مطالعه‌ی تجربی عوامل اجتماعی-فرهنگی مؤثر بر مسؤولیت‌پذیری اجتماعی شهروندان منطقه‌ی 4 شهرداری تهران

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 5، دوره 6، شماره 19، شهریور 1395، صفحه 113-140   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهران جورابلو¹؛ مسعود جورابلو²؛ احمد جعفری³؛ توحید دادخواه جویباری⁴

¹دکتری جامعه شناسی و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد پیشوا ورامین

²کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

³دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی

⁴کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

مطالعات نشان دادند که مسؤولیت‌پذیری اجتماعی شهروندان برای توسعه‌ی پایدار و افزایش کیفیت زندگی شهروندان ضروری است. از این رو مطالعه‌ی مسؤولیت‌پذیری اجتماعی شهروندان در فضاهای شهری و عوامل و ساز و کارهای مؤثر در آن به سنت جا افتاده‌ای در جامعه‌شناسی تبدیل شده است. در این مقاله عوامل اجتماعی-فرهنگی مؤثر بر مسؤولیت‌پذیری اجتماعی شهروندان منطقه‌ی 4 تهران بررسی شده است. روش بکار رفته در این مقاله پیمایش بوده و داده‌ها به وسیله‌ی  پرسشنامه‌ی محقق‌ساخته از 400 نفر شهروند جمع‌آوری شده‌اند. یافته‌ها حاکی از آن هستند که میانگین مسؤولیت‌پذیری در بین پاسخگویان 57 از 100 است. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان دادند که متغیرهای رضایت‌مندی اجتماعی (بتا= 281/0)، وضعیت شغلی (بتا= 270/0)، آگاهی شهروندی (بتا=240/0)، دینداری (بتا=212/0)، سن (بتا=194/0)، و میزان استفاده از رسانه‌ی فراملی (بتا= 110/0-) به ترتیب بر مسؤولیت‌پذیری اجتماعی اثر معنادار داشته و با توجه به مقدار ضریب تعیین تعدیل شده قادرند تا 38 درصد از تغییرات آن را برآورد نمایند. در این تحقیق از نظریه‌های مختلف جامعه‌شناسی مثل نظریه‌ی دین دورکیم، تعهد اجتماعی پاسونز، نظریه‌ی تبادل، نظریه‌ی شهروندی هابرماس و نظریه‌های رسانه برای تبیین یافته‌های تحقیق استفاده به عمل آمد. 

کلیدواژه‌ها

آگاهی؛ دین؛ شهروندی؛ رضایت‌مندی؛ رسانه

مراجع

-     ایزدی، صمد و مصطفی عزیزی شمامی. (1388). ضرورت برخورداری دانشجویان از دانش شهروندی و مسؤولیت‌پذیری اجتماعی در فرآیند جهانی شدن، فصلنامه‌ی مطالعات برنامه درسی، سال چهارم، شماره‌ی 15.

-     ایمان، محمد تقی و همکاران. (1389). بررسی ارتباط بین مسؤولیت اجتماعی جوانان و احساس امنیت اجتماعی در شهر مشهد، فصلنامه‌ی مطالعات امنیت اجتماعی، شماره‌ی بیست و چهارم، 140-117.

-         دادگران، محمد. (1374). مبانی ارتباط جمعی، تهران: انتشارات فیروزه.

-         ربانی، رسول. (1387). جامعه‌شناسی شهری، چاپ سوم، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.

-         ریترز، جورج. (1384). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه‌ی محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.

-     سبحان نژاد، مهدی و زهرا آب نیکی. (1391). بررسی میزان توجه به مؤلفه­های مسؤولیت‌پذیری اجتماعی در محتوای برنامه درسی دوره‌ی متوسطه‌ی نظری ایران در سال 90-1389، اندیشه‌های نوی تربیتی، دانشکده‌ی علوم تربیتی دانشگاه الزهرا، دوره‌ی 8، شماره‌ی 1: 106-59.

-     سبحانی نژاد، مهدی و هاشم فردانش. (1379). مسؤولیت‌پذیری اجتماعی در برنامه‌ی درسی ابتدایی کنونی ایران، فصلنامه‌ی مدرسه، دوره‌ی 4، شماره‌ی 1: 114- 95.

-         سراج زاده، سید حسین. (1384). چالشهای دین و مدرنیته، تهران: انتشارات طرح نو.

-         شجاعی زند، علیرضا. (1384). مدلی برای سنجش دینداری در ایران، مجله‌ی جامعه‌شناسی، ایران، دوره‌ی ششم، شماره‌ی 1: 66-34.

-     صفاری، حسام الدین و ابراهیم توفیق. (1388). بررسی بازاندیشانه‌ی تأثیر صور نابهنجار بر شدت همبستگی مکانیکی در دوران مدرن بر اساس تئوری دورکیم، مطالعه‌ی موردی شهر تهران، مجله‌ی جامعه‌شناسی ایران، دوره‌ی دهم، شماره‌ی 2: 177-136.

-         فاطمی‌نیا، سیاوش و سیامک حیدری. (1387). عوامل مرتبط با تعهدات شهروندی، رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره‌ی 38: 64-41.

-     فتحی، کوروش و دیبا طلعت. (1381). بررسی شهروند خوب برای جامعه‌ی ایران و میزان انطباق برنامه­های درسی مدارس با این ویژگی­، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

-     فتی واجارگاه، کوروش و معصومه اسلامی. (1387). بررسی میزان توجه به آموزش صلح در برنامه‌ی درسی دوره‌ی ابتدایی از دیدگاه متخصصان تعلیم و تربیت کارشناسان برنامه‌ریزی درسی و معلمان دوره‌ی ابتدایی شهر تهران، نوآوری‌های آموزشی، شماره‌ی  25، سال هفتم: 75-49.

-         کردلو، منیره. (1387). بررسی عوامل مؤثر بر مسؤولیت‌پذیری نوجوانان دبیرستانی در خانه و مدرسه، مشاور مدرسه، دوره‌ی 4، شماره‌ی 1: 12-4.

-         کوزر، لوئیس. (1382). زندگی و اندیشه‌ی بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمه‌ی محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.

-         گیدنز، آنتونی. (1377). پیامدهای مدرنیت، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز.  

-         ـــــــــــ . (1382). تجدد و تشخص، ترجمه‌ی ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.   

-         ـــــــــــ . (1383). جامعه­شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی

-     مهدیزاده، جواد. (1383). نظریه‌های جامعه‌شناختی در مطالعات شهری (نظریه‌های جدید اقتصادی - اجتماعی در مطالعات شهری - بحث سوم)، فصلنامه‌ی جستارهای شهرسازی، شماره‌ی 9: 21-31. 

-     نادری عباس­آباد، حمدالله. (1383). بررسی مشارکت مردم اردبیل در خصوصی­سازی فعالیت­های فرهنگی و هنری و عوامل مؤثر بر آن، اداره‌ی کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل.

-     ولی پور، رقیه. (1386). بررسی حیطه‌های شهروندی در نظام آموزش عالی از دیدگاه استادان و دانشجویان (مطالعه‌ی موردی دانشگاه مازندران)، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.

-     یوسفی، علی، مارینا فرهودی زاده و مرضیه لشکری. (1391). فشار هنجار تعهد اجتماعی در ایران، جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و سوم، شماره‌ی 2: 192-179.

-      Brammer, S., Millington, A., Rayton, B. (2007): "The Contribution of Corporate Social Responsibility to Organizational Commitment", University of Bath, school of management, Working Paper Series: 20.

-      Chickering, Arthur, (2001). Maximizing Civic Learning and Social Responsibility, New England Resource Center for Higher Education,, Pp:1- 8.

-      Lawler, Edvard J. Jeongkoo Yoon (1998) Power and emergence of commitment Behavior inNegotiated Exchange, American Sociological Review, Vol. 58. No. 4.

-      Purta, Judith Torney, Rainer Lehmann, Hans Oswald, Wolfram Schulz (2001). International association for the evaluation of educational achievement(IEA), Amsterdam, the Netherlands, pp.237.

-      Randolph, S, (2008). The Role of Altruistic Behavior, Empathetic and social Responsibility Motivation in Blood Donation Behavior. Transfusion, Vol 48,pp. 43-54.

-      Simon, Schuster(1982) “Webster new dictionary” USA, western corporation, seventh edition

-      Taylor, S. G & Tiffany, A.W,( 1997). Adolescence perception of family's responsibility-taking, decision making and mental health. Journal of adolescence. 1(2). 122-246.

-      Zairi, M. and Peters, J. (2002): ‘‘the Impact of Social Responsibility on Business Performance’’, Managerial Auditing Journal, Vol. 17, No. 4, pp: 174-178.