مفهوم آزادی در اندیشه حافظ و مولانا و تطبیق آن با تفکر اگزیستانسیالیسم

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 4، دوره 9، شماره 33، اردیبهشت 1394، صفحه 51-69   

نویسندگان

زهره وفایی فرد¹؛ میرجلال الدین کزازی²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک.

²استاد زبان و ادبیات فارسی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی.

چکیده

دو اندیشمند صحنه ادب ایران، مولانا و حافظ بسیار پیش‌تر از اندیشمندان باخترزمین در بسیاری از زمینه‌های فردی و اجتماعی انسان اندیشیده‌اند، و این اندیشه‌ها را با زبان هنری بیان کرده‌اند. یکی از این زمینه‌های فکری بحث آزادی و اختیار انسان است که از آن به عنوان مهم‌ترین حقیقت وجودی انسان، به عنوان خلیفه‌ خدا بر روی زمین، یاد می‌کنیم. در این مقاله نویسندگان ضمن تبیین اهمیت آزادی در آثار و اندیشه‌های حافظ و مولانا، سعی در بررسی شباهت و افتراق‌های نظریه‌ها و اندیشه‌های آنان در زوایای گوناگون وجود انسانی با نوع بیش انسان‌مدارانه در باخترزمین دارند. بر ‌آن‌ایم که اندیشه‌های متفکران باخترزمین را با اشعار مولانا و حافظ که آزادی به عنوان محور اصلی اندیشه‌های انسان‌مدارانه آنان قرار دارد، مورد بررسی قرار داده و با نگاهی تطبیقی اندیشه‌های آنان تحلیل شود.

کلیدواژه‌ها

مولانا؛ حافظ؛ ‌آزادی؛ انسان‌مداری؛ اگزیستانسیالیسم

مراجع

برلین، آیزایا. 1382، چهار مقاله درباره آزادی، ترجمه محمد موحد، ت‍ه‍ران‌: م‍ؤس‍س‍ه‌ ن‍ه‍ادگ‍ذاری‌ م‍طال‍ع‍ات‌ ع‍ل‍م‍ی‌ و پ‍ژوه‍ش‍ی‌ گ‍وی‍ا.‏

پورنامداریان، تقی. 1382، گمشده‌ لب دریا؛ تأملی در معنی و صورت شعر حافظ، تهران: سخن.

حافظ، شمس‌الدین محمد. 1369، دیوان، به کوشش خطیب رهبر، تهران: انتشارات صفی‌علیشاه.

خرمشاهی، بهاءالدین. 1387، شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ، تهران: سروش.

سارتر، ژان‌ ‌پل. 1380، اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمه مصطفی رحیمی، چاپ دهم، تهران: نیلوفر.

کزازی، میرجلال‌‌الدین. 1375، دیر مغان؛ گزارش بیست غزل حافظ بر پایه زیبا شناسی و باورشناسی، تهران: قطره.

کزازی، میرجلال‌‌الدین. 1378، پند و پیوند؛ گزارش بیست غزل حافظ بر پایه زیبا شناسی و باورشناسی، تهران: قطره.

مصلح، علی اصغر. 1368، تقریری از فلسفه‌های اگزیستانس، تهران: پ‍ژوه‍ش‍گ‍اه‌ ف‍ره‍ن‍گ‌ و ان‍دی‍ش‍ه‌ اس‍لام‍ی.‌

میل، جان استوارت. 1363، رساله‌ای درباره‌ آزادی، ترجمه‌ جواد شیخ‌ الاسلام، تهران: ‌انتشارات علمی و فرهنگی.

هاشم‌پور سبحانی، توفیق. 1381، مثنوی1و 2(رش‍ت‍ه‌ زب‍ان‌ و ادب‍ی‍ات‌ ف‍ارس‍ی‌)، چاپ سوم، تهران: دان‍ش‍گ‍اه‌ پ‍ی‍ام‌ ن‍ور‏‫.

 

مقالات

سیدی، سید حسین و سکینه صارمی گروی. 1392، «عشق، وطن و آزادی در اندیشه خلیل‌جبران و امین‌پور»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، دانشگاه آزاد جیرفت، دوره 7، شماره 26، صص 47-67.

کزازی، میرجلال الدین. 1380، دین و اسطوره، نشریه هفت آسمان، پاییز، شماره 11، صص 1-40.