مطالعه ژئوشیمی عناصر خاکی کمیاب و ترکیب دولومیت‌های کانسار اپی‌ژنتیک فلوریت- باریت آتش‌کوه (جنوب دلیجان)

ژئوشیمی

مقاله 4، دوره 3، شماره 3، خرداد 1393، صفحه 213-224

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

ابراهیم طالع فاضل

چکیده

ذخیره فلوریت- باریت آتش‌کوه در جنوب‌ دلیجان (استان مرکزی) نمونه‌ای از ذخایر اپی‌ژنتیک- گرمابی است که در سنگ میزبان آهک، آهک دولومیتی، شیست و اسلیت‌های سازند شمشک و بادامو با گستره زمانی ژوراسیک پیشین تا میانی شکل گرفته است. کانی‌سازی فلوریت در منطقه در دو رگه اصلی با طول متوسط 150 متر و ضخامت متغیر 5/0 تا 3 متر در شکستگی‌هایی با راستای شرقی- غربی و شیب بیش از °70 رخ داده است. فلوریت و باریت به عنوان کانی‌های اصلی رگه‌ها با ساخت و بافت‌های پرکننده فضای‌خالی، برشی، حفره‌ای و دانه‌پراکنده دیده می‌شوند. کانی‌های فرعی در رگه‌ها نیز شامل هماتیت، گالن، پیریت و کالکوپیریت است. بر اساس مطالعات سنگ‌نگاری، سه نوع دولومیت شامل دولومیت‌های ریزبلور، متوسط بلور و دولومیت‌های درشت بلور دارای منطقه‌بندی در رگه‌های کانه‌زا تشخیص داده شد. در این میان، دولومیت‌های دارای منطقه‌بندی، بیشترین فراوانی را در اطراف رگه‌های کانه‌دار مرتبط با مناطق گسلی دارند که در اغلب موارد سیمان شکستگی‌ها در بخش برشی کانسنگ را تشکیل داده‌اند. ترکیب شیمیایی دولومیت‌های دارای منطقه‌بندی، حاکی از حضور عناصر فرعی مانند Na (میانگین ppm 170)، Mn (میانگین ppm 620)، Fe (میانگین ppm 7670)، Ba (میانگین ppm 1120)، Sr (میانگین ppm 88) و نسبت Ca/Mg مولار بین 0/1 تا 3/1 در تغییر است. بررسی نسبت La/Lu و الگوی بهنجار شده عناصر خاکی کمیاب نسبت به کندریت در فلوریت‌ها و سنگ میزبان کانی‌سازی، نوعی غنی‌شدگی در موقعیت عناصر خاکی کمیاب سبک (LREE) در مقایسه با عناصر خاکی کمیاب سنگین (HREE) را نشان می‌دهد. این ویژگی ناشی از مهاجرت REE از منشاً اولیه در شرایط دما بالا و pH پایین است. علاوه براین، تهی‌شدگی Ce در فلوریت‌های منطقه آتش‌کوه، گویای تشکیل آنها از یک سیال کاهیده است که حضور کانی‌های سولفیدی گالن، پیریت و کالکوپیریت در منطقه نشانگر این مطلب است. مقادیر بالای عناصر فرعی Mn، Fe و Ba در ترکیب دولومیت‌های درشت بلور دارای منطقه‌بندی و بررسی نسبت‌های Tb/Ca در برابر Tb/La در کانسنگ فلوریت، گویای تشکیل رگه‌های فلوریت- باریت ± سولفید کانسار آتش‌کوه مرتبط با محیط‌های گرمابی است.

کلیدواژه‌ها

فلوریت- باریت؛ ژئوشیمی عناصر خاکی کمیاب؛ اپی‌ژنتیک- گرمابی؛ دولومیت؛ آتش‌کوه