شهر و روابط اجتماعی: بررسی ارتباط میان میزان انزوای‌ اجتماعی و سطح حمایتی اجتماعی دریافتی با میزان تجربه‏ ی احساس‌تنهایی (مورد مطالعه: شهروندان تهرانی)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 4، دوره 5، شماره 16، آذر 1394، صفحه 87-118   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

از جمله آسیب‌های مخدوش‌کننده‏ی ایده‌ی روابط ‌اجتماعی، پدیده‌ی انزوای ‌اجتماعی و کاهش حمایت ‌اجتماعی ناشی از سیّالیت و تضعیف پیوند‌های اجتماعی در جامعه‌ی مدرن است که به ‌نوبه‌‌ی خود، شیوع و توسعه‌ی پدیده‌ی احساس‌تنهایی را به همراه دارد بنابراین مطالعه‌ی حاضر برای بررسی ارتباط میان میزان انزوای‌اجتماعی و سطح حمایتی‌اجتماعی دریافتی با میزان تجربه‌ی احساس ‌تنهایی هدف‌گذاری شده است. حجم ‌نمونه‌ی مورد بررسی که دربرگیرنده‌ی شهروندان 18+ سال کلانشهر‌تهران است که به روش پیمایشی و با ابزار پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفته‌اند. پاسخگویان مورد‌ مطالعه با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای‌ چند‌مرحله‌ای برگزیده شده و مقیاس‌‌های به کار گرفته‌ شده از اعتبار و پایایی مطلوبی برخوردار هستند. توصیف داده‌ها به وسیله‌ی نرم‌افزار spss₁₆ نشان می‌دهد که میانگین متغیرهای انزوای ‌اجتماعی، حمایت ‌اجتماعی و احساس ‌تنهایی در حجم ‌نمونه به ترتیب عبارتند ‌از: 94/62 ، 60/61 و 13/36 (100). تحلیل‌های آماری نیز بیانگر آن هستند که رابطه‌ای معنادار و منفی میان میزان انزوای ‌اجتماعی و سطح حمایت ‌اجتماعی دریافتی و میان سطح حمایت ‌اجتماعی دریافتی و میزان تجربه‌ی احساس ‌تنهایی وجود دارد. همچنین یافته‌ها نشان می‌دهند که با افزایش میزان انزوای ‌اجتماعی عینی، بر سطوح تجربه‌ی احساس‌تنهایی ذهنی افزوده می‌گردد و نتایج تحلیل رگرسیونی‌ چند‌ متغیره‌ی عوامل مؤثر بر احساس ‌تنهایی نیز بیانگر آن است که متغیر روابط‌ خانوادگی بیشترین تأثیر‌ مستقیم را بر احساس ‌تنهایی بر جای می‌گذارد. واژه‌های کلیدی: روابط‌ اجتماعی، انزوای اجتماعی، حمایت اجتماعی، احساس تنهایی، روابط 

کلیدواژه‌ها

روابط‌ اجتماعی؛ انزوای اجتماعی؛ حمایت اجتماعی؛ احساس تنهایی؛ روابط

مراجع

-         امیرکافی، ‌مهدی. (1383).‌ طراحی‌الگوی ‌جامعه‌شناختی انزوای ‌اجتماعی در‌ شهر ‌تهران، رساله‌ی دکتری رشته‌ی ‌جامعه‌شناسی، دانشگاه تربیت‌ مدرس.

-         چلبی،‌ مسعود. (1375). ‌«جامعه‌شناسی ‌نظم: تشریح و تحلیل ‌نظری نظم ‌اجتماعی»، چاپ ‌اول،‌ تهران: نشر ‌نِی.

-         چلبی، ‌مسعود،‌ امیرکافی،‌ مهدی. (1383). ‌«تحلیل ‌چند‌سطحیِ‌‌ انزوای ‌اجتماعی»،‌ مجله‌‌ی جامعه‌شناسی ‌ایران، دوره‌ی پنجم، شماره‌ی2، ص3-31.

-         چلبی،‌ مسعود. (1385). ‌«تحلیل ‌اجتماعی در فضای‌ کنش»، چاپ ‌اول، ‌تهران:‌ نشر ‌نِی.

-     حسینی،‌ سید‌حسن،‌ فولادیان،‌ مجید،‌ فاطمی‌امین، ‌زینب. (1387). ‌«سنجش و مقایسه میزان پیامدهای انزوای ‌اجتماعی در میان دو ‌گروه توده و نخبه در دوران ‌سازندگی و اصلاحات»، ‌مجله‌ی علوم‌اجتماعی دانشکده‌ی ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه فردوسی مشهد‌،‌‌ سال ‌پنجم‌، ‌شماره‌ی ‌‌اول‌، ص161-188.

-     حسینی‌زاده ‌آرانی،‌ سید‌سعید. (1393). ‌«تنهایی ‌در ‌شهر: ‌بررسی ‌عوامل ‌اجتماعی ‌مؤثر ‌بر ‌احساس‌ تنهایی (مطالعه‌ موردی‌: جمعیت‌ بالغِ‌ شهر ‌‌تهران‌)‌»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد رشته‌ی جامعه‌شناسی، ‌دانشگاه ‌تهران.

-     ریاحی، ‌محمد‌اسماعیل، ‌علی‌وردی‌نیا، ‌اکبر، ‌پورحسین، ‌سیده‌زینب. (1389). ‌«بررسی‌ رابطه‌ی ‌بین‌ حمایت‌ اجتماعی و سلامت ‌‌روان»، ‌فصلنامه‌ی‌ رفاه ‌اجتماعی، ‌شماره‌ی ‌39، ص‌85-121.

-     شاهینی،‌ نجمه، ‌آسایش، ‌حمید،‌ قبادی، ‌مهرداد ‌و ‌صادقی‌اله‌آبادی،‌ جواد. (1391).‌ «بررسی‌ همبستگی‌‌ حمایت ‌اجتماعی،‌ احساس‌‌ تنهایی و رضایت ‌از‌ زندگی در بین دانشجویان دانشگاه‌ علوم ‌پزشکی ‌گلستان در سال‌1389»، مجله‌ی پژوهشی‌ پژوهنده‌، سال‌‌ هفدهم، ‌شماره‌ی‌6، ‌پیاپی‌‌90، ‌ص‌‌302-306.

-         شیخی، محمود، یوسفی، بهرام، حسنی، زهره، زیوایار، فرزاد. (1385). ‌«بررسی و مقایسه‌ی منبع کنترل (‌درونی‌- بیرونی‌) و احساس‌ تنهایی در بین دختران ورزشکار و غیره ورزشکار»، پژوهش در علوم ورزشی، شماره‌ی 10.

-     طالبی،‌ ابوتراب، ‌برزگری‌دهج، ‌راضیه. (1391).‌ «بررسی چگونگی اعتماد و کناره‌گیری‌ اجتماعی در میان ‌دانشجویان»، ‌فصلنامه‌ی برنامه‌ریزی رفاه و توسعه‌ی اجتماعی، ‌شماره‌ی11، ص‌131-182.

-     علی‌پور، ‌فردین،‌ سجادی،‌ حمیرا،‌ فروزان،‌ آمنه‌ و ‌‌بیگلریان، ‌اکبر. (1388). ‌«نقش ‌حمایت‌های ‌اجتماعی‌ در‌ کیفیت‌ زندگی‌ سالمندان»، ‌‌فصلنامه‌ی رفاه‌ اجتماعی، ‌سال‌ نهم،‌ شماره‌ی‌33، ص147-165.

-     قاسمی، ‌اکرم. (1382). ‌«بررسی رابطه‌ی حمایت ‌اجتماعی از دانشجویان و گرایش‌ آنها به ادامه‌ی تحصیل در ‌خارج از ‌کشور»، ‌نامه‌ی پژوهش ‌‌فرهنگی، سال ‌هفتم، دوره‌ی جدید، ‌شماره‌ی5،‌ ص169-194.

-     قدسی، علی محمد. (1382). ‌«بررسی جامعه‌شناختی رابطه‌ی بین حمایت‌ اجتماعی و افسردگی»، رساله‌ی دکتری رشته‌ی جامعه‌‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.

-     محمدی، ‌الهام، ‌فکرآزاد، ‌حسین، سجادی، ‌حمیرا. (1391). ‌«گونه‌شناسی ‌‌شبکه‌ی اجتماعی ‌‌و ‌‌سلامت‌ اجتماعی ‌در ‌سالمندان»، ‌فصلنامه‌ی ‌مددکاران ‌اجتماعیِ‌ متخصص، شماره‌ی‌1، ص135-158.

-     محسنی، ‌منوچهر، ‌دوران، ‌بهزاد، ‌سهرابی، ‌محمد‌هادی. (1385). ‌«بررسی اثرات استفاده از اینترنت بر انزوای ‌اجتماعی کاربران اینترنت (در‌ میان‌ کاربران ‌کافی‌نت‌های‌ ‌تهران)‌»، ‌مجله‌ی جامعه‌شناسی‌ ایران، ‌دوره‌ی هفتم،‌ شماره‌ی‌4، ص‌72-95.

-     مرادی، ‌گلمراد،‌ زمانی، ‌مهرداد. (1393).‌ «‌بررسی ‌نقش‌ هراس‌ اجتماعی ‌در‌ انزوای‌ اجتماعی ‌زنان‌ ‌روستایی؛ ‌مورد ‌مطالعه: ‌روستاهای‌ دالاهو»، ‌پژوهش‌های‌ راهبردی امنیت و نظم ‌اجتماعی، ‌سال ‌سوم، ‌شماره‌ی پیاپی7، شماره‌ی اول،‌ ص95-115.

-     معتمدی‌شلمزری،‌ عبدالله، ‌اژه‌ای،‌ جواد،‌ آزاد‌فلاح، ‌پرویز و کیان‌منش، علیرضا. (1381). ‌«‌بررسی نقش حمایت‌ اجتماعی در رضایتمندی‌ از زندگی، ‌سلامت ‌عمومی، ‌احساس‌ تنهایی در بین سالمندانِ‌ بالاتر از‌60‌سال»، ‌مجله‌ی روانشناسی،‌ دوره‌ی دهم، شماره‌ی‌2، ص‌111-135.

-     نبوی،‌ سید‌عبدالحسین، رضادوست،‌ ‌کریم، ‌بهرامی‌نژاد، زهرا. (1388).‌ «بررسی‌ تأثیر ‌حمایت ‌اجتماعی‌ بر‌ سلامت‌ عمومی‌ سالمندان»‌،‌ مجله‌ی جامعه‌شناسی‌ ایران، دوره‌ی دهم، ‌شماره‌ی‌4،‌ ص73-104.

-          Chantelle, A. ‌M.‌, Ross, N. A., & Egeland, G. M.‌(2007).‌"Social support and thriving health:‌A new approach to understanding the health of indigenous Canadians. American Journal of Public Health,‌97(9),‌1827-1833.

-          Christina, V., Scambler, S. & Bond, J.‌(2009).‌"The Social World of Older People, Mc‌ Grew Hill.

-           Cohen, S. (2004). "Social relationships and health", American Psychologist, 59(8),‌ 676-684.

-          De Jong Gierveled, J.‌(1998).‌"A review of loneliness:‌concept and definitions, determinants and consequences. Reviews in Clinical Gerontology, ‌8, 73-80.

-          Cloutier-Fisher, D., Kobayashi, K., Smith, A. (2011)."The subjective dimension of social isolation:‌A qualitative investigation of older adults'‌ experiences in small social support networks, Journal of Aging Studies, 25 , 407–414.

-          Duru, E. (2008).‌"The Predictive Analysis of Adjustment Difficulties from Loneliness, Social Support, and Social Connectedness, Educational Sciences:‌Theory & Practice. 8 (3), 849-856.

-          Dong, X., Beck, T., & Simon, M. A. (2009).‌"Loneliness and mistreatment of older Chinese women: Does social support matter. Journal of Women and Aging. 21, 293–302.

-          Emlet, C.H. (2006).‌"Examination of the social networks and social isolation in older and younger adults living with HIV/AIDS, Health and Social Work journal, 31(2):299-308.

-          Gilmore, H.W. (1936).‌"Family-capitalism in a community of rural Louisiana. Soc. F. 15(71).

-          Hashim, I.H.M., Khodarahimi, S‌. (2012)."‌loneliness and the development of social relationship in malaysian university students, social behavior and personality, 40(2):227-238.

-          Homans, G.C.(1941). English Villagers of the Thirteenth Century, Cambridge, MA: Harvard University Press.

-          Hortulanus. R, Machielse. A., & Meeuwesen, L. (2006). Social Isolation in Modern Society. published in the Taylor & Francis e-Library.

-          Klerman, G. (1986). suicide and depression among adolescents and young adults, American psychiatric press. Inc.

-          Locher, J.L., Ritchie, C.H., Roth, D.L., Baker, P.S., Bonder, E.V., Allman, R.M. (2005) "Social Isolation, Support, and Capital and Nutritional Risk in an Older Sample:‌ Ethnic and Gender Differences", Social Science and Medicine,6:747-761.

-          Luhmann N. (1998). Love as Passion: The Codification of Intimacy. Stanford, CA: Stanford University Press.

-          Mellor, D., Stokes, M., Firth, L., Hayashi, Y., Cummins, R. (2008)."Need for belonging, relationship satisfaction, loneliness, and life satisfaction, Personality and Individual Differences, 45:213–218.

-          Peplau, L.A., Perlman, D. (1982). "Perspectives on loneliness". In L.A. Peplau & D. Perlman (Eds). Loneliness: sourcebook of current theory, research, and therapy. (Pp.1-20). New York: Wiley and Son.

-          Routasalo, P. Pitkala, k. (2003). Loneliness among older people, Reviews in Clinical Gerontology,13: 303–311.

-          Sarafino, E. P. (1998). Health Psychology, Third Edition, New York, John Wiley & Sons.

-          Sullivan, H. S. (1953). The interpersonal theory of psychiatry. New York: Norton.

-          Wirth, L. (1938). "Urbanism as a way of life", American Journal of Sociology, 44:3–24.

-          Salimi, A., Bozorgpour, F. (2012).‌"Percieved Social Support and Social- Emotional Loneliness .Procedia Social and Behavioral Sciences.‌69: 2009 – 2013.

-          Wang, g., Zhang, X., Wang, K., Li, Y., Shen, Q., Ge, X., Hang, W. (2011). "Loneliness among the rural older people in Anhui, China: prevalence and associated factors", International Journal of Geriatric Psychiatry. 26: 1162–1168.

-          Wenger, G. C., Davies, R., Shahtahmasebi, S., Scott, A. (1996).‌"Social isolation and loneliness in old age: review and model refinement", Cambridge journal: Ageing and Society,‌16:‌333–358.