بررسی جامعه‏ شناختی سهم عوامل ساختاری و یادگیری اجتماعی در بزهکاری نوجوانان مناطق حاشیه‏ نشین شهر تبریز

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 6، دوره 5، شماره 17 - شماره پیاپی 32732345، اسفند 1394، صفحه 143-178   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

صمد رسول زاده اقدم¹؛ قاسم جعفری²؛ موسی سعادتی³؛ رحیم یوسفی اقدم⁴

¹استادیار گروه مطالعات خانواده دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

²دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی وزارت علوم تحقیقات و فناوری

³دانشجوی دکتری جامعه شناسی مسائل اجتماعی دانشگاه کاشان

⁴دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

نوجوانان، سرمایه‏ی اصلی هر جامعه‏ای محسوب می‏شوند که در پویایی و تداوم حیات نظام اجتماعی و رشد و توسعه‏ی همه‏جانبه‏ی آن، نقش بسزایی دارند؛ از طرفی، مسأله‏ی بزهکاری این قشر می‏تواند یک مانع جدی در راه شکوفایی استعدادهای فردی و توسعه و ترقی قلمداد شود. بنابراین مطالعه‏ی حاضر با هدف شناخت سهم عوامل ساختاری یادگیری اجتماعی در تبیین بزهکاری نوجوانان مناطق حاشیه‏نشین شهر تبریز نگاشته شده است.روش تحقیق مورد استفاده در پژوهش حاضر پیمایش است و جامعه‏ی آماری پژوهش شامل نوجوانان پسر 14- 19 سال به تعداد 53866 نفر شهر تبریز بوده که از این تعداد 320 نفر از طریق نمونه‏گیری هدفمند به عنوان نمونه‏ی نهایی انتخاب شده‏اند. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده‏ها از نرم‏افزارهای SPSS و LISREL استفاده شده است. نتایج آزمون همبستگی متغیر بزهکاری نوجوانان با متغیرهای مستقل ساختاری یعنی آنومی اجتماعی، بی‏سازمانی اجتماعی، سن، پایگاه اجتماعی و اقتصادی و ساختار خانواده معنادار نبوده است؛ اما با ابعاد یادگیری اجتماعی یعنی تعاریف مثبت از مذهب(18/0-= R)، تعاریف مثبت از قانون(17/0-= R) و شانس دستیابی به اهداف مثبت (18/0-= R) معکوس؛ ولی با تعاریف خنثی از عمل بزهکارانه (301/0r=)،  بزهکاری دوستان (636/0= R)، افسردگی (14/0= R)، روابطی منفی با والدین (209/0= R) مثبت بوده است. نتایج به دست آمده از تحلیل رگرسیونی بزهکاری نشان داد که از بین ابعاد یادگیری اجتماعی، بُعد بزهکاری دوستان بیشترین تأثیر را بر بزهکاری نوجوانان داشته است و تمام متغیرهای باقی مانده در این مدل، 32 درصد از واریانس این متغیر را تبیین نموده‌اند؛ همچنین در مدل معادلات ساختاری، متغیرهای ساختاری نظری (آنومی اجتماعی و بی سازمانی اجتماعی) به عنوان علل دور، سبب فضاسازی بر روی یادگیری اجتماعی بزهکاری می‌شوند و فضای یادگیری اجتماعی نیز به عنوان علل نزدیک بزهکاری و کجروی تولید می‌کند.

کلیدواژه‌ها

بزهکاری؛ عوامل ساختاری؛ یادگیری اجتماعی؛ آنومی اجتماعی؛ بی سازمانی اجتماعی؛ نوجوان

مراجع

-         احمدی، حبیب. (1384). جامعه‏شناسی انحرافات، چاپ اول، تهران: سمت.

-         توسلی،  غلامعباس. (1379). نظریه‏های جامعه‏شناسی، تهران: سمت.

-     جعفری، قاسم. (1389). مطالعه‏ی جامعه‏شناختی سهم عوامل ساختاری و یادگیری اجتماعی در بزهکاری نوجوانان در شهر تبریز (مطالعه­ی موردی مناطق حاشیه‏نشین). پایان‏نامه‏ی کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، دانشکده‏ی علوم انسانی و اجتماعی.

-         جلایی‏پور، حمیدرضا، حسینی نثار، مجید. (1387). عوامل اجتماعی مؤثر بر بزهکاری نوجوانان در رشت، پژوهشنامه‏ی علوم انسانی و اجتماعی و پژوهش‏های اجتماعی.

-         چلبی، ­­مسعود. (1385). تحلیل اجتماعی در فضای کنش، تهران: نشر نی.

-     حیدری چروده، مجید و فروغ زاده، سیمین. (1390). راهنمای کاربرد نرم افزار SPSS با تأکید بر روش تحقیق و آمار، تهران: انتشارات جامعه‏شناسان.

-     دواس، دی. ای. (1387). پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه‏ی هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.

-     رجبی‏پور، محمود. (1388). بزهکاری دانش آموزان و امکان پیش‏گیری اجتماعی رشدمدار از دیدگاه کارشناسان آموزش و پرورش، فصلنامه‏ی دانش انتظامی، سال دهم، شماره‏ی دوم.

-         زمانی، اکبر. (1379). حاشیه‏نشینی در شهر تبریز،  پایان نامه دوره‏ی کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشگاه تبریز، دانشکده‏ی علوم انسانی و اجتماعی.

-         صدیق سروستانی، رحمت اله. (1384). آسیب‏شناسی اجتماعی (جامعه‏شناسی انحرافات)، تهران: نشر سمت.

-         طالبان، محمدرضا. (1383). تحلیل واریانس ساختاری بزهکاری نوجوانان، فصلنامه‏ی مطالعات جوانان، شماره‏ی 7، صص 43-3.

-     عباس‏زاده، محمدحسن. (1391). نقش رسانه‏های جمعی در بزهکاری نوجوانان در استان البرز، پایان‏نامه کارشناسی ارشد؛ دانشگاه پیام نور استان البرز، دانشکده‏ی علوم انسانی.

-     غیبی، میثم. (1393). نقش خانواده در پیشگیری از بزهکاری اطفال و نوجوانان، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده‏ی حقوق و علوم سیاسی.

-         کوزر، لوئیس. (1372). زندگی و اندیشه‏ی بزرگان جامعه‏شناسی، ترجمه‏ی محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.

-         له مان، جنیفر. (1385). ساخت‏شکنی دورکیم، ترجمه­ی شهناز مسمی‏پرست، تهران: نشر نی.

-     مشکاتی محمدرضا. (1381). سنجش عوامل درونی و بیرونی خانواده بر بزهکاری نوجوانان، مجله‏ی جامعه‏شناسی ایران،  دوره‏ی چهارم، شماره‏ی 2.

-         نجفی توانا، علی. (1382). نابهنجاری و بزهکاری اطفال و نوجوانان، تهران: انتشارات راه و تربیت.

-         نوربها، رضا. (1373). زمینه‏ی جرم‏شناسی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

-         ولد، جرج، برنارد، توماس، اسنیپس، جفری. (1380). جرم‏شناسی نظری (گذری بر نظریه‏های جرم‏شناسی)، ترجمه‏ی علی شجاعی، تهران: سمت.

-         هرگنهان و اولسون. (1379). تئوری‏های یادگیری، ترجمه‏ی علی اکبر سیف، تهران: نشر دوران.

-          Aker, Ronald, L. (1994). Drugs، Alcohol، and Society: Social Structure, Process and Policy. Belmont، CA: Wadsworth.

-          Aker, Ronald, L. (2000) CriminologicalTheories: Introduction, Evaluation, and Application. Third edition. Los Angeles, CA: Roxbury Publishing Co.

-          Akers, Ronald L. (1998). Social Learning and Social Structure: A General Theory of Crime and Deviance. Boston: Northeastern University Press.

-          Akers, Ronald L. and Burgess, Robert L. (1987). “A Longitudinal Test of Social Learning Theory: Adolescent Smoking.” Journal of Drug Issues 26: 317-344.

-          Akers, Ronald L., Marv in D. Krohn, Lonn Lanza-Kaduce and Marcia J. Radosevich (1979). “Social Learning and Deviant Behavior: a Specific Test of a sGeneral Theory.” American Sociological Review 44:635-55.

-          Bandura, A. (1969). Principle of Behavior Modification, Holt, Rinehart, and Winston. New York.

-          Bandura, A. (1977). Social Learning Theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.

-          Borgatta, Edgar F. & Rhonda J. V. Montgomery. (2000). Encyclopedia of Sociology. Published by Macmillan Reference USA.

-          Lee, G. Aker, Ronald, L, and Borg, M. (2004). Social Learning and Structural Factors in Adolescent Substance Use, Western Criminology Review 5(1) [on-line] EXTERNAL_LINK/wcr.sonoma.edu/v5n1/lee.

-          Peter, B. (1977) Inequality and Heterogeneity: A Primitive Theory of Social Structure.New York: Free Press.

-          Rashed, Abdulaziz. (2002). "Juvenile Delinquency in Saudi Arabia: Testing Social Disorganization Theory". Mississippi State University.

-          Siegel, Larry J. (2001). Criminology Theories، Patterns and Typologies”.Wadsworth، a division of Thomson learning, Inc. Web: http://www.thomsonrights.com.

-          Sykes, M. and Matza, D. (1982).Thechniquers of Neutralization: A Theory of Delinquency. In R. Giallombardo(Ed.). Juvenline Delinquency: A Book of Readngs. New York: Willy.

-          Vold, George B., Thomas J. Bernard and Jeffry. S. (1998). Theotretical Criminology. Forth edition. New York: Oxford University Press.