غزل فارسی و آموزه‌های ملامتی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 1، دوره 5، شماره 17، خرداد 1392، صفحه 1-24   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

در تذکره‌ها و آثار عرفانی همواره از ملامتیه به عنوان گروهی از اهل تصوف و عرفان یاد می‌شود و در شرح احوال و آثارشان به بیان چند اصل مورد تأکید ملامتیه و برشمردن چند نام و لقب به عنوان اهل ملامت اکتفا می‌گردد و آن‌چنان‌که شایسته جایگاه برجسته و تأثیرگذار اندیشه‌های ملامتی در پهنة ادب پارسی است. به تبیین نقش ایشان پرداخته نمی‌شود و زمینه‌های باورهای ایشان در بدنة عرفان اسلامی بررسی نمی‌گردد. در این مقاله در پی اثبات آنیم که غزل فارسی از آغاز به ابزاری برای تعلیم آموزه‌های ملامتی بدل شده است و نگارش این مقاله، در واقع گامی است در مسیر بازشناسی هویت فرهنگی و ادبی ملامتیان و یافتن رد تأثیر شگرف آموزه‌ها و باورهای ایشان در غزل فارسی و به ویژه بنیان‌گذاری گونه‌ای از غزل با عنوان «قلندریات».

کلیدواژه‌ها

ملامتیه؛ شیوه‌های تعلیم؛ غزل؛ قلندریات