بررسی تطبیقی علل پیدایش رمان‌نویسی در ایران و مصر

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 5، دوره 7، شماره 26، مرداد 1392، صفحه 91-114   

نویسندگان

مهین‌دخت فرخ‌نیا¹؛ فرزانه بوریازاده²

¹عاو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنرکرمان(استادیار)

²دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات تطبیقی (نویسنده مسئول).

چکیده

یکی از زمینه‌های پژوهشی ادبیات‌تطبیقی، بررسی بستر تکوینی انواع ادبی و چگونگی رشد و گسترش آنهاست. ادبیات داستانی، به‌ویژه رمان‌نویسی یکی از زمینه‌های جالب توجه و مهم در عرصۀ پژوهش‌های تطبیقی است. در این مقاله که به روش کتابخانه‌ای تهیه شده، علل پیدایش رمان‌نویسی در ایران و کشور مصر که مهم‌ترین حوزۀ ادبیات داستانی ادبیات عرب محسوب می‌شود، بررسی شده است. این بررسی به‌منظور پاسخ دادن به این پرسش انجام شده که آیا در بین علل شکل‌گیری رمان در دو کشور می‌توان به علل مشترک دست یافت و در صورت وجود چنین عواملی، دلایل این اشتراک چیست؟ رمان به‌شیوة امروزیِ آن در ایران و مصر، کمابیش، هم‌ْزمان و درنیمة دوم قرن نوزدهم به‌وجود آمده است و به دلیل شرایط یکسان سیاسی‌ـ‌ اجتماعی و شروع نهضت‌های تجددخواه، عوامل مشترکی در پیدایش رمان‌نویسی در هر دو کشور نقش داشته‌اند. در این جستار، علل مشترک پیدایش رمان؛ از جمله پیدایش صنعت چاپ، تأسیس مراکز علمی، ترجمه و تأثیرپذیری از فرهنگ غرب و به‌وجودآمدن طبقۀ روشنفکر، توصیف و تحلیل شده و نخستین آثار مهم در این دو بستر فرهنگی معرفی شده است.  

کلیدواژه‌ها

ادبیات‌تطبیقی؛ علل پیدایش رمان؛ رمان‌نویسی؛ ایران؛ مصر