نقش سرمایه‏ ی اجتماعی و فرهنگی در میزان احساس شهروندی

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 2، دوره 5، شماره 17 - شماره پیاپی 32732345، اسفند 1394، صفحه 29-56   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد گنجی¹؛ محسن نیازی²؛ زهرا اسلامی برزکی³

¹دانشیار جامعه شناسی دانشگاه کاشان

²استاد جامعه شناسی دانشگاه کاشان

³کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی دانشگاه کاشان

چکیده

شهروندی به عنوان یک پدیده‏ی اجتماعی مدرن یکی از مؤلفه‌های محوری نظام‌های سیاسی دموکراتیک و شاخصی کلیدی برای نشان دادن تحقق دموکراسی در یک جامعه‏ی مدرن است. از طرفی شهروندی نیازمند احساس عضویت اجتماعی بوده و توسعه‏ی اجتماعی ـ فرهنگی به شهروندان فعال نیاز دارد و شهروندی فعال، نیازمند وجود احساس شهروندی است. در این راستا پژوهش حاضر، به بررسی نقش سرمایه‏ی اجتماعی و فرهنگی در میزان احساس شهروندی در بین شهروندان شهر کاشان پرداخته است. حجم نمونه‏ی این پژوهش  318 نفر بوده و با شیوه‏ی پیمایشی مبتنی بر پرسش‌نامه صورت پذیرفته است. در این مقاله احساس شهروندی به چهار بعد  احساس برابری فرصتی، احساس برابری توزیعی، احساس برابری مشارکتی و احساس هویت اجتماعی تقسیم شده است. بر اساس نتایج به دست آمده میزان احساس شهروندی شهروندان کاشانی با میانگین 47/2 در دامنه‏ی 1-4 در سطح متوسط است. سرمایه‏ی اجتماعی شامل ابعاد اعتماد، انسجام، مشارکت و آگاهی اجتماعی با میانگین 98/2 در دامنه‏ی 1-5 در سطح متوسط و سرمایه‏ی فرهنگی نیز با ابعاد ذهنی، عینی و نهادی، با میانگین 88/1 در دامنه‏ی 1-5 در سطحی پایین‏تر از متوسط قرار دارد. یافته‌های‌‌ پژوهش‌‌ نشان می‏دهد که‌‌ بین میزان سرمایه‏ی اجتماعی (p<0/001,r=0/45) و سرمایه‏ی فرهنگی (p<0/001,r=0/18) با احساس شهروندی رابطه‏ی معناداری وجود دارد.  به دست آمده از تحلیل رگرسیون 20%  است که نشان می‌دهد که  این دو متغیر و بویژه سرمایه‏ی اجتماعی می‌توانند 20% از واریانس احساس شهروندی را تبیین نمایند.

کلیدواژه‌ها

شهروندی؛ احساس شهروندی؛ سرمایه‏ ی فرهنگی؛ سرمایه‏ ی اجتماعی

مراجع

-         اسمیت، فیلیپ. (1387). درآمدی بر نظریه‏ی فرهنگی، ترجمه‏ی حسن پویان، تهران: دفتر پژوهش‏های فرهنگی.

-     برناردی، برونو. (1382). مردم‏سالاری در تاریخ اندیشه‏ی غرب، با متن‏هایی از آرنت، ارسطو، کاستوریادیس، سیسرون، کنستان، هابرماس...، ترجمه‏ی عباس باقری: تهران، نشر نی.

-     پور عزت، علی اصغر، باغستانی برزکی، حوریه و نجاتی آجی بیشه، مصطفی. (1386). الگوی منطقی منشور حقوق شهروندی بر پایه‏ی بررسی تطبیقی اسناد موجود، رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره‏ی 26.

-     پورعزت، علی اصغر وقلی پور، آرین و باغستانی برزکی، حوریه. (1388). رابطه‏ی آگاهی شهروندان از حقوق شهروندی با پاسخ‏گویی و شفافیت سازمان‌ها، فصلنامه‏ی رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره‏ی 38، صص 40-7.

-     توانا، محمد علی. (1390). برابری جنسیتی در نظریه‏ی شهروندی متمایز ایریس ماریون یانگ، زن در توسعه و سیاست، دوره‏ی 9، شماره‏ی 4، صص 42–27.

-     توسلی، غلامعباس و نجاتی حسینی، سید محمود. (1383). واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران، مجله‏ی جامعه‏شناسی ایران، دوره‏ی پنجم، شماره‏ی2، صص 62-32

-     حسین‌زاده، میکائیل. (1388). بررسی رابطه‏ی سرمایه‏ی فرهنگی و هویت اجتماعی در بین دانشجویان تبریز، فصلنامه‏ی مطالعات ملی، سال دهم، شماره‏ی 1، صص73-49.

-     راد، فیروز، تدوین فردرو محسن و رضوانی اصغر. (1381). دولت مردم همگرایی (منتخب مجموعه مقالات هشت گردهمایی دولت و مشارکت مردمی به مناسبت هفته دولت)، جلد دوم، تهران: نشر آن.

-     ربانی، رسول، ربانی، علی، عابدی، محمدرضا و گنجی، محمد. (1386). فرهنگ و شادی: رویکردی نظری و تجربی در زندگی روزمره‏ی سرپرستان خانوار در شهر اصفهان، فصلنامه‏ی انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره‏ی 8، ص41.

-         روحانی، حسن. (1388). درآمدی بر نظریه سرمایه‏ی فرهنگی، فصلنامه‏ی راهبرد، سال هجدهم، شماره‏ی 53، صص 35-7.

-         زارع، حمید. (1389). رفتارهای شهروندی در جامعه‏ی دینی، فلسفه‏ی دین، سال هفتم، شماره‏ی هفتم، پاییز 1389، صص 142- 119.

-     شیانی، ملیحه و داودوندی، طاهره. (1389). تحلیلی بر میزان آگاهی از حقوق شهروندی در میان دانشجویان، فصلنامه‏ی برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره‏ی 5.

-         شیانی، ملیحه. (1381). تحلیلی جامعه‏شناختی از وضعیت شهروندی در لرستان، مجله‏ی جامعه‏شناسی ایران، دوره‏ی چهارم، شماره‏ی 3، صص 80-60.

-         عاملی، سعید رضا. (1380). تعامل جهانی شدن، شهروندی و دین، نامه‏ی علوم اجتماعی، شماره‏ی 18، صص200 -167.

-     فاطمی‏نیا، سیاوش. (1386). فرهنگ شهروندی: محصول و محمل حاکمیت خوب، سازمان کارا و شهروند فعال، فصلنامه‏ی رفاه اجتماعی، شماره‏ی 26، ص3.

-         فاطمی‌نیا، سیاوش و حیدری، سیامک. (1387). عوامل مرتبط با تعهدات شهروندی، رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره‏ی 38، صص 64-41.

-         فالکس، کیث. (1381). شهروندی، ترجمه‏ی محمد تقی دلفروز، تهران: کویر.

-         گیدنز، آنتونی. (1376). جامعه‏شناسی، ترجمه‏ی منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.

-     منوچهری، عباس و نجاتی حسینی، سید محمود. (1385). درآمدی بر نظریه‏ی شهروندی گفت و گویی در فلسفه‏ی سیاسی هابرماس، نامه‏ی علوم اجتماعی، شماره‏ی 29، صص 28-1.

-     نبوی، سیدعبدالحسین و ارشاد، فرهنگ و فاضل، سیدحسام الدین. (1387). عوامل مؤثر بر احساس شهروندی در میان دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز، فصلنامه‏ی رفاه اجتماعی، سال دهم.

-     نوروزی، فیض اله و گل پرور، منا. (1390). بررسی میزان احساس برخورداری زنان از حقوق شهروندی و عوامل مؤثر بر آن، فصلنامه‏ی راهبرد، شماره‏ی 59، صص 190- 167.

-     نیازی، محسن و کارکنان، محمد. (1386). تبیین جامعه‏شناختی رابطه‏ی سرمایه‏ی فرهنگی خانواده با هویت اجتماعی جوانان، فصلنامه‏ی مطالعات ملی، سال هشتم، شماره‏ی 3، صص 80-55.

-     هزار جریبی، جعفر و صفری شالی، رضا. (1390). بررسی تعامل دو مفهوم شهروندی و امنیت اجتماعی، فصلنامه‏ی نظم و امنیت انتظامی، شماره‏ی سوم، سال سوم، صص 184-157.

-     هزارجریبی، جعفر و امانیان، ابوالفضل. (1390). آگاهی زنان از حقوق شهروندی و عوامل مؤثر بر آن، مطالعات و پژوهش‏های شهری و منطقه‏ای، سال سوم، شماره‏ی نهم.

-     یوسفی، علی و عظیمی‌هاشمی، مژگان. (1387). احساس شهروندی در مراکز استان‌های ایران، مجله‏ی جامعه‏شناسی ایران، دوره‏ی نهم، شماره‏ی 3و4.

-          Brubaker, Rogers & Cooper, Frederick (2000), Beyond identity,Theory and Society, 29: 1-47.

-          Coleman, James(1988),”Social Capital in the creation of Human Capital. ” American journal of sociology 94(supplement):S95-S120.

-          Dahrendrof, R (1994)." Citizenship and Byond: The socialDynamics of an Idea", in B.S Turner and P.Hamilton(ed) CitizenshipCritical Consept, London: Routledge

-          Dwyer, Peter (2002),Making sense of social citizenship: some user views on welfare rights and responsibilities ,Critical Social Policy, vol. 22 no. 2, 273-299

-          Ebadollahi, Chanzanagh, Hamid, Mansoori Farid , Zarsazkar Mahdi (2011), Citizenship values in school subjects: a case-study on Iran’s elementary and secondary education school subjects, Procedia Social and Behavioral Sciences 15 3018–3023

-          Fukuyama, Francis (2001): Social capital, civil society and development, Third World Quarterly, 22:1, 7-20

-          Garcia, soledad(1996), Cities and citizenship, Black well Publishers.

-          Heater, Derek.(2006).Citizenship in BritainA History, Edinburgh University Press.

-          Howe, Braian & covell, katerine (2005), empowering children: children’s rights education as a patheway to citizenship, university of Toronto press.

-          Irwin, Jay, Lagory, Mark ,Ritchey, Ferris Fitzpatrick, Kevin (2008)Social assets and mental distress among the homeless: Exploring the roles of social support and other forms of social capital on depression, Social Science & Medicine, Volume 67, Issue 12, Pages 1935-1943

-          Oldfield, A (1990), Citizenship and Community: CivicRepublicanism and the modern world. London: Routledge

-          Oliver , D.Heater , D.(1994).The foundation of citizenship. New York :Harvester wheatsheaf.

-          Osler, Audrey & Starkey, Hugh (2005), changing citizenship democracy and inclusion in education, open university press.

-          Pakulski, Jan (1997), Cultural citizenship, citizenship studies, vol.1, no.1.

-          Turner, Bryan S(2006), TheCambridge Dictionary ofSociology, Cambridge University Press.

-          Turner, Brayan S(1997), Citizenship Studies: A General Theory, citizenship studes, vol.1, no. 1

-          Woolcock, Michael (1998), social capital and Economic Development: Toward a Theoretical synthes is and policy Framework. Theory and Society, Volume. 27, No. 2, pp. 151-208