بررسی توصیه‌های اخلاقی ناصرخسرو بر پایة هرم مزلو

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 1، دوره 6، شماره 22، شهریور 1393، صفحه 1-36   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد امیری خراسانی^{* 1}؛ محمدرضا صرفی¹؛ محمدحسین ایران‌منش‌²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

رعایت اصول اخلاقی گاه با لذّات آنی و منافع شخصی افراد در تضاد است و این امر، پایبندی به این اصول را تضعیف می‌کند. این پژوهش، در جست‌وجوی راه‌کار مورد استفادۀ ناصرخسرو در نصایحش برای مقابله با این مسئله است. او با بیان کارکرد اخلاق در رفع نیازهای انسان، ضمانت اجرایی لازم را برای فراخوان اخلاقی خود ایجاد کرده است. این تدبیر به اخلاق متعالی، رنگی زمینی و کاربردی داده و انگیزه‌ای استوار برای گرایش به آن خلق نموده است. بنابراین با توجّه به پیوند ناگسستنی اخلاق و نیازهای ذاتی انسان، راه‌کار ناصرخسرو همواره کارآمد و مؤثر خواهد بود. این پژوهش با طبقه‌بندی و بررسی شواهد گوناگون از دیوان ناصرخسرو بر اساس «هرم مزلو» که از نظریه‌های مشهور و کاربردی علم روان‌شناسی است، مطلب مذکور را ثابت نموده و منطق، استدلال و تأثیرگذاری شعر ناصرخسرو را از این منظر آشکار کرده است.

کلیدواژه‌ها

ناصرخسرو؛ اخلاق؛ روان‌شناسی؛ نیاز؛ هرم مزلو

مراجع

1- قرآن کریم .(1384). ترجمة ناصر مکارم شیرازی، مشهد: آستان قدس رضوی.

2- آمدی، عبدالواحد بن محمد.(1386). غررالحکم و دررالکلم، ترجمة سید هاشم رسولی محلّاتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

3- اعوانی، غلامرضا .(1377). اخلاق. دایره المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی (7/ 215- 201)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

4- بهار، محمّدتقی.(1381). سبک شناسی یا تاریخ تطوّر نثر فارسی، تهران: زوّار.

5- پارسا، محمّد.(1376). روان‌شناسی انگیزش و هیجان، تهران: سخن.

6- تفضّلی، احمد.(1378). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن.

7- حافظ، شمس‌الدّین محمد.(1378). دیوان حافظ، تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: طلوع.

8- حجازی، بهجت‌السادات .(1389). طبیبان جان، مشهد: دانشگاه فردوسی.

9- حیدری ابهری، غلامرضا.(1390). نان و نمک: فرهنگ موضوعی امثال و حکم فارسی، تهران: محراب قلم.

10- خداپناهی، محمّدکریم.(1390). انگیزش و هیجان، تهران: سمت.

11- ذوالفقاری، حسن.(1389). فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، تهران: معین.

12- رزمجو، حسین.(1369). شعر کهن فارسی در ترازوی نقد اخلاق اسلامی، مشهد: آستان قدس رضوی.

13- ریو، جان مارشال .(1391). انگیزش و هیجان، ترجمة یحیی سیدمحمّدی، تهران: ویرایش.

14- زرّین‌کوب، عبدالحسین .(1373). با کاروان حلّه، تهران: علمی.

15- ---------------- .(1380). آشنایی با نقد ادبی، تهران: سخن.

16- سانتراک، جان دبلیو.(1385). زمینة روان‌شناسی سانتراک، ترجمة مهرداد فیروزبخت، تهران: رسا.

17- سعدی، مصلح‌الدّین .(1379). بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.

18- شولتز، دوان .(1390). نظریه‌های شخصیت، ترجمة یوسف کریمی و همکاران، تهران: ارسباران.

19- صفا، ذبیح الله .(1381). تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.

20- عزّالدّین‌ کاشانی، محمود بن علی.(1385). مصباح‌الهدایه و‌ مفتاح‌الکفایه، تصحیح عفّت کرباسی و محمّدرضا برزگر خالقی، تهران: زوّار.

21- غزّالی، محمّد.(1374). احیاء علوم الدّین، ترجمة مؤید الدین خوارزمی، تهران: علمی و فرهنگی.

22- فرامرز قراملکی، احد.(1383). اخلاق حرفه‌ای، تهران: مجنون.

23- فیض کاشانی، محسن.(1362). اخلاق حسنه، ترجمة محمّدباقر ساعدی، تهران: پیام آزادی.

24- قشیری، عبدالکریم.(1381). رسالة قشیریه، تصحیح بدیع‌الزّمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.

25- کریمی، یوسف.(1377). روان‌شناسی شخصیت، تهران: ویرایش.

26- کلینی، محمد بن یعقوب.(1377). اصول کافی، ترجمة جواد مصطفوی، تهران:گلگشت.

27- مزلو، آبراهام .(1366). روان‌شناسی شخصیت سالم، ترجمة شیوا رویگریان، تهران: هدف.

28- ---------.(1369). انگیزش و شخصیت، ترجمة احمد رضوانی، مشهد: آستان قدس رضوی.

29- معین، محمّد .(1378). فرهنگ فارسی(متوسّط)، تهران: امیرکبیر.

30- مولوی، جلال الدین محمد .(1377). مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: بهزاد.

31- ناس، جان بویر.(1377). تاریخ جامع ادیان، ترجمة علی‌اصغر حکمت، تهران: علمی و فرهنگی.

32- ناصرخسرو.(1388). دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقّق، تهران: دانشگاه تهران.

33- نصیرالدّین طوسی .(1364). اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.

34- نوِلِن، سوزان و همکاران .(1390). زمینة روان‌شناسی اتکینسون و هیلگارد، ترجمة مهدی گنجی، تهران: ساوالان. 

35- هرگنهان، بی.آر .(1389). تاریخروان‌شناسی، ترجمة یحیی سید محمّدی، تهران: ارسباران.