ملازمت «انسان» و «خرد» در شعر ناصرخسرو و ابوالعلاء

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 6، دوره 8، شماره 32، بهمن 1393، صفحه 113-128   

نویسندگان

مهدی ماحوزی¹؛ کیمیا تاج نیا²

¹عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن، ایران. .

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن، ایران.

چکیده

میان ناصرخسرو قبادیانی و ابوالعلاء معری مشابهت‌های فکری و گرایش‌های مشترک مذهبی بسیار است. توجه و شوق به تجربه زندگی عقلی و وجدانی که از آثار هر دو پیداست امکان واکاوی یک موضوع مشترک در اندیشه و شعر ایشان را ممکن می‌سازد؛ به ویژه آن که «انسان و ارتقای حیات روحی و باطنی آن» از محورهای اساسی فکر و شعر آن دو به شمار می‌آید. در این نوشتار کوشیده‌ایم تا ضمن تبیین جایگاه «خرد» در کارنامه انسان شناختی شعر ناصرخسرو و ابوالعلاء به طرح مواضع مشترک آن‌ها در مواجهه با موضوع خرد و استخراج زمینه‌های همسان فکری آن دو در این باب بپردازیم و به نظرگاه مشترک هر دو حکیم در باب ملزومات خرد یعنی سخن و علم هم اشاره کنیم.

کلیدواژه‌ها

ناصرخسرو؛ ابوالعلاء معری؛ انسان؛ خرد؛ سخن؛ علم

مراجع

قرآن کریم.

احسن، عبدالشکور. 1355، یادنامه ناصرخسرو(مجموعه مقالات به مناسبت هزارمین سال ولادت ناصرخسرو)، چاپ اول، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.

الفاخوری، حنّا. 1361، تاریخ ادبیات عربی،  ترجمه عبدالمحمد آیتی، چاپ اول، تهران: انتشارات توس.

پشت‌دار، علی‌محمد. 1385، ناصرخسرو و ادب اعتراض(جلوه‌های آزادگی و ادب اعتراض در دیوان ناصرخسرو)، انتشارات فرهنگ صبا: تهران.

چناری، امیر. 1385، اشعار ابوالعلاء معرّی، چاپ اول، تهران: انتشارات زوّار.

سجستانی، ابویعقوب. 1358، کشف المحجوب، با مقدمه هانری‌کربن، چاپ اول، تهران: انجمن ایران‌شناسی فرانسه.

درگاهی، محمود. 1378، سرود بیداری، انتشارات امیرکبیر: تهران.

دشتی، علی. 1386، تصویری از ناصرخسرو، چاپ دوم، تهران: انتشارات زوّار.

طاهری مبارکه، غلام محمّد. 1375، سلام باد بر خرد، چاپ اول، تهران: انتشارات نقش جهان.

ماحوزی، مهدی. 1374، شرح مخزن الاسرار، چاپ اول، تهران: انتشارات اساطیر.

محقق، مهدی. 1368، تحلیل اشعار ناصرخسرو(به انضمام پنج پیوست)، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

مسکوب، شاهرخ. 1371، چند گفتار در فرهنگ ایران، چاپ اول، تهران: نشر زنده‌رود.

معرّی، ابوالعلاء. 1412ق، دیوان لزوم ما لا یلزم، چاپ اول، بیروت: انتشارات الجیل.

ممتحن، مهدی. 1384، ابوالعلاء معرّی در گستره ادب و فلسفه، چاپ اول، جیرفت: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.

ناصرخسرو. 1370، دیوان، به تصحیح مجتبی مینوی_ مهدی محقّق، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

هانسبرگر، آلیس‌سی. 1390، ناصرخسرو لعل بدخشان(تصویری از شاعر، جهانگرد و فیلسوف ایرانی)، ترجمه فریدون بدره‌ای، چاپ دوم، تهران: انتشارات فرزان.