واکاوی «حکایت ایاز» مولانا با تکیه بر آراء یونگ و فروید

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 2، دوره 8، شماره 30، مرداد 1393، صفحه 29-44   

نویسندگان

مهدی ممتحن¹؛ مهدی رضا کمالی بانیانی²

¹* عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد جیرفت(دانشیار).

²دانشجوی دکتری تخصصی زبان و ادبیات فارسی.

چکیده

از دهه1920 به بعد نقد روان‌کاوانه، سبک گستـرده‌ای از نقـد روان‌شـناختی بوده که فرضیات آن توسط زیگموند فروید(مؤسس مکتب پسیـکانالیز) بنیـان گذارده شـده است. در بیـان تحـولات روانشـناختی، سـاختار ارائـه‌شده توسط فروید دارای سـه نقش برجستـه بود: نهـاد (id)، مـن (Ego) و فرامـن (superego). این سـه طبـقه ساختار شخصیتی هر فرد را به وجود می‌آورنـد و با واکـاوی موشکافانه هر یک از این مراحـل می‌توان به فردیت و روان شخص در هر لحظه زمانی پی برد. تأثیر اندیشه‌های مولانا بر سبک «مثنوی» بسیار شبیه به تأثیری است که فلسفه اشراقی هانریبرگسون و آرای او درباره زمان بر جریان رمـان نویسـی قرن حاضر و ظـهور سبـک جریان سیـال ذهن گذاشتـه است. جریان‌های دیالکتیک و پارادوکسیکال خودآگاهی و ناخودآگاهی در مسیر داستان‌سـرایی مولانا، سبب گـذر وی از مراحل سه‌گانه روان‌شناسی و پایایی ردپایی این تضاد در داستان‌های «مثنـوی» گردیـده است. از این رو در این مقاله به واکاوی درگیری‌های ذهنی مولانا در حکایت «ایاز» در تطبیق با آراء یونگ و فروید پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

خودآگاهی؛ ناخودآگاهی؛ مولانا؛ درگیری‌های ذهنی

مراجع

آبرامز، مایر هاوارد. 1384ش، فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمه سعـید سـبزیان، تـهران: رهنما.

آتش سودا، محمد علی. 1382ش، رؤیای بیداری، فسا: دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا.

انوری گیوی، حسن. 1379ش، دستور زبان فارسی 2، ویرایش دوم، تهران: فاطمی.

ایدل، لیون. 1367ش، قصه روان‌شناختی نو، ترجمه ناهید سرمد، چاپ اول، تهران: شباویز.

پالمر، مایکل. 1388ش، فروید، یونگ و دین، ترجمه محمد دهگان پور و دکتر غلامرضا محمودی،تهران: رشد.

پور نامداریان، تقی. 1354ش، رمز و داستان‌های رمزی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.

پورنامداریان، تقی. 1380ش، در سایه آفتاب: شعر فارسی و ساخت شکنی در شعر مولوی،تهران: سخن.

شمیسا، سیروس. 1378ش، نقد ادبی، چاپ اول، تهران: فردوسی.

راسی، ارنست لارنس. 1368ش، رؤیاها و رشد شخصیت، ترجمه دکتر فرنود مهر و پروانه میلانی، چاپ دوم، تهران: ویس.

عباسی داکانی، پرویز. 1372ش، شرحی بر قصه غربت غربی، ادبیات داستانی، ش 8.

فرشید ور، خسرو. 1382ش، دستور مفصل امروز بر پایه زبان‌شناسی جدید، تهران: سخن.

کزازی، میر جلال الدین. 1379ش، نامه باستان: ویرایش و گزارش شاهنامه فردوسی، جلد دوم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).

همایی، جلال الدین. 1369ش، مولوی نامه، چاپ اول، تهران: نشر هما.

یونگ، کارل گوستاو. 1359ش، انسان و سمبل‌هایش، ترجمه ابوطالب صارمی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.

یونگ، کارل گوستاو. 1376ش، یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمه داریوش هنرجوی، تهران: مرکز.

Abrams,Mayer haward, 1912, A glossary of literary terms, Eight Edition, United state: Thomson.

 

مقالات

اسعد، محمدرضا. 1391ش، «تطبیق تله پاتیکی آرکی تایپ شب در اشعار سهراب سپهری و رابیندرانات تاگور، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، دانشگاه آزاد جیرفت، سال 6، شماره 24: صص61-31.