تحلیل حکایات تعلیمی تذکرة الاولیا بر پایة الگوی روایی گریماس

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 3، دوره 5، شماره 20، اسفند 1392، صفحه 73-102   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

ظهور حکایت عرفانی در ایران با گسترش گفتمان عرفانی در قرن پنجم هجری همراه است. این نوع حکایت بیشتر در پی معرفت استعلایی شخصیت های عارف خویش است و به منظور نمایش جایگاه شخصیت اصلی و مقام معنوی او به وجود می آید. آنچه به این گونه حکایت انسجام می بخشد، پیام اخلاقی و نقش تعلیمی آن است؛ هدفی که حکایت برای بیان و انتقال آن به مخاطب نوشته می شود.
روایت شناسان ساختارگرا، در حیطة روایت، نظام حاکم بر اثر داستانی را مورد توجّه قرار می دهند و به تحلیل زبانی و معنایی عناصر مختلف روایت می پردازند. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، حکایت های تذکرة الاولیای عطار بر اساس الگوی روایی گریماس با تأکید بر نقش تعلیمی این حکایات مورد بررسی قرار می گیرد تا میزان موفقیت عطار در پرورش و غنی کردن حکایات، برای بیان آموزه های اخلاقی و تعلیم مخاطب مشخص شود. حکایت پردازی در تذکرة الاولیا یکی از شیوه های تأثیر گذاری است که عطار برای گسترش اندیشه های عارفانه و تعلیم دیگران از آن بهره می‌گیرد.
 

کلیدواژه‌ها

تذکرة الاولیا؛ روایت شناسی؛ گریماس؛ حکایت های عرفانی؛ نقش تعلیمی حکایات

مراجع

 

1- آدام، ژان میشل و رواز، فرانسوا .(1385). تحلیل انواع داستان، ترجمة آذین حسین زاده، کتایون شهپر راد، تهران: قطره.

2- ابراهیمی، نادر .(1377). صوفیانه ها و عارفانه ها، تهران: گستره.

3- اسکولز، رابرت .(1383). در آمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: آگه.

4- ایگلتون، تری .(1383). پیش درآمدی بر نظریة ادبی، ترجمة عباس مخبر، تهران: مرکز.

5- برتنس، یوهانس ویلم .(1384). مبانی نظریه های ادبی، ترجمة محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی.

6- پراپ، ولادیمیر .(1368). ریخت شناسی قصه های پریان، ترجمة فریدون بدره‌ای، تهران: طوس.

7- تولان، مایکل .(1386). روایت شناسی: درآمدی زبان شناختی-انتقادی، ترجمة فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت.

8- دهقانی، ناهید .(1390). بررسی تحلیلی ساختاری روایت در کشف المحجوب، فصلنامه متن پژوهی ادبی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، تابستان، ش 48: 32-9.

9- رزمجو، حسین .(1370). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: آستان مقدس رضوی.

10- رضوانیان، قدسیه .(1389). ساختار داستانی حکایت های عرفانی، تهران: سخن.

11- ریمون کنان، شلومیت .(1387). روایت داستانی بوطیقای معاصر، ترجمة ابوالفضل حری، تهران: نیلوفر.

12- سلدن، رامان .(1382). راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمة عباس مخبر، تهران: طرح نو

13– عطار نیشابوری، فریدالدین محمد .(1386). تذکرة الاولیا، تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوار.

14- مارتین، والاس .(1386). نظریه های روایت، ترجمة محمد شهبا، تهران: هرمس.

15- ناصح، مهدی و یزدانی، سوسن .(1392). حکایات تعلیمی و کارکردهای آن در مطلع الانوار امیر خسرو دهلوی، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، سال 5، ش 17: 5- 25.

16- یونسی، ابراهیم .(1369). هنر داستان نویسی، تهران: نگاه.