تنش های فرمیِ معناساز در روایت های تعلیمی (مطالعه موردی و فرمالیستی بوستان سعدی)

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 5، دوره 7، شماره 28، اسفند 1394، صفحه 113-144   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

محسن بتلاب اکبر آبادی^*

دانشگاه آزاد واحد جیرفت

چکیده

متن، کلیتی منسجم از تنش نشانه‌هایی است که بر اساس روابطی چون تقابل و تشابه و... با هم همنشین یا جانشین شده‌اند. در این میان، متونی که به قصد تعلیم و القای معنی خاصی نوشته شده‌اند، از تنش‌های فرمی معنا‌دار و برجسته‌ای برخوردارند. حکایت‌های منظوم تعلیمی از جمله این متون هستند که نویسنده آن ها تلاش می‌کند تا از برآیند تنش میان نشانه‌های فرمی مانند نظم، شعر و روایت، بیشترین بهره معنایی را بگیرد. در این پژوهش تلاش شده تا با روشی توصیفی- تحلیلی و رویکردی فرمالسیتی و از طریق مطالعه موردی بوستان به عنوان یکی از اثرگذارترین متون تعلیمی، به تحلیل این نشانه‌های فرمی پرداخته شود و شیوه معناسازی و تعلیمی شدن حکایت‌های منظوم تعلیمی نشان داده شود. تنش نظم و شعر در معنای زبانی و فرمالیستی آن و برجسته شدن ساحت برونه‌ای زبان و در نتیجه پیشبرد بدون درنگ روایت، استفاده از توصیفات روایتگر، چرخش‌های زمانی و درونی کردن زمان، استفاده از فراروایت، مخاطب‌محوری و... از مهمترین شگردهای فرمیِ معناساز است که منجر به تعلیمی ‌شدن این اثر و متون مشابه شده است.  

کلیدواژه‌ها

حکایت منظوم؛ تنش فرمی؛ تعلیم؛ فرامتن؛ زمان