پندگریزی، خلاف‌آمد عادت سعدی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 6، دوره 8، شماره 30، شهریور 1395، صفحه 137-152   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

محبوبه مسلمی زاده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه

چکیده

پند و اندرز به هر شکل و غرضی، جریان اندیشه آدمی را برای بهبود وضع زندگی و رسیدن به نیک‌بختی نشان می‌دهد. سعدی بزرگ‌ترین شاعر اخلاقی و تربیتی ایران است که وعظش لطیف، دل‌انگیز، استوار و متقن و اندرزهایش چونان سرمشق زندگانی در دوران بعد از او نیز به کار‌ رفته‌است. مسأله مطرح در این مقاله این است که برخی غزل‌های سعدی به خلاف قیاسِ دیگر آثاری که او را به تعلیم و تجربه نام‌آور ساخته‌، محتوای پندگریزی دارد. در این غزل‌ها وی به جای پند و اندرز دادن مخاطب، خود از آن دوری کرده، از ناصح و مشفق تقاضا می‌کند که دیگر او را پند ندهند زیرا گرفتار درد بی‌درمان جنون عشق است که با آب عقل به یک جوی نرود و نصیحت را که خود از آبشخور عقل مایه می‌گیرد، نرسد که بر او کارگر افتد. روش این تحقیق مطالعه غزل‌های سعدی در کلّیات او و تحلیل غزل‌ها از منظر پندناپذیری است؛ به‌ویژه آن جا که پای عشق در میان باشد. دستاورد مقاله حاضر استخراج و تحلیل نمونه ابیاتی است که در آن‌ها سعدی در راستای اخلاق بر پایه عشق و دوستی، به صراحت از هرگونه خردورزی و نصیحت‌پذیری و پندشنوی روی‌گردان است.
 

کلیدواژه‌ها

سعدی شیرازی؛ غزلیات؛ پندگریزی؛ نصیحت‌گری

مراجع

1- انوشه، حسن.(1376). فرهنگنامه ادبی فارسی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

2- دهقان، علی و علی‌محمّدی، فاطمه.(1392). جمال شاهد در نظر سعدی (نگاهی به اندیشه‌های جمال‌پرستانۀ سعدی). تحقیقات تعلیمی و غنایی و زبان و ادب فارسی. شماره 15، ص.ص. 136-111.

3- روزبهان بقلی شیرازی.(1366). عبهرالعاشقین. تصحیح محمّد معین و هنری کربن. تهران: منوچهری.

4- زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1379). حدیث خوش سعدی. تهران: سخن.

5- سعدی، مصلح بن عبدالله. (1384). کلّیات سعدی (گلستان، بوستان، غزلیات، قصاید، رباعیات، قطعات و رسائل). از روی نسخه مصحّح محمّد علی فروغی. تهران: فارابی.

6- شریف چوهدری، محمّد.(1375). پندآموزی سعدی در تربیت دینی و ادب اجتماعی. نامه پارسی. شماره 2، ص.ص.88-56.

7- صفا، ذبیح الله. (1386). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس.

8- مدرّس‌زاده، عبدالرّضا و صفوی، بنفشه سادات.(1390). نگاهی به آموزه‌های اخلاقی در غزل‌های سعدی. پژوهشنامه ادب تعلیمی. سال سوم. شماره 12، ص.ص. 148-127.