بررسی و تبیین ذکر در سوره انشراح

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 6، دوره 5، شماره 19، آبان 1393، صفحه 91-107   

نویسندگان

مهدی ممتحن¹؛ بدیع اله صدری²

¹* عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد جیرفت(دانشیار).

²** دانشجوی کارشناسی ارشد عرفان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان.

چکیده

ذکر و یاد خداوند پاسخگوی ندای فطرت است. چراکه فطرت انسان با عشق به خداوند سرشته شده است. همه تلاش‌های آدمی برای یافتن حقیقت وجود خویش و شناخت منبع هستی است، تا هم شکر او را به جای آورده باشد و هم منعم واقعی را بشناسد و هم با ذکر و یاد او خود را در جریان فیض او قرار دهد و خویشتن را از نقایص برهاند. یکی از آیاتی که در آن واژه ذکر به کار رفته است آیه 4 سوره انشراح است. تفاسیر مختلفی در مورد ذکر در آیه ﴿وَرَفَعْنَا لَکَ ذِکْرَکَ﴾ بیان شده و در این نوشتار با روشی توصیفی – اسنادی و بررسی تفاسیر مختلف بدین نتیجه می‌رسیم که منظور از ذکر در این آیه، شخص پیامبر(ص) و بلندآوازه کردن ایشان و قرین شدن نام پیامبر با نام خدا در نمازهای پنج‌گانه و آسان شدن امر رسالت بر پیامبر می‌باشد که تمامی این امور عطای ویژه خداوند بر پیامبر(ص) است.

کلیدواژه‌ها

حقیقت ذکر؛ مراتب ذکر؛ شأن نزول آیه 4 سوره انشراح

مراجع

کتابنامه

قرآن کریم.

نهج البلاغه.

امین، نصرت. بی تا، مخزن العرفان فی تفسیر القرآن المجید، اصفهان: انتشارات انجمن حمایت از خانواده‌های بی سرپرست.

آلوسی، سید محمود. 1415 ق، روح المعانی فی التفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.

جوادی آملی، عبدالله. 1378ش، تفسیر موضوعی قرآن کریم (فطرت در قرآن)، تنظیم و ویرایش محمدرضا مصطفی پور، قم: اسراء.

حسینی همدانی، حسین. 1380ش، تفسیر انوار درخشان، تحقیق محمد باقر بهبودی، تهران: انتشارات کتابفروشی لطفی.

خرمشاهی، بهاء الدین. 1377ش، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران: گلشن.

خلخالی، ادهم. 1359ش، لطایف المواقف، تهران: چاپ انتشارات مولی.

دانش پژوه، منوچهر. 1379ش، فرهنگ اصطلاحات عرفانی، تهران: فرزان.

دهخدا، علی اکبر. بی تا، فرهنگ لغت، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران: سیروس.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1387ق، مفردات راغب، ترجمه حسن خداپرست، قم: دفتر نشر نوید اسلام.

زمخشری، محمود. بی تا، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.

سجادی، سید جعفر. 1379ش، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

صفی علی‌شاه. 1385ش، شرح جامع و تفسیر عرفانی و منظوم قرآن، به اهتمام دکتر علیرضا منجمی، قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی أبا صالح.

قرشی، سید علی اکبر. 1386ش، تفسیر أحسن الحدیث، تهران: ناشر بنیاد بعثت.

نووی جاوی، محمد بن عمر. 1417 ق، مراح البید لکشف معنی القرآن المجید، تحقیق محمد امین الصناوی، بی جا: دارالکتب العلمیه.

همدانی، عبدالصمد. 1370ش، بحرالمعارف، تحقیق و ترجمه حسین استاد ولی، تهران: انتشارات حکمت.

 

مقالات

عمادی استر آبادی، صدیقه. 1388. «بررسی ابعاد خلق عظیم پیامبر اعظم (ص) عصاره خوبی‌ها»، فصلنامه مطالعات قرآنی. س اول، ش1، صص101-123.