روضه الانوار عباسی، نظامنامة اخلاق حاکمان در عهد صفوی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 7، دوره 5، شماره 19، آذر 1392، صفحه 199-232   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

«روضه الانوار عباسی» یکی از برجسته ترین آثار اخلاقی است که در زمینة حکمت عملی و در ادامة سنت سیاست نامه نویسی فارسی در زمان شاه عباس دوم تالیف شده است. صاحب این اثر ملا محمد باقر سبزواری(م.1090ه.ق)، امام جمعه و شیخ الاسلام بزرگ عهد صفوی است که اثر خود را در تداوم سلسله تاریخی آثار به وجود آمده در زمینة حکمت عملی مدون کرده است."سیاست مدن" به عنوان بخشی از حکمت عملی و البته در انطباق با شریعت اسلام، اساسی ترین بخش روضه الانوار را تشکیل می دهد. هدف اصلی پژوهش حاضر، معرفی روضه الانوار عباسی به عنوان مهمترین نصیحه الملوک عهد صفوی و تبیین جایگاه اخلاقی "حاکم" به عنوان اساسی‌ترین شخصیت موجود در این اثر ارزشمند است. از آنجا که حاکم و حکومت اخلاق مدار، می‌تواند یکی از بن مایه های مهم ادب تعلیمی فارسی در هر دوره ای محسوب می‌شود، توجه به جایگاه خاص حاکم و حکومت در این اثر ارزشند تعلیمی و بررسی تطبیقی آن با برخی از آرای خواجه نظام الملک توسی و فارابی، حائز اهمیت است هدف از این بررسی تبیین جایگاه حقیقی روضه الانوار عباسی در سنت اخلاق نامه نویسی ایران است.

کلیدواژه‌ها

روضه الانوار؛ محقق سبزواری؛ نصیحه الملوک‌ها؛ حاکم؛ ادبیات تعلیمی

مراجع

1- قرآن کریم##

2- احمدپور، مهدی[و دیگران] .(1386).کتابشناخت اخلاق، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.##

3- اخوان کاظمی، بهرام .(1385). «امنیت و راهکارهای تامین آن در اندیشة محقق سبزواری»، پژوهشنامة علوم سیاسی، شماره4.##

4- تمیم داری، احمد .(1379). کتاب ایران(تاریخ ادب­پارسی، مکتبها، دوره‌ها، سبکها و انواع ادبی)، تهران: الهدی.##

5- توسی، خواجه نصیرالدین .(1360). اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.##

6- توسی، خواجه نظام الملک .(1364). سیاستنامه، به کوشش هیوبرت دارک،تهران: علمی و فرهنگی.##

7- جعفریان، رسول .(1379). صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست، قم: پژوهشکدة حوزه و دانشگاه.##

8- حسینی، محمدحسین .(1389). فلسفة سیاسی فارابی و ارتباط آن با ولایت فقیه، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).##

9- خراسانی، محبوبه .(1387). «اخلاق نامه نویسی در ایران و جایگاه اخلاق جلالی»، فصلنامة پژوهشهای ادبی، شماره20.##

10- دوانی، علی .(1370). علامه مجلسی بزرگمرد علم و دین، تهران: امیرکبیر.##

11- دوفوشه کور،شارل هانری .(1377). اخلاقیات(مفاهیم اخلاقی در ادب فارسی)، محمد علی امیر معزی و محمد روحبخشان (مترجمان)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی و انجمن ایران شناسی فرانسه در ایران.##

12- سبزواری، ملا محمدباقر .(1383). روضه الانوار عباسی، اسماعیل چنگیزی اردهایی (مقدمه و تصحیح)، تهران: میراث مکتوب.##

13- صفا، ذبیح ا.. .(1371). تاریخ ادبیات در ایران، ج5، بخش سوم، تهران: فردوسی.##

14- فارابی، محمد .(1382). الفصول المنتزعه، حسن ملکشاهی(مترجم)، تهران: سروش.##

15- قمی، عباس .(1363). هدیه الاحباب فی ذکر المعروف بالکنی و الالقاب و الانساب، تهران: امیرکبیر.##

16- مدرس مطلق، محمدعلی .(1389). مکتب فلسفی اصفهان، تهران: موسسة تالیف ترجمه و نشر آثار هنری.##

17- مهاجرنیا، محسن .(1380). اندیشة سیاسی فارابی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.##

18- نجفی، موسی .(1382). مراتب ظهور فلسفه سیاست در تمدن اسلامی، تهران: مؤسسة فرهنگی دانش و اندیشة معاصر.##

19- نشاط، غلامرضا .(1390). ارمغان نشاط، اصفهان: نقش نگین.##

20- نصرآبادی، محمدطاهر .(1378). تذکره نصرآبادی، به کوشش محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.##

21- همایی، جلال الدین .(1348). حکمت عملی از نظر خواجه نصیرالدین توسی، تهران: دانشگاه تهران.##

22- طباطبایی، جواد .(1387). درآمدی بر تاریخ اندیشة سیاسی در ایران، تهران: کویر.##

23- طباطبایی، جواد .(1367). زوال اندیشة سیاسی در ایران، تهران: کویر.##