ساختارهای گفتمان‌مدار آیات مربوط به قیامت درسه جزء اول قرآن

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 1، دوره 7، شماره 25، فروردین 1395، صفحه 9-41   

نویسندگان

الخاص ویسی¹؛ آزاده عبادی²

¹استادیار گروه زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور، ایران

²دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، گروه زبان انگلیسی، واحدآبادان، آبادان، ایران.

چکیده

در این پژوهش که عمدتاً متن‌محور و کیفی است، آیات مربوط به قیامت جزءهای اول تا سوم قرآن مجید از منظر تحلیل گفتمان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌اند. هدف از پژوهش حاضر تشخیص ساختارهای گفتمان‌مدار است که هنگام سخن‌گفتن از روز قیامت به کار می‌روند و دیگر اینکه این ساختارها چه مفاهیم و حقایقی را درباره روز قیامت به مخاطب منتقل می‌کنند. در همین راستا تمام آیات مربوط به روز قیامت جزء اول تا سوم قرآن به روش توصیفی - تحلیلی مورد بررسی قرار گرفت. ساختارهای گفتمان‌مدار بکاررفته در این آیات عبارت بودند از تعدی، وجهیت، کنش تعهدی و جملات پرسشی با کارکرد غیرمستقیم. بررسی ساختارهای مورد نظر در این جستار به این نتایج منجر شده است: قاطعیت خداوند هنگام سخن گفتن از روز رستاخیز، هشدار و سعی در بیداری غافلان، تأکید خداوند بر سهمگین و وحشتناک بودن روز قیامت برای اخطار و هشدار به انسان‌ها، قطعی و حتمی بودن وقوع قیامت.

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ تحلیل گفتمان؛ ساختارهای گفتمان‌مدار

مراجع

کتابنامه

العموش، خلود. 1388، گفتمان قرآن؛ بررسی زبان‌شناختی پیوند متن و بافت قرآن(مطالعه موردی سوره بقره)، ترجمه سیدحسین سیدی، تهران: انتشارات سخن. 

تاجیک، محمدرضا. 1379، گفتمان و تحلیل گفتمانی، تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.

یارمحمدی، لطف الله. 1383، گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی، تهران: انتشارات هرمس.

 

مقالات

باستانی، سوسن و مژگان دستوری. 1386، «بررسی تأثیر جنسیت در گفتمان، مطالعه موردی دو ترجمه معاصر قرآن»، فصلنامه پژوهش زنان، دوره 5، شماره 3، زمستان، صص 5-13.

رضایی، والی. 1382، «کاربردشناسی جمله‌های پرسشی در زبان فارسی»، فصلنامه زبان‌شناسی، .سال هجدهم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1382.

سیدی، سیدحسین و غلامرضا رئیسیان. 1391، «واژه به مثابه ابزار تحلیل گفتمان قرآن»، فصلنامه علوم قرآن و حدیث، سال 44، شماره 189.

فرزانه، سیدبابک. 1389، «صور جمال در ساختار جمله‌های مجهول قرآن»، صحیفه مبین، شماره 47، بهار و تابستان 1389، صص 105-86.

 

References

Fairclough, Norman (1992), Discourse and Social change, Polity: London.

 -------------------------(1995), Critical Discourse Analysis, Longman: London.

--------------------------(2001), Critical Discourse Analysis as a Method Social Scientific Research in Wodak, Ruth, Mayer, Michael, Methods of Critical Discourse Analysis, SAGE Publications Ltd: London: 121 - 139.

--------------------------(2003), Analyzing Discourse: Textual Analysis for social research, Routledge Publishing: London.

 

Johnstone, Barbara (2008), Discourse Analysis, Blackwell Publishing.

Richardson, John E (2007), Analyzing Newspapers: An Approach From Critical Discourse Analysis, Palgrave Publishing: New York

Searle. J. R. (1999) Speech Acts: An Essay in the Philosophy of Language,

Cambridge University Press, Cambridge, New York and  Melbourne.

Van Dijk, T. (1998) Ideology, a Multidisciplinary approach, Sage Publications LTD: London

Yule, George (2000) pragmatics, fifth edition, Oxford University.