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب قصیر العاملى، بى جا: مکتب الاغلام الاسلامى.
عاملى، ابراهیم، ( 1360 ) تفسیر عاملى، تهران: نشر صدوق .
عزالدین محمود کاشانى ( 1372 ) مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح جلال الدین همایى، تهران :هما.
عطار، محمد بن ابراهیم ( 1372 ) منطق الطیر، تصحیح سید صادق گوهرین، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
( 1374 ) اسرار نامه، تصحیح سید صادق گوهرین، تهران، زوار.
( 1380 ) مصیبت نامه، تصحیح نورانى وصال، تهران: زوار.
( 1381 ) الهى نامه، تصحیح فواد روحانى، تهران :زوار.
فخرالدین ابراهیم عراقى (بى تا) دیوان، مقدمه سعید نفیسى، تهران: جاویدان.
فخرالدین مبارکشاه مرورودى ( 1381 ) رحیق التحقیق، تصحیح نصراله پور جوادى، تهران: مرکز نشر دانشگاهى.
فروزانفر، بدیع الزمان ( 1371 ) شرح مثنوى شریف، تهران: زوار.
محمودى ؛مریم، ( 1389 ) اقتباس و تضمین آیات قرآن در تاریخ جهان جوینى،فصلنامه دین پژوهى و کتاب
129- شناسى قرآنى(فدک)، سال اول شماره دوم،صص: 138
مستملى بخارى، ابوبکر ( 1372 ) شرح التعرف لمذهب التصوف، تصحیح محمد روشن، تهران: اساطیر.
مسعودى، ابوالحسن على بن الحسین ( 1370 ) مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پایبنده، تهران: انتشارات

علمى و فرهنگى.
مشکینى، على (بى تا) تفسیر سور ه صاد، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
مقدسى، مطهربن طاهر ( 1381 ) آفرینش و تاریخ، مقدمه و ترجمه شفیعى کدکنى، تهران: آگاه.
مکارم شیرازى، ناصر و دیگران ( 1374 ) تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مولوى، جلال الدین محمد ( 1375 ) کلیات شمس، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیر کبیر.
( 1360 ) مثنوى معنوى، تصحیح ینکلسون، تهران: نشر سهیل.
میبدى، رشید الدین فضل الله ( 1361 ) تفسیر کشف الاسرار وعده الابرار، تصحیح على اصغر حکمت، تهران: امیر کبیر.
میر خواند ( 1385 ) روضه الصفا فى سیره الانبیاء و الملوک و الخلفا، تصحیح جمشید کیانفر، تهران: اساطیر.
نجم رازى ( 1473 ) مرصاد العباد، تصحیح محمد امین ریاحى، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى
نسفى، عزیزالدین محمد ( 1379 ) انسان کامل، تصحیح مایژان موله، تهران: طهورى.
وحشى بافقى، کمال الدین ( 1380 ) دیوان، تصحیح آذران، تهران: امیر کبیر.
هجویرى، على بن عثمان ( 1375 ) کشف المحجوب، تصحیح ژوکوفسکى، تهران: طهورى.