بررسی مدارا، تساهل و تسامح در قصاید ناصر خسرو

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 5، دوره 7، شماره 26، شهریور 1394، صفحه 105-128   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حمید عالی کردکلایی¹؛ ارسلان احمدی²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور ساری

²کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

چکیده

جامعۀ بشری از آغاز تا به امروز گرفتار جنگ، کشتار، خشونت و قربانی نزاع‌های مختلف قومی، دینی و سیاسی بوده‌است. یک‌سویه‌نگری‌های انجام‌گرفته، نبود مدارا، تساهل و تسامح در نابودی سرمایه‌های انسانی، فرهنگی و اجتماعی، نقش اصلی را داشته‌است. مدارا و تحمّل یکی از حلقه‌های مغفول‌ماندۀ اخلاقیّات در تاریخ اجتماعی بسیاری از ملل جهان است. شناخت و بازنگری آرای گذشتگان در متون ادبی به عنوان آینه و سامان‌دهندۀ جامعه می‌تواند ما را در کاهش یا حلّ چالش‌های فرارو در عرصه‌های داخلی و خارجی کمک کند. نویسندگان مقاله درصددند تا تحمّل و مدارا را به‌ عنوان یکی از الگوهای اخلاق اجتماعی در قصاید حکیم ناصرخسرو قبادیانی بررسی و تحلیل کنند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که موضوع مدارا، به شکل‌های گوناگون از سوی شاعر خِرد به تصویر کشیده شده است. علی رغم سفارش‌های این شاعر به رعایت تحمّل و مدارا، به علّت غلبۀ تعصّب، تحجّر، جزم‌اندیشی و... گسترش آن در جامعۀ عصر ناصرخسرو، امکان‌پذیر نبوده‌است و سرانجام کار شاعر به حذف، راندن و تاراندن انجامیده است.

کلیدواژه‌ها

اخلاق اجتماعی؛ مدارا؛ تسامح؛ تساهل؛ قصاید ناصرخسرو