تحلیل دیدگاه سیوطی درباره آیات مبیّن با تأکید بر اندیشه‌های علامه طباطبایی(ره)

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 6، دوره 6، شماره 24، اسفند 1394، صفحه 121-146   

نویسندگان

فتحیه فتاحی‌زاده^{* 1}؛ عباس مصلایی‌پور²؛ فاطمه حبیبی³

¹دانشیار دانشگاه الزهرا(س).

²دانشیار دانشگاه امام صادق(ع).

³کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا(س).

چکیده

یکی از مباحث علوم قرآنی که توسط عالمان این علم مورد توجه قرارگرفته، موضوع «مجمل و مبیّن» در قرآن‌کریم است. جلال‌‌ الدین سیوطی درکتاب «الإتقان فی علوم القرآن» فصلی با عنوان «فی مجمله ومبیّنه» دارد و آیاتی را که از نظر او دارای اجمال هستند و نیز آیات مبیّن را برشمرده و معانی مختلف آن‌ها را بیان‌کرده‌است. اسباب و عوامل اجمال که توسط سیوطی بیان شده، در تمامی نمونه‌هایی که وی در کتاب «الإتقان» به آن‌ها پرداخته است، قابل جست‌وجو و پی‌گیری نیست. این پژوهش کوشیده است به اقسام مبیّن(مبیّن متّصل و منفصل)، تفاوت دیدگاه جلال الدین سیوطی و علامه طباطبایی در مبیّن بودن آیات و نیز چگونگی برطرف کردن اجمال آن‌ها بپردازد.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم؛ مجمل و مبیّن؛ جلال الدین سیوطی؛ علامه طباطبایی؛ الإتقان فی علوم القرآن؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور

مراجع

قرآن کریم.

نهج البلاغه.

آلوسی، سیدمحمود. 1415ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق علی عبد الباری عطیه، بیروت: دار الکتب العلمیۀ.

ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد. 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، عربستان سعودی: مکتبة نزار مصطفی الباز.

ابن بابویه، محمد بن علی(شیخ صدوق). 1375ش، التوحید، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

ابن بابویه، محمدبن علی(شیخ صدوق). 1361ش، معانی الأخبار، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه.

إبن درید، محمد بن حسن. بی­تا، جمهرة اللغة، بیروت: دار العلم للملایین.

ابن فارس، احمد. بی­تا، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم. بی­تا، تأویل مشکل القرآن، بی‌جا: بی نا.

ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو. 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمدحسین شمس‌الدین، بیروت: دار الکتب العلمیۀ.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1275ق، لسان العرب، بیروت: دار صادر.

ابن هشام انصاری، ابی محمد عبدالله جمال الدین. 1414 ق، مغنیاللبیب،قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.

ازهریّ، محمد بن احمد. بی­تا، تهذیب اللغة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

بلاغی نجفی، محمدجواد. 1420ق، آلاء الرّحمن فی تفسیر القرآن، قم: بنیاد بعثت.

بنت الشاطئ، عایشۀ عبدالرحمن. 1404ق، مسائل نافع بن الأزرق، قاهره: دار المعارف.

حریری، محمدیوسف. 1384ش، فرهنگ اصطلاحات قرآنی، قم: هجرت.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1374ش، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.

زمخشری، محمود بن عمر. بی­تا،اساس البلاغة، بیروت: دار صادر.

زمخشری، محمود بن عمر. 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتب العربی.

سبحانی، جعفر. 1419ق، الحدیث النبوی بین الروایة والدرایة، قم: مؤسسه امام صادق(ع).

سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن. بی­تا، الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه.

سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن. 1404ق، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.

سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه.

طباطبایی، سیدمحمدحسین. 1348ش، شیعه در اسلام، تهران: چاپخانه زیبا.

طباطبایی، سیدمحمدحسین. 1353ش، قرآن در اسلام، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع البیان فی علوم القرآن، تهران: ناصرخسرو.

طبری، محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفۀ.

علم الهدی، علی بن حسین. 1376ش، الذریعة إلی أصول الشریعة، تهران: دانشگاه تهران.

علوی­مهر، حسین. 1384ش، آشنایی با تاریخ تفسیر و مفسران، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.

فراهیدی، خلیل بن احمد.1410ق، العین، قم: انتشارات هجرت.

فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر. 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

قمی، علی بن ابراهیم. 1404ق، تفسیر قمی، قم: دار الکتاب.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1365ش، کافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مجلسی، محمد باقر. 1404ق، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسه الوفاء.

محقق حلّی، جعفر بن حسن. 1403ق، معارج الأصول، قم: مؤسسه آل البیت(ع).

محلی، جلال الدین محمد و سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن. 1416ق، تفسیر الجلالین، بی‌جا: مؤسسة النور للمطبوعات.

مصطفوی، حسن. بی­تا، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بی­جا: دار الکتب العلمیه.

مظفر، محمدرضا. 1430ق، اصول الفقه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم.

معرفت، محمدهادی. 1418ق، التفسیر والمفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد: الجامعۀ الرضویّه للعلوم الإسلامیّه.

معرفت، محمدهادی. 1415ق، التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.

معرفت، محمدهادی. 1387ش، علوم قرآنی، تهران: سمت.

نجارزادگان، فتح­الله. 1383ش، تفسیر تطبیقی، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.