بررسی دیدگاه‌های تربیتی ایرانیان باستان در قابوس‌نامه

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 3، دوره 5، شماره 17، خرداد 1392، صفحه 51-86   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

قابوس‌نامه کتابی است به پارسی که مؤلف آن عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر آن را برای فرزندش گیلانشاه در 44 فصل نوشته است که اگر بخواهد پس از پدر حکومت کند و یا از روی اضطرار کاری دیگر انتخاب کند، بداند چگونه وظایف خود را انجام دهد.
عنصرالمعالی در این کتاب پند‌های تربیتی بسیاری را از قول حکیمان و یا با لفظ «گفته‌اند» آورده است که گوینده آنها معلوم نیست و صاحب نظرانی که به شرح و تحلیل قابوس‌نامه پرداخته‌اند نیز به نام گوینده این سخنان حکیمانه اشاره‌ای نکرده‌اند. با تأمل در حکمت‌هایی که در منابع عربی از ایرانیان قبل از اسلام نقل شده است، معلوم می‌گردد که بسیاری از این سخنان متعلق به حکیمان ایرانی است و یا دست کم در ایران باستان رایج و شناخته شده بوده است.
در این مقاله علاوه بر معرفی بیش از 40 پند اخلاقی و تربیتی ایرانی که در قابوس‌نامه بی نام و نشان آمده و در منابع عربی به ایرانیان نسبت داده شده است، نقش دیدگاه‌های تربیتی ایران باستان و تأثیر آن را در قابوس‌نامه نشان می‌دهیم.

کلیدواژه‌ها

قابوس‌نامه؛ عنصرالمعالی؛ فرهنگ ایران باستان؛ تعلیم و تربیت؛ منابع عربی