ساخت و اعتباریابی مقیاس سنجش سازه‏ ی دلبستگی مکانی در میان شهروندان شهر تبریز (پژوهشی در حوزه‏ ی جامعه‏ شناسی شهری)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 2، دوره 5، شماره 16، آذر 1394، صفحه 31-58   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

دلبستگی مکانی از مفاهیم چندبعدی و بین رشته‏ای است که توجه جامعه‏شناسان شهری را به خود جلب کرده است. دلبستگی به مکان، ارتباطی نمادین با مکان است که با دادن معانی عاطفی و حسی مشترک فرهنگی، توسط افراد به مکان خاص یا یک سرزمین شکل می‏گیرد. شهر یکی از مکانهای مهمی است که می‏تواند مورد دلبستگی شهروندان قرار گیرد و این دلبستگی نتایج اجتماعی بسیاری در پی دارد. هدف این مقاله، ساخت و اعتباریابی مقیاس دلبستگی به شهر محل سکونت است. روش پژوهش پیمایش است و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است. جامعه‏ی آماری این پژوهش، شهروندان 15 تا 75 ساله شهر تبریز هستند. حجم نمونه 420 نفر و روش نمونه‏گیری، خوشه‏ای چندمرحله‏ای است. اعتبار محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظر چند تن از استادان جامعه‏شناسی تأیید گردیده و سپس با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی، اعتبار سازه‏ای این مقیاس چهارعاملی با 38 گویه بررسی شد که از عامل اول (وابستگی کالبدی) 6 گویه، از عامل دوم (وابستگی اجتماعی) 4 گویه، از عامل سوم، (هویت کالبدی) 5 گویه و از عامل چهارم، (هویت اجتماعی) 5 گویه در مقیاس ساخته شده باقی ماندند. در ادامه‏ی بررسی اعتبار سازه‏ای، فرضیه‏ی رابطه میان سابقه‏ی سکونت و دلبستگی مکانی براساس ادبیات پژوهش ساخته آزمون گردید که معنادار بود. پایایی این پرسشنامه بر اساس آلفای کرونباخ و به روش حذف گویه مطالعه شد که آلفای کرونباخ برای خرده مقیاس‏های چهارگانه و مقیاس دلبستگی مکانی دارای مقادیر قابل قبولی بود. در نهایت، مدل چهارعاملی متغیر پنهان دلبستگی مکانی توسط تحلیل عاملی تأییدی بررسی گردید که از برازندگی مناسبی برخوردار بود؛ بنابراین، مقیاس ساخته شده‏ی دلبستگی مکانی، ابزاری مناسب برای اندازه‏گیری این مفهوم در متن شهری ایران تشخیص داده شد. کلید واژه: دلبستگی مکانی، وابستگی مکانی، هویت مکانی، اعتبار، پایایی، شهر تبریز.

کلیدواژه‌ها

دلبستگی مکانی؛ وابستگی مکانی؛ هویت مکانی؛ اعتبار؛ پایایی؛ شهر تبریز

مراجع

منابع:

-     امیرکافی، مهدی. شکوفه فتحی. (1390). بررسی عوامل مؤثر بر دلبستگی به محله‏ی مسکونی (مطالعه‏ی موردی : شهر کرمان). مجله‏ی مطالعات اجتماعی ایران. دوره‏ی 5. شماره‏ی 1 : 37-11.

-     دانشپور، عبدالهادی و همکاران. (1388). تبیین مدل دلبستگی به مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن. نشریه‏ی هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی. شماره‏ی38 : 48-37.

-          کلانتری، خلیل. (1388). مدل سازی معادلات ساختاری در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی. تهران: نشر فرهنگ صبا.

-          نقدی، اسداله. (1390). انسان و شهر. همدان: نشر دانشگاه بوعلی سینا.

-          Bonaiuto, M., Fornara, F. and Bonnes, M. (2002). “Indexes of perceived residential environment quality and neighborhood attachment in urban environments: a confirmation study on the city of Rome”. Landscape and Urban Planning, 988, 1-12.

-          Brown, B.B. and Werner, C. M. (1985). “Social cohesiveness, territoriality and holiday decorations”. Environment and Behavior. 27, pp. 539-565.

-          Halpenny, E. (2010). Pro-environmental behaviors and park visitors: The effect of place attachment. Journal of Environmental Psychology 30 (4), 409-421.

-          Hidalgo, M. C., Hernandez, b. (2001). Place Attachment: Conceptual and empirical questions. Journal of Environmental Psychology, 21, 273–281.

-          Kerstetter, D., Bricker, K. (2000). Level of specialization and place attachment: an exploratory study of whitewater recreationists. Leisure Sciences. 22, 233- 257.

-          Kyle, G., Mowen, A., & Tarrant, M. (2004). “Linking place preferences with place meaning: An examination of the relationship between place motivation and place attachment”. Journal of Environmental Psychology. 24, 439-454.

-          Low, Setha, M. and Irwin Altman. (1992). “Place Attachment: A Conceptual Inquiry”. In Irwin Altman and Setha, M. Low (Eds), Place Attachment, New York/ London: Plenum Press: 1-12.

-          Manzo, L. C., (2005). For better or worse: Exploring multiple dimensions of place meaning. Journal of Environmental Psychology 25. 67–86.

-          Morgan, P. (2010). “Towards a developmental theory of place attachment”. Journal of Environmental Psychology, 30, 11–22.

-          Ramkissoon, H., Smith, L., Weiler, B. (2013). “Testing the dimentionality of place attachment and its relationships with place satisfaction and pro – environmental behaviors: a structural equation modelling approach”. Tourism Management. 36: 552-566.

-          Ramkissoon, H., et al. (2013). Visitor Satisfaction and Place Attachment in National Parks. Tourism Analysis, Volume 19, Number 3. 287-300.

-          Raymond, C., Brown, G., and Robinson, G. (2011). “The influence of place attachment and moral and normative concerns on the conservation of native vegetation: A test of two behavioral models”. Journal of Environmental Psychology, 31, 323-335.

-          Scannell, L. (2003). Natural and Civic Place Attachment and the Relation to Pro-Environmental Behaviours in Trail and Nelson, British Columbia. A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Science In the Department of Psychology. University of Victoria.

-          Scannell, Leila. Robert Gifford. (2010). “The Relations Between Natural and Civic Place Attachment and Pro-Environmental Behavior”. Journal of Environmental Psychology. XXX: 1-9.

-          Snepenger, D. et al., (2007). “Meaning and Consumption Characteristics of Places at a Tourism Destination”. Journal of Travel Research. 45: 310-321.

-          Stedman, R. C. (2003). “Is it really a social construction? The contribution of physical environment to Sense of place”. Society and Natural Resources. 16, pp.671-685.

-          Trentelman, C. K. (2009). “Place Attachment and Community Attachment: A Primer Grounded in the Lived Experience of a Community”. Sociologist Society and Natural Resources. 22: 191-210.

-          Vaske, J., & Kobrin, K. (2001). “Place Attachment and Environmentally Responsible Behavior”. Journal of Environmental Education, 32(4), 16-21.

-          Vorkinn, M., Riese, H. (2001). “Environmental Concern in a Local Context, The Significance of Place Attachment”. Environment and Behavior. vol. 33 no. 2, 249-263.

-          Williams, D. R., & Vaske, J. J. (2003). The measurement of place attachment: Validity and generalizability of a psychometric approach, Forest Science, 49: 6, pp. 830-840.

-          Windsong, Elena, Ariel. (2010). “There is no Place Like Home: Comolexities in Exploring Home and Place Attachment”. The Social Science Journal. 47: 205-214.

-          Yuksel, A. et al., (2010). Destination attachment: Effects on customer satisfaction and cognitive, affective and conative loyalty. Tourism Management. Volume 31, Issue 2.  274–284.