آمیختگی ادبیات تعلیمی با ادبیات عرفانی در تمهیدات عین القضات همدانی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 5، دوره 6، شماره 24، اسفند 1393، صفحه 131-148   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

عین القضات همدانی، عارف ایرانی قرن پنجم و ششم هجری است که قلم توانا و ذهن و اندیشه پویا و جوّال خود را برای نگاشتن آثار فلسفی- عرفانی به کار برده است. اگرچه بی پروایی و سبک فلسفی‌اش در نهایت او را به پای دار کشید اما نوشته‌های او به خصوص کتاب «تمهیدات» وی، سندی مستدل برای عرفان و ادبیات کهن ایران زمین شد. «تمهیدات» اگرچه از متون عرفانی به شمار می‌رود اما از آنجا که به بیان شرایط سلوک و آداب مرید و خصایص پیر می‌پردازد، مبانی تعلیمی بسیاری را بیان کرده است. صوفیه که به واقع هدف خلقت را محبت و عشق‌ورزی می‌دانند، محبت به انسان را زمینه‌ساز محبت خداوند به شمار می‌آورند؛ این گونه است که در تفکر صوفی، تعلیم هم با محبت گره می‌خورد و در حقیقت، آداب شناخت و خودسازی و حقیقت جویی همگی برگرفته از عشق و برای وصول به محبت است. در این مقاله جنبه‌های تعلیمی این اثر گرانقدر بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تعلیمی؛ عین القضات همدانی؛ تمهیدات؛ نقد اجتماعی؛ زهد؛ اخلاق عرفانی

مراجع