تطبیق «لامیة العرب» و «لامیة العجم» در ترسیم هنجارهای اخلاقی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 9، دوره 9، شماره 34، مرداد 1394، صفحه 199-215   

نویسندگان

عباس اقبالی¹؛ معصومه حسین‌پور²

¹عضو هیأت علمی گروه عربی دانشگاه کاشان(دانشیار).

²دانشجوی دکتری ادبیات عربی دانشگاه کاشان.

چکیده

شعر به مثابه رسانه دیرین ادبی، بسیاری از هنجارهای اخلاقی را بازگو می‌کند. در پیشینه این رسانه دو قصیده مشهور «لامیة العرب» و «لامیة العجم» بازتاب‌دهنده فرهنگ؛ هنجارها و ناهنجاری‌های رفتاری دو نسل و دو جامعه متفاوت یعنی دوره جاهلی و عصر عباسی است. در این جستار معلوم گشته که «لامیة العرب» در پردازش هنجارها، بیش‌تر تصویری هنری از خلق و خوی حاکم بر جامعه جاهلی و شخصیت شنفری است، ولی «لامیة العجم» آیینه حکمت‌های برگرفته از آموزه‌های دینی و مثل‌های رایج عصر طغرایی است، و استدلال و برهان قراردادن حکمت‌ها وجه امتیاز سروده طغرایی بر قصیده شنفری را ثابت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

بردباری؛ عزت نفس؛ قناعت؛ رازداری؛ بینامتنی

مراجع

قرآن کریم.

نهج البلاغه.

آمدی، محمد. 1366، شرح غرر الحکم و درر الکلم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

ابن عمر البغدادی، عبدالقادر. بی‌تا، خزانة الادب، بیروت: دار صادر.

البستانی، فؤاد أفرام. 1968م، المجانی الحدیثة، بیروت: دار المشرق.

بیهقی، احمد بن حسین. 1424ق، السنن الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.

سجادی، سید جعفر. 1369ش، نقد تطبیقی ادبیات ایران و عرب، تهران: آرین.

الشایب، بی‌تا، تاریخ الشعر السیاسی إلی منتصف القرن الثانی، بیروت: دار القلم.

الشنفری،عمر بن مالک. 1417ق، دیوان الشنفری، جمعه و حققه و شرحه إمیل بدیع یعقوب، الطبعة الثانیة، بیروت: دار الکتاب المغربی.

صفدی، الشیخ صلاح الدین خلیل بن ایبک. 1990م، الغیث المسجم فی شرح لامیة العجم، الطبعة الثانیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.

الفاخوری، حنا. 1378، تاریخ الأدب العربی، تهران: انتشارات طوس.

الکاشانی، فیض. 1989م، الحقائق فی محاسن الأخلاق، بیروت: دار البلاغه.

الماغوسی، ابی جمعه سعید. 2009م، ایضاح المبهم فی لامیة العجم، دراسه و تحقیق الدکتور محمد مسعود جبران، الطبعة الاولی، بیروت: دار المدار الاسلامی.

مروه، محمدرضا. 1998م، الصعالیک فی العصر الجاهلی اخبارهم و اشعارهم، بیروت: دار الکتب العلمیه.

معالیقی، منذر. 1408ق، ادب عرب الجاهلیه و الاسلام، الطبعة الاولی، بیروت: دار الکتاب العربی.

هاشملو، محمدرضا. 1383ش، بررسی و نقد اشعار صعالیک، چاپ اول، انتشارات دانشگاه گیلان.

 

مقالات

اکبری بیرق، حسن و رقیه خانمحمدزاده. «تأثیرپذیری تفکر اخلاقی صادق هدایت از فلسفه نیچه»، مجله مطالعات ادبیات تطبیقی، سال هشتم، شماره 29، بهار 1393، صص 87.

ممتحن، مهدی و محبوبه بهمنی. «بررسی تطبیقی اندیشه‌های اقبال لاهوری و امیرالشعرا شوقی»، مجله مطالعات ادبیات تطبیقی، سال ششم، شماره 24، زمستان 1391، صص:7-30.