بررسی پیکربندی بافتی گلستان

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 4، دوره 6، شماره 24، اسفند 1393، صفحه 101-130   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

بافت زمینه‏ای است که متن در آن آفریده و فهمیده می‏شود. این زمینه محیط، زمان و مکان (بافت موقعیت) یا واژه‏ها و عبارات اطراف هر واژه (بافت زبانی) را در بر می‏گیرد. دربارة بافت موقعیت، مسأله این است که  در متون کهن به ویژه متون ادبی که دریافت بی‌واسطة بافت موقعیت ممکن نیست، چگونه می‏توان بخش‌هایی از آن را بازسازی کرد. هلیدی و حسن (۱۹۸۵) بر این باورند که سه سازه در ساخت این موقعیت یا همان عوامل برون زبانی مؤثر در خلق متن نقش دارند و می‏توان با آن‌ها، بافت موقعیت را توصیف کرد. از این منظر سه مؤلفة زمینة سخن، فحوا یا عاملان سخن و شیوة سخن به عنوان سه نقطة ورود به هر موقعیتی تلقی می‎‏شوند و از میان گزینه‏های موجود امکان گزینش سبکی را به دست می‏دهند. از ترکیب هر یک از گزینه‏ها با دیگری، ویژگی‌های منفردی در متن ایجاد می‏شود. مجموع این سه عامل پیکربندی بافتی نام دارد که نقشی اساسی در وحدت ساختاری متن دارد و استمرار در آن، متنی یکپارچه خلق می‏کند. در این پژوهش تلاش شده ابتدا بافت و سازه‏های پیکربندی بافتی تبیین شود؛ سپس با این ابزار، سازه‏های موقعیت و اجزای پیکربندی بافتی گلستان بررسی شود. بدین منظور همة عوامل قابل بررسی و نیز شگردهای سعدی و عوامل زیبایی شناختی مؤثر در القای مفهوم بیان شد و در نتیجه مشخص شد پیکربندی بافتی گلستان عامل انسجام متن و تداوم ارتباط خوانندگان در قرون متمادی با متن کتاب است.

کلیدواژه‌ها

گلستان سعدی؛ بافت؛ پیکربندی بافتی

مراجع