کارکردهای حکمی - اخلاقی کتاب التوسل الی ‌الترسل

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 6، دوره 6، شماره 22، شهریور 1393، صفحه 149-173   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مریم محمودی^*

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان

چکیده

کتاب التوسل الی الترسل مجموعه منشآت بهاءالدین محمد بن مؤید بغدادی است. محتوای اصلی این کتاب، سلطانیات و اخوانیات و مشتمل بر توصیه‌های حکمی و اخلاقی است و از آنجا که مخاطب اصلی آن حکام و کارگزاران است، بخش سیاست مدن از حکمت عملی در آن برجسته‌تر است. طرح و تبیین مضامین اخلاقی در سطح وسیع و همه جانبه، این کتاب را در ردة اندرزنامه‌های سیاسی قرار می‌دهد. این نوع اندرزنامه ها در نظام اخلاقی سیاسی- حکومتی قابل طرح و بررسی هستند. محور اصلی مباحث حکمی و اخلاقی کتاب، عدالت و انصاف است و از دیگر خصایص و ویژگی‌های اخلاقی حاکمان که مورد توجه و تاکید قرار گرفته است می توان به دوری از ظلم و ستم، رعیت‌پروری و شفقت بر زیردستان، احسان و نیکوکاری، تقوی و پرهیزکاری، اکتساب علم و دانش و تعقل و تفکر در امور اشاره کرد. نویسنده در بیان مضامین اخلاقی از امکاناتی که نثر فنی در اختیار او قرار می‌دهد به گونه‌ای مناسب بهره می‌گیرد. در این کتاب از آیات قرآن و احادیث برای تاکید و تحکیم کلام استفاده شده که موجب نزدیکی محتوای کتاب به حیطه اخلاق روایی گردیده است. 

کلیدواژه‌ها

التوسل الی الترسل؛ بهاء الدین محمد بن موید بغدادی؛ سلطانیات؛ حکمت عملی؛ سیاست مدن؛ عدالت

مراجع

1- نهج‌البلاغه. (1372). ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.

2- ابن مسکویه، ابوعلی. (1376). تجارب الامم، ترجمة علینقی منزوی، تهران: توس.

3- ارسطو. (1378). اخلاق نیکوماخوس، ترجمة محمدحسن لطفی، تهران: طرح نو.

4- بهاءالدین بغدادی، محمد بن موید. (1385). التوسل الی الترسل، تصحیح احمد بهمنیار، تهران: اساطیر.

5- بهار، محمدتقی. (1370). سبک شناسی، تهران: امیرکبیر.

6- تفضلی، احمد. (1378). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: سخن.

7- خطیبی، حسین. (1375). فن نثر، تهران: زوار.

8- صفا، ذبیح‌الله. (1363). تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.

9- صهبا، فروغ. ( 1390). فرا تاریخ حکمی- اخلاقی در تاریخ بیهقی، قم: آیین احمد.

10- غزالی، ابوحامد محمد. (1361). کیمیای سعادت، تصحیح احمد آرام، تهران: علمی و فرهنگی.

11- ---------------- .(1364). احیاء علوم الدین، ترجمه مویدالدین خوارزمی، به اهتمام حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی.

12- محمدی، مجید .(1379). نظام‌های اخلاقی در اسلام و ایران، تهران: کویر.

13- مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین. (1370). مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.

14- مشرف، مریم. (1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن.

15- نصیرالدین طوسی. (2536). اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.