تأثیر واج در القای مفاهیم با تأکید بر زبان تعلیمی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 2، دوره 8، شماره 29، خرداد 1395، صفحه 33-60   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عباسعلی وفایی^{* 1}؛ مانا اخلاق²

¹دانشگاه علامه طباطبایی

²واحد ساوه

چکیده

در ادبیات تعلیمی نیز همانند هر نوع ادبی دیگر ارتباط و تناسب بین صوت حروف و مضمون اهمیت زیادی دارد. نحوه استفاده از واج‌ها در کلام یک اثر نقش بسیار مهمی در آفرینش آن و بیان مقصود گوینده ایفا می‌کند. واج‌های یک نوع ادبی زبان خاص، از لحاظ اصوات، چگونگی ایجاد معنا و نحوه قرارگرفتن در کنار هم می‌تواند به غنای آن نوع ادبی بیفزاید؛ بنابراین به کارگیری واج‌ها در انواع مختلف ادبی یکسان نیست و استفاده از برخی همخوان‌ها در مقابل دیگر همخوان‌های زبان می‌تواند در هر نوع ادبی نقشی به‌سزا داشته باشد و مخاطب خود را آن‌طور که باید برانگیزاند. پژوهش حاضر ضمن بیان اهمیت واج در کلام به بررسی همخوان‌ها، واک‌ها و توازن واجی در زبان ادب تعلیمی به خصوص آثار حافظ، سعدی (بوستان و گلستان) و ناصرخسرو پرداخته است و نه تنها به کمیت کاربرد همخوان‌ها و واک‌ها نظر دارد بلکه دلیل استفاده بیشتر برخی واج‌ها به نسبت واج‌های دیگر را نیز بازگو کرده است و از این طریق تلاش شده است میزان نقش و تأثیرگذاری برخی واج‌ها در انتقال مفاهیم اخلاقی و اندرزگونه به مخاطب تعلیمی اثبات شود.
 

کلیدواژه‌ها

واج (صامت؛ مصوت)؛ تکرار؛ زبان تعلیمی

مراجع

1- پویان، مجید.(1391). سبک‌شناسی آوایی شعر حافظ شیرازی با توجه به دیدگاه‌های موریس گرامون. سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، شماره 3، ص. ص. 47-35.

2- حافظ، شمس‌الدین محمد. (1369). دیوان غزلیات. به کوشش خلیل خطیب‌رهبر. تهران: صفی علیشاه.

3- خانلری، پرویز. (1369).تاریخ زبان فارسی. تهران: نشر نو.

4- رضوانیان، قدسیه و محمودی نوسر، مریم، (1392). بررسی لحن در تاریخ بیهقی. کهن نامه ادب فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 4، شماره 3، ص.ص. 139-113.

5- سبز علی‌پور، جهاندوست. (1388). تکرار بلاغی، اهمیت و لزوم بازنگری آن. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 52، ص. ص. 103-81.

6- سعدی، مصلح‌الدین. (1377). گلستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.

7- ---------------. (1379). بوستان. تصحیح محمد خزائلی. تهران: فخر رازی.

8- سیف، عبد الرضا وغیبی، سید محمود رضا. (1388). بررسی و تحلیل ساختاری شعر نظامی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره 1، شماره 1، ص 101-81.

9- شمیسا، سیروس. (1367).آشنایی با عروض و قافیه. تهران: فردوس.

10- ---------. (1378). نگاهی تازه به بدیع. تهران: فردوس.

11- صفوی، کورش. (1390). از زبان‌شناسی به ادبیات. تهران: سوره مهر.

12- عطار، فریدالدین. (1378). منطق‌الطیر. به اهتمام سید صادق گوهرین. تهران: علمی و فرهنگی.

13- عنصر المعالی، کیکاووس بن اسکندر. (1371). قابوس‌نامه. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: علمی و فرهنگی.

14- قویمی، مهوش. (1383). آوا و القا. تهران: هرمس.

15- کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و تاج‌آبادی، فرزانه و. اسماعیلی‌متین، زهراو خوردبین، سارا. (1395). واج آرایی کلمات فارسی با ساخت هجایی. جستارهای زبانی، شماره 1، ص. ص. 107-81.

16- کرمی، محمد حسین و حسام‌پور، سعید. (1383). واج‌آرایی و تکرار در شعر خاقانی. دو فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 3، ص. ص. 161-137.

17- منشی، ابوالمعالی نصرالله. (1377). کلیله و دمنه. تصحیح مجتبی مینوی. تهران: چاپخانه سپهر.

18- منصوری، مهرزاد. (1387). نقش تکرار عناصر زبانی در تحلیل داستان کوتاه. پژوهش زبان خارجی، شماره 46، ص. ص. 133-117.

19- ناصرخسرو، ابو معین. (1339). دیوان اشعار. به کوشش مهدی سهیلی. تهران: چاپخانه گیلان.

20- وفایی، عباسعلی. (1388). تکرار مقوله‌های زبانی. فصنامه زبان و ادب پارسی، شماره 39، 56- 41.

21- ولی‌پور، علیرضا. (1384). ویژگی‌های واج از دیدگاه مکاتب مسکو و پترزبورگ. پژوهش زبان‌های خارجی، شماره 28، ص. ص. 196-171.