ویژگی‌های مشترک دو اثر حماسی ایران و آلمان

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 3، دوره 8، شماره 32، بهمن 1393، صفحه 55-77   

نویسندگان

مهدی ممتحن¹؛ کامبیز صفیئی²

¹عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد جیرفت(دانشیار).

²دکترای زبان و ادبیات آلمانی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران.

چکیده

حماسه شاید قدیمی‌ترین ژانر و گونه روایی نباشد، اما به یقین مسلط‌ترین ژانر در تمام دوره‌های باستان و سده‌های میانی بوده است. حماسه و اسطوره در تمام فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌ها، چه به صورت شفاهی و چه به صورت نوشتاری دیده می‌شود. حماسه‌ها از اسطوره‌ها تغذیه می‌کنند و در بعضی فرهنگ‌ها ادامه آن‌ها هستند. ادبیات جهان سرشار از عناصر حماسی- اسطوره‌ای است. این مسأله در مورد ادبیات حماسی ایران و آلمان نیز در «شاهنامه» و «سرود نیبلونگن» به خوبی قابل مشاهده است. هر دو اثر به لحاظ زبانی و فرهنگی زیرمجموعه زبان‌های هندو-ژرمنی می‌باشند و در آن‌ها عناصر مشترک فراوانی به چشم می‌خورد. در این جستار نگارندگان سعی دارند ابتدا به پیشینه تاریخی هر دو اثر پرداخته و سپس به شکل مفصل به بررسی و مقایسه اَبر قهرمان- پهلوان(رستم و زیگفرید)، جهان‌بین، تفاوت دیدگاه و نیز ویژگی‌های مشترک حماسی این دو اثر جاودان در ادبیات حماسی ایران و آلمان بپردازند.

کلیدواژه‌ها

پهلوان؛ اَبرقهرمان؛ زیگفرید؛ رستم؛ سرود نیبلونگن؛ شاهنامه

مراجع

اسلامی ندوشن، محمدعلی. 1386ش، داستان داستان‌ها، چاپ هشتم، تهران: شرکت سهامی انتشار.

اسلامی ندوشن، محمدعلی. 1376ش، زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، چاپ هفتم. تهران: آثار.

البرزی، پرویز. 1388ش، زبان‌شناسی جمله، چاپ اول، تهران: انتشارات پایزه.

بیرونی، ابوریحان. 1923م، الآثار الباقیة عن القرون الحالیة، آلمان: لایپزیک.

دهمرده، برات. 1388ش، تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره سامانیان، دیلمیان و غزنویان، چاپ اول، تهران: دانشگاه پیام نور.

ریاحی، محمد امین. 1375ش، فردوسی، چاپ اول، تهران: طرح نو.

زرین کوب، عبدالحسین. 1378ش، دو قرن سکوت، چاپ نهم، تهران: سخن

سرامی، قدمعلی. 1378ش، از رنگ گل تا رنگ خار، تهران: چاپ سوم، انتشارات علمی و فرهنگی.

سعادت، اسماعیل. 1381ش، سرود نیبلونگن، چاپ دوم، تهران: سروش.

سیدحسینی، رضا. 1376ش، مکتب‌های ادبی، چاپ یازدهم، جلد اول، تهران: انتشارت نگاه.

سعدی، مصلح الدین. 1377ش، گلستان سعدی، به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات خوارزمی.

صفا، ذبیح الله. 1363ش، حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.

لیچنستاید، رابرت. 1991م، نیبلونگن لید، آمریکا: ادوین ملن پرس.

مولر، جان دریک. 2002م، نیبلونگن لید، برلین: اریش اشمیت.

ولایتی، علی اکبر. 1392ش، دانشنامه جوانمردی(فتوت)، جلد اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.

همایی، جلال الدین. 1375ش، تاریخ ادبیات ایران، تهران: هما.

حامدی، گلناز. 1383ش، «اسطوره و ادبیات»(مجموعه مقالات)، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).

 

Golther, Wolfgang.(2011) Germanische Mythologie. Marixverlag GmbH, Wiesbaden.

Müller, Jan-Derk.(2002) Das Nibelungenlied. Berlin: Erich Schmidt.

 

مقالات و پایان‌نامه‌ها

پنجه شاهی، پرستو. 1389ش، «بررسی تطبیقی نبرد پدر و پسر در دو افسانه ژرمنی؛ رستم و سهراب/ هیلد براند و هادو براند» ایرانی، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، دانشگاه آزاد جیرفت، سال پنجم، شماره 16: صص 117-99.

رحمانی مفرد، الهام. 1390ش، «بررسی تطبیقی نیکی و پلیدی در دو حماسه شاهنامه فردوسی و سرود نیبلونگن»، فصلنامه پژوهش ادبی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، شماره بیست و دوم.

فرهادی، فرحناز. 1387ش، «مقایسه شاهنامه(قسمت اساطیری) با حماسه نیبلونگن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران.