بررسی تفاوت‌های نابهنجاری‌های اجتماعی در مناطق سنتی و مدرن شهر همدان از نظر ساکنان

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 7، دوره 4، شماره 11، خرداد 1393، صفحه 181-216   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

بافت قدیمی اغلب شهرهای بزرگ ایران فرسوده است و این فرسودگی بافت نمی‌تواند خدمات مناسبی به جمعیت ساکن خود ارائه کند، در نتیجه اقشار متوسط و مرفه اجتماعی از آنجا به بخش نوساز شهری جابه جا می‌شوند و محله‌هایی با بافت نوین و طراحی جدید ایجاد می‌نمایند. بافت‌های سنتی به دلایل مختلفی از جمله وجود اماکن فاقد مالک، خرابه‌ها، عدم برخورداری از روشنایی مناسب، عدم برخورداری از امکانات و تکنولوژی‌های نوین برقرارکننده‌ی امنیت همچون دوربین‌های مداربسته و ... و نیز وجود کنج‌های خلوت، برای مجرمان به بهشت جرم تبدیل می‌گردد. در این تحقیق با استفاده از نظریه‌ی طراحی محیطی(CPTED) مطالعه‌ی در شهر همدان در دو بافت سنتی و نوین شده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تفاوت نابهنجاری‌های اجتماعی در مناطق سنتی و مدرن شهر همدان و نقش طراحی محیطی در کاهش نابهنجاری‌های اجتماعی بوده است. این تحقیق در خلال سال‌های 1391 تا 1392شیوه‌ی کمّی، با روش پیمایشی، به طریقه علّی- مقایسه‌ای انجام شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق شامل کلیه‌ی ساکنان شهر همدان در دو منطقه‌ی مدرن و سنتی بوده که محلات مدرن محدود به محلات چهارگانه؛ کوی استادان، کوی متخصصان، کوی سعیدیه و کوی پردیس و محلات سنتی محدود به محلات جولان، کُلَپا، امامزاده یحیی، خیابان باباطاهر، خیابان اکباتان و خیابان شهدا بوده که در شهرک‌های تازه‌ساز(بافت مدرن) در حدود 75000 نفر و در بافت سنتی در حدود 343000 نفر، و در مجموع شامل 418000 نفر بوده است. حجم نمونه توسط فرمول کوکران برابر با 384 نفر برآورد گردید. واحدهای تحلیل با استفاده از شیوه‌ی سهمیه‌ای- اتفاقی ساده انتخاب شدند. داده‌های پژوهش با استفاده از دو پرسشنامه‌ی محقق‌ساخته که روایی آنها به صورت صوری و محتوایی و نیز تحلیل عاملی برآورد و پایایی آنها توسط ضریب آلفای کرونباخ سنجش گردیده، جمع‌آوری شده و با استفاده از نرم‌افزار SPSS و توسط آزمون تحلیل واریانس چند طرفه تجزیه و تحلیل شدند. نتایج آزمون فرضیه‌های تحقیق نشان داد که بر اساس مدل نظری CPTED بین نابهنجاریهای اجتماعی در بافت سنتی و نوین شهر همدان تفاوت وجود داشته و طراحی محیطی در این زمینه اثرگذار بوده است به قسمی که طراحی محیط شهر در بعد کلی(008/0=P، 176/7=F) و ابعاد پنج‌گانه؛ تعیین قلمرو(قلمروگرایی)(017/0=P، 121/4=F)، نظارت یا مراقبت(012/0=P، 51/4=F)، کنترل دسترسی(ورودی) (009/0=P، 795/4=F)، تصویر و نگهداری از فضا(001/0=P، 323/10=F)، سخت کردن آماج جرم(013/0=P، 388/4=F)، فعالیت پشتیبانی(حمایت)(038/0=P، 287/3=F) در دو بافت مدرن و سنتی به طور متفاوتی بر روی جرم و کجروی افراد اثرگذار بوده است.

کلیدواژه‌ها

: طراحی شهری؛ بافت مدرن؛ بافت سنتی؛ شهر؛ کجروی؛ همدان

مراجع

- ادیبی سعدی نژاد، فاطمه؛ عظیمی، آزاده. (1390). تبیین امنیت در محیط شهری بر مبنای پارامترهای کالبدی و طراحی(مورد: شهر بابلسر)، فصلنامه­ی جغرافیایی آمایش محیط، شماره­ی 15.

- افراخته، حسن؛ عبدلی، اصغر. (1388). جدایی گزینی فضایی و نابهنجاریهای اجتماعی بافت فرسوده(مطالعه موردی: محله باباطاهر شهر خرم آباد)، نشریه­ی تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ج 10 ، ش 13، تابستان.

- بحرینی، سیدحسین و تاجبخش، گلناز. (1377). مفهوم قلمرو در طراحی شهری، نشریه­ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران، شماره 6: 20-19.

- براتوند، محمود؛ اسدالهی، عبدالرحیم. (بدون تاریخ)، روندپژوهیِ دوازده­ساله­ی جرایم در شهر اهواز بر مبنای مطالعه و بررسی منطقه­ای و جمعیت شناختی، بازیابی از سایت جامعه­شناسی ایران:

http://sociologyofiran.com/index.php?Itemid=&44id=&438option=com_content&task=view

- چایلد، باری گود. (1379). طراحی مسکن، فرم شهر و توسعه­ی پایدار، ترجمه­ی ایرج اسدی، فصلنامه­ی مدیریت شهری، شماره 450: 53.

- رضازاده، مرضیه. (1381). بحران ادراکی-رفتاری در فضای شهری، مجله شهرداری­ها، ویژه­نامه­ی طراحی شهری، شماره­ی 23: 40-39.

- رضایی بحرآباد، حسن. (1389). بافت­های فرسوده­ی شهری، مکان­های جرم­خیز: تأثیر بافت فرسوده­ی پیرامون حرم رضوی بر وقوع جرم، مجله­ی مطالعات اجتماعی ایران، شماره­ی 12، زمستان.

- گسن، ریموند. (1376). جرم­شناسی نظری، ترجمه­ی مهدی کی­نیا، چاپ اول، تهران: مجد.

- مرتضایی، رضا. (1381). طراحی ابزار مقابله با تخریب گرایی(وندالیسم) در محیط شهری، مجله­ی شهرداری­ها، سال سوم، شماره­ی 25: 14.

- مطلبی، قاسم. (1380). روانشناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری، نشریه­ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران، شماره­ی 10: 59.

- نجفی ابرندآبادی، علی حسین؛ هاشم بیگی، حمید. (۱۳۷۷). دانشنامه­ی جرم­شناسی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

- نقی زاده، محمد. (1381). تأثیر معماری و شهرسازی بر ارزشهای فرهنگی، نشریه­ی هنرهای زیبای تهران، شماره­ی 11: 8-65.

- Beavon, D., Brantingham, P.L., Brantingham, P.J., (1994). The influence of street networks on the patterning of property offenses in Clarke. R.V.(Eds), Crime Prevention Studies, Criminal Justice Press, Monsey, NY, Vol.2. Available on: http://www.popcenter.org/library-crime_prevention.htm

- Bennett, Trevor., (1986). Situational Crime Prevention From The Offender Perspective. In Heal & Laycoke

- Brown, B.B., Bentley, D. L. (1993). Residential burglars judge risk: the role of territoriality. Journal of Environmental Psychology, Vol. 13 No. 1.

- Clarke, R.V. (Ed.) (1997). Situational Crime Prevention: Successful Case Studies, 2nd ed., Harrow and Heston, New York, NY.

- Cozens, P.M., Hillier, D., Prescott, G. (2001), Crime and the design of residential property. Exploring the perceptions of planning professionals, burglars and other users. Property Management, (paper 2 of 2), Vol. 19 No.4.

- Cozens, P.M., Saville, G., Hillier D., (2005), Crime Prevention Through Environmental Design, Property Management, Vol. 23, No.15.

- Crowe, T. (2000), Crime Prevention Through Environmental Design: Applications of Architectural Design and Space Management Concepts. 2nd ed., Butterworth Heinemann, Oxford.

- Donovan, G.H., Prestemon, J.P, (2012). The Effect of Trees on Crime in Portland, Oregon, Environment and Behavior January, 44: 3-30

- Herzog, T.R., Hayes, L.J., Applin, R.C., Weatherly, A.M, (2011). Compatibility: An Experimental Demonstration, Environment and Behavior January, 43: 90-105

- Home, R., Bauer, N., Hunziker, M, (2010). Cultural and Biological Determinants in the Evaluation of Urban Green Spaces, Environment and Behavior July, 42: 494-523

- Pettersson, G. (1997), Crime and mixed-use development, in Coupland, A. (Eds), Reclaiming the City: Mixed Use Development, Spon, London.

- Spelman, W. (1993), Abandoned buildings: magnets for crime? Journal of Criminal Justice, Vol. 21 No.3.

- Wekerl.G.R, Whitzman. C. (1994), Safe Cities; Guidelines for Planning, Designing and Management, Van Nostrand Reinhold, Canada.

- Wilson, J.Q., Kelling, G.L. (1982), The police and neighbourhood safety “Broken windows”. The Atlantic Monthly, Vol. 3 No.2.