همسانی مضامین ِحکایات و افسانه های اندرزی «ازوپ» با آثار سعدی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 2، دوره 6، شماره 21، خرداد 1393، صفحه 29-54   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

ازوپ، افسانه پردازی است که نام او با حکایات ِاخلاقی حیوانات عجین شده و به عنوان پدر فابل در غرب شناخته شده است. گرچه از زندگی او اطلاع دقیقی در دست نیست اما حکایات باقی مانده از او هم چنان مورد توجه همگان است.  اغلب 208 حکایت تعلیمی از افسانه های  ازوپ در زمره فابل (= تمثیل حیوانی) قرار دارند که در آن ها هر حیوان، ممثل یک تیپ از مردم است. افسانه‌های ازوپ مربوط به حدود قرن ششم قبل از میلاد است. شخصیت های حکایات ازوپ را حیوانات، گیاهان، انسان ها و خدایان تشکیل می دهد. به طور معمول، در پایان بیشتر این حکایات که نقش پردازان عمده آن حیوانات هستند، پندهایی بیان می شود. برخی از مضامین و محتوای آثار سعدی عیناً در افسانه های ازوپ دیده شده یا قابل تطبیق با کلمات و عبارات وی است. این می تواند از باب «توارد» یا «تأثیر و تأثر» باشد. از آن جا که فضایل و رذایل اخلاقی ریشه در ذات انسان دارد و تقریباً در تمام فرهنگ ها و زبان ها، مورد پذیرش همگان است، بسیاری از مفاهیمی که در افسانه های ازوپ آموزش داده شده در آثار سعدی هم به آن پرداخته شده است. مضامین ِآثار سعدی هم چون افسانه های ازوپ فضایل و رذایل اخلاقی را شامل می شود. در مجموع از میان حکایت های ازوپ، 39 حکایتِ آن با بن مایه های شعر سعدی همسانی دارد و قابل تطبیق است. هدف مقاله حاضر بررسی و تحلیلِ حکایت های ازوپ با مضامین و درونمایه مشابه درعبارات و اشعار سعدی است.  

کلیدواژه‌ها

ازوپ؛ سعدی؛ فابل؛ اندرز؛ اخلاق؛ مقایسه و تطبیق

مراجع

- قرآن کریم

2- ازوپ .(1381). حکایت‌های ازوپ،ترجمه همایون پاشاصفوی، تهران: انتشارات  هرمس (کیمیا).

3- ---- .(1383). افسانه های ازوپ داستان سرای یونانی، ترجمه علی اصغر حلبی، تهران: انتشارات اساطیر.

4- تقوی، محمد .(1376). حکایت های حیوانات در ادب فارسی (بررسی حکایت‌های حیوانات ( فابل‌ها) تا قرن دهم )،تهران: انتشارات روزنه.

5- جعفری قنواتی، محمد .( 1385). درباره ادبیات شفاهی افسانه های تمثیلی (حیوانات)، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، شماره 45 و 46، صص 104-110.

6- جمال زاده، محمدعلی .(1352). فابل در ادبیات فارسی، نشریه علوم انسانی گوهر، شماره های 3و4، صص 61-69.

7- جهانشاهی، ایرج .(1366). ازوپ در کلاس درس(66نمایشنامه پند آموز)،تهران: انتشارات فاطمی.

8- دهخدا، علی اکبر .(1363). امثال و حکم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

9- ----------- .(1365). لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.

10- رودکی .(1379). دیوان، زینت یزدانی، تهران: نشر پیرگان.

11- زاکانی، عبید .(1999). کلیات، به اهتمام محمد جعفرمحجوب، زیر نظر احسان یارشاطر، تهران: زوار.

12- زریاب خویی، عباس.(1368) بزم آورد، تهران: علمی.

13- سعدی،مصلح الدین .(1363). کلیات، به اهتمام محمد علی فروغی، تهران: امیرکبیر.

14- --------------- .(1379). بوستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.

15- --------------- .(1368). گلستان، شرح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.

16- --------------- .(1363). بوستان، تصحیح محمد خزائلی، تهران: جاویدان.

17- سنایی غزنوی، مجدود بن آدم .(1341). دیوان، به سعی محمد تقی مدرس رضوی، تهران: ابن سینا.

18- ------------------------ .(1359). حدیقه الحقیقه، تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.

19- شامیان، اکبر .(1382 ). حکایت های لافونتن در شعر معاصر ایران، مجله تاریخ ادبیات، شماره 3/63،صص 194-208.

20- عبدالله انصاری .(1372) مجموعه رسایل فارسی، تصحیح محمدسرور مولایی، تهران: توس.

21- عنصر المعالی،کیکاووس بن اسکندر وشمگیر .(1366). قابوس‌نامه، با مقدمه و حواشی و تجدید نظر: سعید نفیسی،تهران: فروغی.

22- عطار، فرید الدین .(1356). مصیبت نامه، به اهتمام عبدالوهاب نورانی وصال، تهران: زوار.

23- غلامحسین زاده، غلامحسین و قاسم زاده، سیدعلی.(1389). رفتارشناسی مکر و نیرنگ در جامعه، نشریه ادب و زبان دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش 28، صص182- 157. 

24- غنیمی هلال، محمد.(1373). ادبیات تطبیقی، ترجمه مرتضی آیت الله زاده شیرازی، تهران: امیرکبیر.

25- فردوسی، ابوالقاسم .(1313- 1315). شاهنامه، به تصحیح عباس اقبال آشتیانی، تهران: بروخیم.

26- دیکسون کندی، مایک .( 1385). دانش نامه اساطیر یونان و روم، تهران: طهوری.

27- معین، محمد .(1375). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.

28- موحدی، عبدالله .( 1380). بررسی شخصیت تاریخی «لقمان حکیم»، پژوهشنامه مطالعات اسلامی، شماره 53و 54، صص 18-30.

29- مولوی، جلال‌الدین محمد .(1330). فیه مافیه، تهران: دانشگاه تهران.

30- نظامی، الیاس بن یوسف .(1351). کلیات خمسه نظامی گنجه ای، تهران: امیرکبیر.