بررسی کارکرد تمثیل در آثار ادبی تعلیمی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 2، دوره 5، شماره 18، شهریور 1392، صفحه 23-46   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

ادب تعلیمی یکی از انواع ادبی است که از ساحت اخلاقی و آموزش ویژه‌ای سخن می‌گوید. آنچه در آثار ادبی تعلیمی، تعلیم و پند و اندرزهای اخلاقی را حلاوت بخشیده است و تأثیرگذاری آن را دو چندان ساخته است، استفاده از ابزار کارآمد تمثیل است که با بسامدی درخور توجه در متون تعلیمی ادبی نمود یافته است. پدید آورنده آثار تعلیمی برای تقریر و توضیح مطلب اخلاقی خود یا ایضاح و تثبیت آن در ذهن مخاطب از این شیوه‌ی ادبی بهره می‌جوید. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که کاربرد فراوان تمثیل در آثار ادبی تعلیمی، حاکی از ارتباطی دوسویه میان تعلیم و تمثیل است به گونه‌ای که گوینده با تمثیل، بر مفاهیم اخلاقی که غالباً مطلبی معقول و غیر حسی‌اند تأکید کرده، با تصریح آن، مخاطبان خود را که غالباً از مردمان عامی‌اند، متوجه آن می‌کند. با تکیه بر نتایج حاصل از این تحقیق می‌توان گفت که تمثیل یکی از مختصات و ویژگی های آثار تعلیمی ادبی است و نمی‌توان آن را صنعت ادبی (البته در این نوع  از آثار) نامید.

کلیدواژه‌ها

ادب تعلیمی؛ تمثیل؛ تشبیه تمثیلی؛ استعارة تمثیلی؛ حکایت تمثیلی